EDİRNE İLİ KARAAĞAÇ MAHALLESİNDE ZURNACI SOY İSİMLİ MÜZİSYENLERİN İLETİŞİMSEL BELLEK BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 23 - 58, 17.04.2025

Mert Caner

Öz

Jan Assmann iletişimsel bellek kavramını; “Grubu meydana getiren grup üyelerinin aynı soydan gelmek koşulu ile belirli taşıyıcılarla sınırlandırıldığı ve bu taşıyıcı bireylerin oluşturmuş olduğu soy ağacının ortaya çıkarılması sonucu belirli bir kuşağa ait olan bellek türü” olarak tanımlamaktadır. Jan Assman’a göre iletişimsel belleğin en tipik örneği kuşağa özgü bellek türü olmasıdır. Bu bellek türü, tarihî olarak grupla bağlantılı olup zamanla oluşur ve belirli taşıyıcıları ile sınırlıdır. Kuşak kaybolduğunda bu kuşağa ait bellek de ortadan kaybolmaktadır. Ülkemizde Çalgı, Şenlendirici, Şenyaylar gibi soy isimlere sahip olan bireyleri göz önüne aldığımızda bu bireylere verilen soy isimlerin, müzisyenlik mesleğini icra ettikleri için verildiği anlaşılmaktadır. Edirne ili Karaağaç Mahallesi’nde de müzisyenlik mesleğini icra eden Zurnacı soy isimli bireyler müzisyenlik mesleğini icra ettikleri için Zurnacı soy ismine sahiptirler. Edirne, zengin tarihî geçmişi ve coğrafi konumu sayesinde hem Anadolu’nun hem de Rumeli’nin müzik geleneklerini harmanlayan eşsiz bir müzik kültürüne sahiptir. Bu kültürel zenginlik, bölgenin türkülerine, çalgılarına ve müzikal icralarına yansır ve bölgenin müzikal kimliğini benzersiz kılar. Edirne, Trakya ve Balkan müziğinin önemli merkezlerinden biri olarak zurnacılık geleneğini yaşatan şehirlerden biridir. Bu gelenek, şehrin kültürel kimliğinin önemli bir parçasıdır. Özellikle düğünler, bayramlar, panayırlar ve Kırkpınar Yağlı Güreşleri gibi geleneksel etkinliklerde başrolde yer alan bir çalgı olan zurna çalgısı, yerel müzisyenler tarafından icra edilerek zurnacılık nesilden nesile aktarılmaktadır. Bu bağlamda Jan Assman’ın iletişimsel bellek kavramı üzerine kurgulanan bu çalışmada Edirne ili Karaağaç Mahallesi’nde müzisyenlik mesleğini icra eden Zurnacı soy isimli bireylerin, iletişimsel bellek kavramına ait olan dinamikler ile birebir uyuştuğu kanısına varılarak kendileri ile iletişime geçilmiştir. Emik yaklaşımla gerçekleştirilen çalışmada katılımlı gözlem ile yaşam biçimlerine ve soy bağı ile meslek birlikteliğinin sürdürülebilirliğine ilişkin bulgular bütüncül olarak değerlendirilmiş, bireyler ile odak grup gerçekleştirilmiştir. Kendilerine ait olan fotoğraflar ile hayatta olmayanlar da dâhil olmak üzere 5 kuşak boyunca Zurnacı soy ismiyle müzisyenlik yapıldığına dair soy kütüğü belirlenmiş ve iletişimsel bellek bağlamında analizi yapılmıştır. Nitel araştırma deseninin kullanıldığı çalışma, sonuç kısmında ek değerlendirmeler ile sonlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Edirne , Toplumsal Bellek , Müzik , Zurnacılık

Etik Beyan

EDİRNE İLİ KARAAĞAÇ MAHALLESİNDE ZURNACI SOY İSİMLİ MÜZİSYENLERİN İLETİŞİMSEL BELLEK BAĞLAMINDA İNCELENMESİ başlıklı çalışmamın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm. Mert CANER

Kaynakça

• ASSMAN, Jan, Kültürel Bellek / Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Çev. Ayşe Tekin, Hatırlama ve Politik Kimlik, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2001.
• BERGSON, Henri, Madde ve Bellek, Çev. Işık Ergüden, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 2007.
• CONNERTON, Paul, Toplumlar Nasıl Anımsar, Çev. Adam Alaeddin Şenel, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1999.
• DENZIN, Norman K., “Interpretive Biography”, Sage Publications Inc, Vol 17, 1989.
• ERDOĞAN, Göktürk, “Türk-İslam İnanç Anlayışı Çerçevesinde Kös Çalgısı Üzerine Ontolojik Bir Değerlendirme”, Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı 13, 2018, s. 5
• HALBWACHS, Maurice, Kolektif Bellek, Pinhan Yayıncılık, İstanbul 2018.
• SANAL, Haydar, Mehter Musikisi, Millî Eğitim Bakanlığı Basımevi, İstanbul 1964.
• KİŞİSEL GÖRÜŞMELER ZURNACI, Alâeddin, Kişisel Görüşme. Kasım 2022, Edirne. ZURNACI, Alâeddin Kişisel Görüşme. Kasım 2022, Edirne. ZURNACI, Alper. Kişisel Görüşme. Ocak 2023, Edirne. ZURNACI, Ceyhun. Kişisel Görüşme. Ocak 2023, Edirne. ZURNACI, Fahrettin. Kişisel Görüşme. Kasım 2022, Edirne. ZURNACI, Fahrettin. Kişisel Görüşme. Kasım 2022, Edirne. ZURNACI, Hayati. Kişisel Görüşme. Kasım 2022, Edirne. ZURNACI, Hayrettin. Kişisel Görüşme. Aralık 2022, Edirne. ZURNACI, Hayrettin. Kişisel Görüşme. Ocak 2023, Edirne