Hükümet Sistemleri ve Yasalaştırma: Karşılaştırmalı Bir İnceleme

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 89 - 96, 22.06.2020

Yahya Demirkanoğlu

Öz

Yasalaştırma günlük yaşamımızda neredeyse her alanda yer edinen politikaların uygulanmasının meşru zeminidir. Yasalaştırma sürecine etki eden birçok faktör bulunmaktadır. Hükümet sistemleri, bunların başında gelmektedir. Hükümet sistemleri, karar verilen bir politikanın hangi koşullarla yasalaşacağı ve yasalaştırma faaliyetlerinde aktörlerin ağırlığı noktasında belirleyicidir. Bu durumda yasalaştırma faaliyeti, her hükümet sisteminde farklı biçimlerde ortaya çıkmaktadır. Yasalaştırma süreçlerinin farklılaşmasına neden olan hükümet sistemlerini önemli bir faktör olarak değerlendiren bu çalışmada; literatürde en fazla yer edinen parlamenter rejim, başkanlık ve yarı başkanlık hükümet sistemleri üzerinden kamu politikalarının yasalaştırma süreçleri incelenmiştir. Ele alınan hükümet sistemlerinde politikaların yasalaşma aşaması, bahsi geçen sistemlerin en çok bilinen örneklerini teşkil eden ülkeler seçilerek karşılaştırılmıştır. Dört bölümde tasarlanan çalışmada, öncelikle hükümet sistemleriyle ilgili genel bir bilgi verilmiştir. Daha sonra parlamenter rejimin en saf biçiminin uygulandığı Birleşik Krallık, klasik Başkanlık sisteminin yegâne örneği olan ABD ve yarı başkanlık sisteminin prototipini teşkil eden Fransa örnekleri üzerinden yasalaştırma süreçleri incelenmiştir. Sonuç olarak, farklı hükümet sistemlerinin farklı yasalaştırma süreçlerine neden olduğu, parlamenter rejimde parlamentonun, başkanlık rejiminde başkanın, yarı başkanlık rejiminde hem parlamento hem başkanın yasalaştırma sürecinde etkili olduğu ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yasalaştırma, Hükümet Sistemleri, Parlamenter Sistem, Başkanlık Sistemi, yarı başkanlık sistemi

