THE FIRST MAJOR REACTION AGAINST ROMAN RULE IN ANATOLIA: ARİSTONİKOS REVOLT

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 83 - 96, 30.12.2024

Mustafa Türk

https://doi.org/10.20493/birtop.1540086

Öz

ANADOLU'DA ROMA EGEMENLİĞİNE KARŞI İLK BÜYÜK TEPKİ: ARİSTONİKOS İSYANI

Öz

Aristonikos, Pergamon Kralı III. Attalos’un MÖ 133 yılındaki vasiyetinin ardından krallık topraklarının Roma tarafından ilhak edilmesine karşı çıkmıştır. Aristonikos’un bu çıkışı, Eskiçağ tarihi literatüründe uzun süredir tartışılmaktadır. Tartışmalar daha çok III. Attalos’un neden böyle bir yola başvurduğu, Aristonikos’un kraliyet ailesiyle ilişkisi, vasiyetin kapsamı ve özellikle de Aristonikos’un girişiminin niteliği üzerinde yoğunlaşmış durumdadır. Vasiyetin sahte olabileceği yönündeki görüşler, Pergamon’da ele geçen ve isyana verilen desteğinin önlenmesi amacıyla çıkarıldığı anlaşılan yasaları içeren bir yazıtla sonlanmış gözükmektedir. Buna karşın III. Attalos’un tercihinin nedenleri, vasiyetin kapsamı ve isyanın niteliği konusundaki tartışmalar hala devam etmektedir. Üç bölümden oluşan bu çalışma; Antik yazarların eserleri, sikkeler, yazıtlar ve bu kaynaklara dayanarak yazılmış olan modern literatür ışığında, Anadolu’daki Roma hâkimiyetinin hemen başında gerçekleşen Aristonikos isyanını irdelemeyi amaçlamaktadır. Konu; Roma’nın Anadolu ile ilişkilerinin dönüm noktaları, III. Attalos’un vasiyeti ve Aristonikos isyanı başlıkları altında değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Aristonikos İsyanı, III. Attalos, Anadolu'da Roma Hakimiyeti

Kaynakça

• Atlan, S. (2014). Roma Tarihi’nin Ana Hatları, I. Kısım: Cumhuriyet Devri. Türk Tarih Kurumu.
• CNG. (Çevrimiçi). https://www.cngcoins.com/Coin.aspx?CoinID=334055 (Erişim Tairihi: 12.08.2024).
• Croix, G.E.M. De Ste (2014). Antik Yunan Dünyasında Sınıf Mücadelesi. (Ç. Sümer, Çev.). Yordam Kitap.
• Diodoros, The Library of History: Kullanılan çeviri: https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Diodorus_Siculus/home.html
• Ergin, G. (2013). Anadolu’da Roma Hakimiyeti, Direniş ve Düzen. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eutropius. Breviarum Historiae Romanae-Roma Tarihi’nin Özeti, (Ç. Menzillioğlu, Çev.). Kabalcı Yayınları.
• Gehrke, H. J. (2023). Pergamon’un Tarihçesi. İçinde F. Pirson &A. Scholl (Haz.), Anadolu’da Hellenistik Bir Başkent: Pergamon, (ss.84-101). Yapı Kredi Yayınları.
• Kaya, M.A. (2019). Türkiye’nin Eskiçağ Tarihi III, Hellenistik Dönem. Bilge Kültür-Sanat Yayınları.
• Kaya, M.A. (2022). Ege ve Eski Yunan Tarihi II, Klasik ve Hellenistik Çağlar, Bilge Kültür-Sanat Yayınları.
• Magie, D. (2001). Anadolu’da Romalılar I. (N. Başgelen & Ö. Çapar, Çev.). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Malay, H. (1987). Batı Anadolu’da Aristonikos Ayaklanması (İ.Ö. 133-129). Tarih İncelemeleri Dergisi, III, 13-48.
• Malay, H. (2023). Hellenistik Devirde Pergamon ve Aristonikos Ayaklanması. Sakin Kitap.
• Özlem-Aytaçlar, P. (2009). Küçük Asya’nın ‘Romanizasyon’u, Doğu Batı, 49, 286-296.
• Pekin, A.V. (2019). Tarih Boyunca Batı Anadolu’da İsyanlar ve Direnişler. Ege Yayınları.
• Sallustius (Çevrimiçi). https://www.attalus.org/translate/sallust.html (Erişim Tarihi: 23.10.2024).
• Sartre, M. (2024). Hellenistik Anadolu, Ege’den Kafkasya’ya. (Hakan Meral, çev.). Doğubatı Yayınları.
• Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası (Geographica: Kitap XII, XIII, XIV). (Prof. Dr. A. Pekman, Çev.). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Titus Livius (Çevrimiçi). https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0159%3Abook%3D29%3Achapter%3D11 (Erişim Tarihi: 02.11.2024).
• Tozan, M. (2011). Aristonikos Ayaklanması Hakkında Son Zamanlarda Yayınlanan Belgeler ve Çeşitli Görüşler. İçinde Yrd. Doç. Engin ÖNEN vd. (Ed.)., Uluslararası Bergama Sempozyumu, Bildiriler I. Cilt, (ss. 158-178).
• Tozan, M. (2016). Roma’nın Anadolu’daki Egemenlik Politikası, Kentler ve Bağımlı Krallıklar (İ.Ö. 133-İ.Ö. 89). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Türk, M. (2008). Antikçağ’da Mysia ve Arkeolojisi. [Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. Valerius Maximus (Çevrimiçi). https://penelope.uchicago.edu/Thayer/l/roman/texts/valerius_maximus/5*.html (Erişim Tarihi: 18.10.2024).
• Velleius Paterculus (Çevrimiçi). https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Velleius_Paterculus/home.html (Erişim Tarihi: 23.10.2024).
• Vergilius, Aeneas, (İ. Z. Eyuboğlu, Çev.). Payel Yayınları.