Mardin Müzesi’nde Bulunan Son Dönem Madeni Hamayilleri (Muskalıklar)

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 1, 35 - 45, 30.06.2021

Fırat Allak

https://doi.org/10.47130/bitlissos.925329

Cited By: 2

Öz

Toplumların tarihi, kültürel, sosyal ve sanatsal karakterlerinin yansıtıldığı alanlardan biri olan maden sanatı, yaşanılan dönemin özelliklerini anlatması açısından önem teşkil etmektedir. El sanatları arasında önemli bir grup oluşturan madeni eserler; malzeme form ve süsleme açısından çeşitlilik göstermektedir. Bu çeşitlenmelerden biri de madeni muskalardır. Muska, hastalıklardan, kötülüklerden korunmak için bir kağıda, deriye ya da beze kutsal kitaplardan dualar, ayetler yazılarak oluşturulan ve koruyuculuğuna inanılan unsurlardır. Hamayil veya muskalık ise, çeşitli nesneler üzerine yazılan yazıların korunması ve çoğunda her iki tarafında zincir bulunup insanların boynuna takması için yapılan kaplardır. Muskalar ilk ortaya çıktığı zamanlarda şekilden çok, yüklenen anlam doğrultusunda ön plana çıkmaktaydı. Zaman içerisinde muskalar, estetik kaygı ön planda tutularak belli bir şekil ve süslemeye göre yapıldığı anlaşılmaktadır. Sıkça karşılaşılan örneklerden hareketle muskalar genellikle üçgen, dörtgen ve silindirik biçimde yapıldığı görülmektedir. Bu formların aynı zamanda birlikte kullanıldığı örnekler de bulunmaktadır. Bu bağlamda çalışmada Mardin Müzesi’nde bulunan hamayiller ya da diğer adlarıyla muskalıklar ele alınarak Sanat Tarihi disiplini içerisinde tanıtılıp değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mardin Müzesi, Maden Sanatı, Hamayil, Muska, Takı.

Kaynakça

• Baş, G. (2012). Mardin’de Türk Dönemine Ait Bilinmeyen Bir Mezar ve Mezar Taşları, Bilig, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 0, 31-46.
• Başak, O. (2008). Taşçağı'ndan Tunççağı'na Anadolu'da Maden Sanatın Gelişimi ve Kullanımı, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Cilt 21, 15-33.
• Bodur, F. (1987). Türk Maden Sanatı, Türk Kültürüne Hizmet Sanat Yayınları 2, İstanbul.
• Boratav, P. N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul, Gerçek Yayınevi.
• Çalış, E. (2020). Sakıp Sabancı Mardin Kent Müzesi Dilek Sabancı Sanat Galerisi’nde Bulunan Kapıların Tamamlayıcı Metal Öğelerinden Örnekler, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (1), 44-57.
• Çalış E. (2020). Etnografik Madeni Takılar Üzerine Bir Analiz: Diyarbakır Müzesi Örneği, Hiperyayın, İstanbul.
• Çelebi, İ. (2006). “Muska”, Dia, C..3, İstanbul, S. 697-698.
• Devellioğlu, F. (1978). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Doğuş Matbaası, Ankara.
• Demirci, K. (2006). “Muska”, Dia, C..31, İstanbul, s. 697-698.
• Erdoğan, N. (2014). Mardin Müzesi Müze Eği-timi Etkinlikleri, Mardin: Mardin Müzesi Yayınları.
• Er, B. (2012). Van İlinde Üretilen Takıların Bazı Özellikleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: .Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Günay, E. (2019). Mardin Müzesi’ndeki Eyyûbî Sikkeleri, Hiperyayın, İstanbul.
• İnan, A. (1968). Hurafeler ve Menşeleri, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Koşay, H.Z. (1956). “Nazarlıklar”, Türk Etnografya Dergisi, Sayı 1, Sayfa 86.
• Kuşoğlu M.Z. (1998). Tılsımdan Takıya, Pimapen Yayınevi, İstanbul.
• Kuşoğlu M.Z. (2014). Türk Sanatında Gümüş, Doğa İleri Matbaacılık, İstanbul.
• Özkarslı Ş. Y. (200). Türk Kültüründe Tılsımlı Objeler, Hacettepe Üniv, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Uygun, A. (2012). Yazılı Büyü Olarak Muska: Kenzü’l-Havâs Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 29, s.211-236.
• Örnek, S. V. (1966). Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Batıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki, Ankara Üniversitesi, Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara Basımevi.
• Şen, İ.T. (2018). Ankara Etnografya Müzesi’nde Yer Alan Hamayıl Ya Da Bugünkü Adıyla Muskalıklar, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 99, s. 542-555.
• Yariş, S. (2018). Diyarbakır Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde Deposunda Bulunan Bir Grup Buhurdan, Turkish Studies Social Sciences, Volume 13/10, s. 921-937.
• Yeşilbaş, E. (2017). Mardin Çarşıları ve El Sanatları, Mardin Sesi Gazetecilik Ve Matbaacılık Yayıncılık.
• Yeşilbaş, E. (2017). Kentsel Korumada Müzelerin Rolü Üzerine Bir Araştırma: Mardin Müzesi Örneği, The Journal of Academic Social Science Studies, number, 59. p. 343-358.