Kaynakça

• Arslan, R. (2015). Demokratik Yönetim Sistemleri. Bursa: Dora Yayınları.
• Ayan Musil, P. (2013). Hükümet Sistemleri: Başkanlı Sistemi ve Parlamenter Sistem. Karşılaştırmalı Siyaset Temel Konular ve Yaklaşımlar (s. 189-207). (Der. S. Sayarı ve H. Dikici Bilgin), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Baboğlu, C. (2017). Kamu Politikası Analizine Yönelik Kavramsal ve Kuramsal Bir Çerçeve. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 511-532.
• BBC Akademi. (2018). Lordlar Kamarası. 05.02.2019 tarihinde www.bbc.co.uk.: https://www.bbc.co.uk/academy/tr/articles/art20150415093742710 adresinden alındı.
• Bilgin, M. (2017). Parlamenter Sistemin Doğduğu Ülke: İngiltere. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Parlamenter Sistem (Almanya, Güney Afrika, Hindistan, İngiltere, İtalya ve Japonya Örnekleri) (s. 183-229). (Ed. S. Gökçimen). Ankara: TBMM Basımevi.
• Braud, P. (2011). Devlet: Hukuki Öğretinin İkilimleri. Derleyen: Cemal Bâli Akal , Devlet Kuramı (s. 359-376). Çev. Cemal Bâli Akal. Ankara: Dost Kitabevi.
• Çam, E. (2000). Çağdaş Devlet Sistemleri. İstanbul: Der Yayınları.
• Çelebi, F. (2012). Fransa Millet Meclisi Üzerine. Yasama Dergisi, (21), 51-84.
• Demir, F. (2014). Yarı Başkanlık Hükümet Sistemi ve Türkiye. Yaşar Üniversitesi Dergisi, 8 (Özel Sayı), 831-876.
• Dereli, E. (2001). Karşılaştırmalı Bir Bakışla: ABD ve Fransa Siyasal Sistemleri. İstanbul: Der Yayınları.
• Dışişleri Bakanlığı. (2018). Birleşik Krallık'ın Siyasi Görünümü. 06 18, 2018 tarihinde www.mfa.gov.tr: http://www.mfa.gov.tr/ingiltere-siyasi-gorunumu.tr.mfa adresinden alındı.
• Dye, T. (2008). Understanding Public Olicy. NJ: Prentice Hall.
• Erat, V., & Özkaya, Y. (2017). Kamu Politikalarında Yasalaştırma Süreci: 6360 Sayılı Yasa Üzerinden Bir İnceleme. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 263-288.
• Erat, V. (2015). Türkiye'de Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesinin Hükümet Sistemi Üzerine Etkileri. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yönetim Bilimleri Dergisi, 13(25), 325-355.
• Erdem, K. (2014). Yarı-Başkanlık Sistemi: Teori, Pratik ve Tartışmalar. , Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri Yarı Başkanlık Sistemi (Fransa, Polonya ve Rusya Örnekleri) (s.1-26). (Ed. H. Yapıcı Kaya). Ankara: TBMM Basımevi.
• Ergil, D. (2013), Başkanlık Sistemi. Yeni Türkiye, Başkanlık Sistemi Özel Sayısı (51), 372-380.
• Eroğul, C. (2001). Çağdaş Devlet Düzenleri. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Fendoğlu, H. T. (2014). Başkanlık Sistemi Tartışmaları. Ankara: Stratejik Düşünce Enstitüsü, 06.08. 2019 tarihinde http://www.hasantahsinfendoglu.com/dokumanlar/makaleler/BASKANLIK_SISTEMI_TARTISMALARI.pdf adresinden alındı.
• Fransa Anayasası (1958), 05.06.2019 tarihinde www.adalet.gov.tr: http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/ulkeana/pdf/07-FRANSA%20169-208.pdf adresinden alındı.
• Gözler, K. (2010). Anayasa Hukukuna Giriş. Bursa: Ekin Yayın.
• Gözler, K. (2012). Devletin Genel Teorisi. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Gözübüyük, Ş. (2003). Anayasa Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Gül, H., Kamalak, İ. & Sallan Gül, S. (2017). Amerikan Başkanlık ve Fransız Yarı-Başkanlık Sistemleri Işığında Türkiye’nin Yeni Cumhurbaşkanlığı Hükümeti Sistemi. Strategic Public Management Journal, 3(özel sayı), 101-120.
• Hakyemez, Y. Ş. (2012). Hükümet Sistemi Arayışları ve Yeni Anayasa. Demokratik Anayasa Görüşler ve Öneriler (s.270-297). (Haz. E. Göztepe ve A. Çelebi), İstanbul: Metis Yayınları.
• Hekimoğlu, M. Merdan (2009). Anayasa Hukukunda Karşılaştırmalı "Demokratik Hükümet Sistemleri” ve Türkiye,. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kaboğlu, İ. Ö. (2000). Anayasa ve Toplum. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kahraman, M. (2012). Hükümet Sistemi Tartışmaları Bağlamında Başkanlık Ya Da Yarı- Başkanlık Sistemlerinin Türkiye’de Uygulanabilirliği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 431-457.
