Tıbbın Kestiği Parmak Acımaz: Seküler Tıbbın Kutsallaşması

Yıl 2018, Cilt: 14 Sayı: 14, 391 - 412, 30.12.2018

Talip Demir

Öz

Dinin tıp, sağlık ve hastalıkla
ilişkisini sosyolojik perspektiften ele alan bir alt-disiplin olarak
tanımlayabileceğimiz Medikal Din Sosyolojisi’nin en temel konularından biri
din-tıp ilişkisidir. Ancak din sosyolojisi alanyazınında bu konuya yeterli ilginin
gösterilmediği anlaşılmaktadır. Tarihsel sürece bakıldığında, tıp alanında
yaşanan gelişmelerin sekülerleşme süreciyle doğrudan bağlantılı olduğu
görülecektir. Özellikle 19. yüzyılın sonundan itibaren tıpta yaşanan
gelişmeler, toplumsal yaşamda tıbbın giderek baskın bir unsur hâline gelmesine
neden olmuştur. ‘Medikalleşme’ olarak adlandırılan bu süreç sayesinde tıp,
zaman içinde yaşamın her alanına nüfuz eden bir konuma ulaşmıştır. Öyle ki, bir
zamanlar yalnızca din adamlarının tekelinde bulunan ‘sorgulamaya ve eleştiriye
kapalı olma’ durumu günümüzde hekimler aracılığıyla tıbba hasredilmiş
görünmektedir. Bu güç tıbba kutsal bir dokunulmazlık zırhı sağlamış, rasyonel
bilimden aldığı yetkiyle hareket eden hekimler ise uyguladıkları tedavilerin
itiraza mahal vermeyecek ölçüde tek geçerli yöntem olduğu fikrini
vazetmişlerdir. Böylesi bir tablo, ortaya çıkışı itibariyle seküler bir girişim
olan modern tıbbın, medikalleşme sürecinin doğal sonucu olarak kutsal bir
kimliğe büründüğünün kanıtı olarak görülebilir.

Anahtar Kelimeler

Sekülerleşme, tıp, medikalleşme, kutsallaşma

Kaynakça

• Adıvar, Abdülhak Adnan. Bilim ve Din (İlim ve Din). İstanbul: Remzi Kitabevi, 1980.
• Amundsen, Darrel W. - Ferngren, Gary B. “Tıp”. Trc. Yasemin Ertuğrul. Batı Geleneğinde Bilim ve Din Tarihi. Ed. Gary B. Ferngren. 726-735. İstanbul: Say Yayınları, 2016.
• Aytaç, Ömer - Kurtdaş, Muzaffer Çağlar. “Sağlık-Hastalığın Toplumsal Kökenleri ve Sağlık Sosyolojisi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 25/1 (2015): 231-250.
• Bayat, Ali Haydar. Tıp Tarihi. İzmir: Sade Matbaa, 2003.
• Bayyiğit, Mehmet. “Sağlık/Din Sosyolojisi”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/ (2003): 13-18.
• Branson, Roy. “The Secularization of American Medicine”. The Hastings Center Studies 1/2 (1973): 17-28.
• Bury, Michael. “Postmodernity and Health”. Modernity, Medicine and Health: Medical Sociology Towards 2000. Ed. Graham Scambler and Paul Higgs. 1-29. London: Taylor & Francis e-Library, 2005.
• Cirhinlioğlu, Zafer. “Önsöz”. Meslekler ve Sosyolojisi. Ed. Zafer Cirhinlioğlu. 7-24. Ankara: Gündoğan Yayınları, 2000.
• Coe, Rodney M. Sociology of Medicine. New York: McGraw-Hill, 1970.
• Conrad, Peter. “Medicalization And Social Control”. Annual Review of Sociology 18/ (1992): 209-232.
• Demir, Talip. “Kutsaldan Sekülere Değişen Beden Algısı”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/20 (2018a): 311-325.
• Demir, Talip. ““Medikal Din Sosyolojisi”: Temel Konular ve Çalışma Alanları”. Uluslararası Din Sosyolojisi Sempozyumu (Aksaray, Mehmet Ali Kirman - Mustafa Sarmış - Volkan Ertit. 52-53. Muhafazakar Düşünce Dergisi, 2018b.
• Erbaydar, Tuğrul. “Sağlık; Kimin İçin?”. Toplumbilim Sağlık Sosyolojisi Özel Sayısı/13 (2001): 49-58.
• Erdemir, Ayşegül Demirhan. Prehistorik ve İlk Çağlarda Tıp. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi Yayınları, 2015.
• Ersoy, Tolga. “Tıp ve Yabancılaşma”. Toplumbilim Sağlık Sosyolojisi Özel Sayısı/13 (2001): 71-76.
• Fitzpatrick, Ray. “Society and Changing Patterns of Disease”. Sociology As Applied To Medicine. Ed. Graham Scambler. 3-17. London: Saunders Elsevier, 2008.
• Foucault, Michel. Kliniğin Doğuşu. Ankara: Epos Yayınevi, 2002.
• Giddens, Anthony. Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2012.
• Güntöre, Sibel Öztürk. Tıp ve Felsefe. İstanbul: Nobel Kitabevi, 2005.
• İllich, İvan. Medical Nemesis: The Expropriation of Health. New York: Pantheon Books, 1976.
• İllich, İvan. Sağlığın Gasbı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
• Korkmaz, Arif. Hastanede Dinî Hayat- Konya Örneği. Yüksek Lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, 2004.
• Korkmaz, Arif. “Tıp ve Din”. Din Sosyolojisi El Kitabı. Ed. Niyazi Akyüz - İhsan Çapcıoğlu. 307-366. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Lindemann, Mary. Erken Modern Avrupa'da Tıp ve Toplum. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Moulin, Anne Marie. “Tıbbın Karşısında Beden”. Trc. Saadet Özen. Bedenin Tarihi 3. Ed. Alain Corbin - Jean-Jacques Courtine - Georges Vigarello. 15-57. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013.
• Nasuhioğlu, İlhami. Tıp Tarihine Kısa Bir Bakış. Ankara: Diyarbakır Tıp Fakültesi Yayınları, 1975.
• Özensel, Ertan - Koçak, Abdullah. Hekimler ve Hekimlik. Konya: Çizgi Kitabevi, 2004.
• Öztürk, Armağan. “İktidar Olarak Tıpçı Gelenek: Tıbbın Erk Tarihi”. Toplum ve Hekim 21/1 (2006): 7-16.
• Öztürk, Levent. İslam Tıp Tarihi Üzerine İncelemeler. İstanbul: Ensar Yayıncılık, 2013.
• Sağır, Adem. Ölüm Sosyolojisi. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2014.
• Tecim, Erhan. “Sağlık ve Kültür Ekseninde Sosyal Teori”. Sağlık Sosyolojisi Yazıları. Ed. Erhan Tecim. 41-76. İstanbul: Açılımkitap, 2016.
• Turner, Bryan S. The Body & Society: Explorations in Social Theory. London: Sage Publications, 2008.
• Turner, Bryan S. Regulating Bodies: Essays in Medical Sociology. London and New York: Taylor & Francis e-Library, 2002.
• Turner, Bryan S. Tıbbî Güç ve Toplumsal Bilgi. Bursa: Sentez Yayıncılık, 2011.
• Walter, Tony. The Revival of Death. London and New York: Taylor & Francis e-Library, 2002.
• Yılmaz, Uğur. “Çağımızın Vebası Modern Tıp”. Tıp Bu Değil 2. Ed. İlknur Arslanoğlu. 280-288. İstanbul: İthaki Yayınları, 2013.