• Kalaycıoğlu, E. (2005). Başkanlık Rejimi: Türkiye’nin Diktatörlük Tehdidiyle Sınavı. Başkanlık Sistemi (s. 13-29). (Yayına Hazırlayan Teoman Ergül), Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayını.
• Kara, F. (2012). Birleşik Krallık Avam Kamarası Çalışma Usul ve Esasları Üzerine. Yasama Dergisi, 7(21), 7-50.
• Karatepe, Ş. (2013). Hükümet Sistemleri ve Türkiye. Yeni Türkiye (51), 223-235.
• Kaynar, M. K. (2015). Anayasa, Yasama, Yürütme ve Yargı. Siyaset: Kavramlar, Kurumlar, Süreçler (s. 285-334). (Ed. Yüksel Taşkın), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kelsen, H. (2011). Saf Hukuk Kuramı: Devlet ve Hukuk Özdeşliği. Çev. Cemal Bâli Akal, Devlet Kuramı (s. 425-456). (Derleyen: Cemal Bâli Akal), Ankara: Dost Kitabevi.
• Koçak, K. A. (2017). ABD Başkanlık Sistemi: "Ayrı" Ama "Birlikte" Çalışan Organlar. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri Başkanlık Sistemi: ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri (s. 21-81). (Ed. Semra Gökçimen), Ankara: TBMM Basımevi.
• Miş, Nebi, Aslan, Ali, Ayvaz, M. Erkut, & Duran, Hazel (2015). Dünyada Başkanlık Sistemi Uygulamaları (ABD, BREZİLYA, ARJANTİN, MEKSİKA, GÜNEY KORE, ŞİLİ). İstanbul: SETA, 05. 01. 2019 tarihinde http://file.setav.org/Files/Pdf/20150526181848_51_baskanlik_raporu_web.pdf adresinden alındı.
• Montesquieu. (t.y.). Kanunların Ruhu Üzerine. Çev. Fehmi Baldaş, İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Özbudun, E. (2016). Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özbudun, E. (2005). Başkanlık Sistemi Tartışmalar, Başkanlık Sistemi (s.105-111). (Yayına Hazırlayan Teoman Ergül), Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
• Özer, A. (2016). Anayasa Hukuku. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Roskin, M. G. (2016). Çağdaş Devlet Sistemleri. Çev. Bahattin Seçilmişoğlu, Ankara: Adres Yayınları.
• Sartori, G. (1997). Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, Çev. Ergun Özbudun, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Sayarı, S. (2014). Çoğunlukçu Kurumsallaşmış Başkanlık Rejimi: ABD. Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler (s. 98-123). (Ed. E. Kalaycıoğlu, ve D. Kağnıcıoğlu), Eskişehir: Eskişehir Anadolu Üniversitesi.
• Saybaşılı, K. (1985). Siyaset Biliminde Temel Yaklaşımlar. Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
• Şaylan, G. (1981). Çağdaş Siyasal Sistemler. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
• Şencan, H. (2014). Çatışmacı Parlamentarizmden Melez Bir Çözüme: Fransa'da Yarı Başkanlık Sistemi. Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri Yarı Başkanlık Sistemi (Fransa, Polonya ve Rusya Örnekleri) (s. 27-98). (Ed. H. Yapıcı Kaya), Ankara: TBMM Basımevi.
• Teziç, E. (2009). Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
• Tunçdemir, C. (30.11.2017), “ABD Kongresi’nden Kanun Geçirmek Neden Zor?”, T24, 04.07. 2019 tarihinde https://t24.com.tr/yazarlar/cemal-tuncdemir/abd-kongresinden-kanun-gecirmek-neden-cok-zor,18632 adresinden alındı.
• USINFO. (2005). Federal Hükümet. 10.05. 2019 tarihinde http://www.usemb-ankara.org.tr: http://www.usemb-ankara.org.tr/About_America_Government/federal.htm adresinden alındı.
• Vaison, R. (1973). A Note on Public Policy. Canadian Journal and Politicial Science, 6(4), 661-664.
• Vergin, N. (2012). Siyasetin Sosyolojisi. İstanbul: Doğan Kitap.
• Yavuz, B. (30.04. 2015 ). Hükümet Sistemi Seçeneklerinde Denge ve Denetleme Mekanizmaları, Denge ve Deenetle Ağı (Analiz Raporu 3), 05. 07. 2019 tarihinde birada org: http://www.birarada.org/tr/17839/Hukumet-Sistemi-Seceneklerinde-Denge-ve-Denetleme-Mekanizmalari-Analiz-Raporu adresinden alındı.
• Yayla, A. (2014). Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler. Ankara: Adres Yayınları.
• Yücel, B. (2016). Parlamenter Rejimin Temel Mantığı Hangi Esaslara Dayanmaktadır?, Türkiye'nin Anayasa Gündemi (s. 72-76). (Der. İ. Ö.Kaboğlu), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zengin, M. A. (2016). ABD Başkanlık Sisteminde Fren ve Denge Mekanizması Üzerine Bir İnceleme. TAAD, (28), 1-28.