On What is Tawakkul (Religion a Psychological Approach)

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 21, 65 - 82, 30.06.2022

Fatih Kandemir

https://doi.org/10.51553/bozifder.1103397

Öz

The aim of this study is to try to describe what tawakkul is rather than what it is not. As it is known, tawakkul, which is a religious concept, has been deviated from its essence from time to time in the historical process. In other words, it is seen that tawakkul, which is an important value of religion that provides dynamism to working life by increasing the motivational power of the individual, has a meaning other than its real meaning. It is possible to say that a distorted belief in destiny, which is also caused by the wrong religious education and training, has an effect on this. This situation has brought along the abuse of the concept of tawakkul from time to time, which can be defined as "a person's transferring the outcome of the work to Allah after he clings to the reasons in order for the work he plans to do to produce the result he desires, and consenting to all kinds of results that will come from Him". . Thus, a false belief in tawakkul, contrary to the essence of religion, was paved. This has inevitably resulted in inertia and laziness, both individually and socially. For this reason, the subject of tawakkul in the context of primary and secondary sources is discussed in this study. However, in the study, considering that tawakkul is a religious concept, references are made to the Qur'an and the Sunnah when appropriate. Thus, by focusing on what a correct understanding of tawakkul is rather than what it is not, the value of this concept in terms of individual psychology is emphasized.

Anahtar Kelimeler

Religion, Religiosity, Psychology of Religion, Tawakkul, False Tawakkul Belief, True Tawakkul Belief.

Tevekkülün Ne'liği Üzerine (Din Psikolojik Bir Yaklaşım)

Öz

Bu çalışmanın amacı, tevekkülün ne olmadığından ziyade ne olduğunu betimlemeye çalışmaktır. Bilindiği üzere dinî bir kavram olan tevekkül, tarihsel süreç içerisinde, zaman zaman özünden saptırılmıştır. Diğer bir ifadeyle, dinin özellikle bireyin motivasyonel gücünü artırarak çalışma hayatına dinamizm sağlayan önemli bir değeri olan tevekküle, gerçek anlamının dışında bir anlam yüklendiği görülmektedir. Bunda yanlış din eğitim ve öğretiminin de etkisiyle oluşan çarpık bir kader inancının etkisinin olduğunu söylemek mümkündür. Bu durum, “kişinin yapmayı planladığı işin, arzu ettiği sonucu doğurması için, sebeplere sarıldıktan sonra o işin sonucunu Allah’a havale etmesi ve O’ndan gelecek her türlü sonuca rıza göstermesi” şeklinde tanımlanabilecek olan tevekkül kavramının zaman zaman istismar edilmesini de beraberinde getirmiştir. Böylece, dinin özüne aykırı yanlış bir tevekkül inancının önü açılmıştır. Bu durum, kaçınılmaz olarak hem bireysel hem de toplumsal bağlamda atalet ve tembellikle sonuçlanmıştır. Bu nedenle çalışmada, birincil ve ikincil kaynaklar bağlamında tevekkülün ne’liği konusu ele alınmıştır. Bununla birlikte çalışmada, tevekkülün dinî bir kavram olduğu düşünüldüğünde, yeri geldikçe Kur’an ve sünnete atıfta bulunulmuştur. Böylece doğru bir tevekkül anlayışının ne olmadığından ziyade ne olduğu üzerine odaklanılarak bu kavramın bireysel psikoloji açısından değeri vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din, Dindarlık, Din Psikolojisi, Tevekkül, Yanlış Tevekkül İnancı, Doğru Tevekkül İnancı.

Kaynakça

• Ağılkaya Şahin, Zuhâl. “Din ve Psikoloji Arasındaki Uçurum Gerçekten Ne Kadar Derin? Psikoterapilerdeki Dini İzler”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/2 (Aralık 2018), 1607-1632.
• Akto, Akif. “Allah-İnsan Arasında Ontolojik, Epistemolojik ve Varoluşsal Bir İlişki Biçimi: Tevekkül”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 8/2 (2016), 878-902.
• Alper, Hülya. İmanın Psikolojik Yapısı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013.
• Arslan, Hulisi. “Mehmet Akif’in Kader ve Tevekkül Anlayışı”. Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 7/13 (Ocak-Haziran 2014), 11-27.
• Ayten, Ali. Tanrı’ya Sığınmak. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Bozkurt, Halil. Ebû Tâlib el-Mekkî’nin Kûtü’l-Kulûb Adlı Eserindeki Tevekkül Kavramının Tasavvufî Seyrindeki Yeri. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Bulut, Aytekin. Din Eğitiminde Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Cirhinlioğlu, Fatma Gül. Din Psikolojisi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2010.
• Çakar, Zahit Enes. Gazali’de Kesb ve Tevekkül Anlayışı. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Dölek, Adem - Arslan, Mahmut Abdullah. Necip Fazıl 101 Hadîs: Manzum-Meal-Tefsir. İstanbul: Kitap Dünyası, 2021.
• Ersoy, Mehmet Âkif. Safahat. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2013.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed. İhyâu ulûmi’d-dîn. çev. Mehmed Müftüoğlu. 4 Cilt. İstanbul: Tuğra Yayınları, 1989.
• Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed. İlâhî Nizam. çev. Yaman Arıkan. İstanbul: Uyanış Yayınları, 1986.
• Göregen, Mustafa. İmam-ı Gazâlî’nin Tevekkül Anlayışı. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Güler, İlhami. Allah’ın Ahlâkîliği Sorunu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• Günaltay, Şemseddin. Zulmetten Nura. İstanbul: Evkaf-ı İslamiyye Matbaası, 1341.
• Güner, Osman. “Tevekkül Nedir, Nasıl Anlaşılmalıdır?”. ResearchGate. Erişim 08 Şubat 2022. https://www.researchgate.net/publication/335774395.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
• Hökelekli, Hayati. İslam Psikolojisi Yazıları. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2009.
• Jung, Carl Gustav. Analitik Psikoloji. çev. Ender Gürol. İstanbul: Payel Yayınları, 2006.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2011.
• Karataş, Kasım - Baloğlu, Mustafa. “Tevekkülün Psikolojik Yansımaları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (Haziran 2019), 110-117.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 6. Basım, 2007.
• Kuşeyrî, Abdulkerim. Kuşeyrî Risâlesi. çev. Ali Arslan. Ankara: Alperen Yayınları, 2003.
• Kutub, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’ân. çev. Salih Uçan vd. 2 Cilt. İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1991.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Tanrıyı Tasavvur Etmek. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2011.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Kur’an ve Sünnete Göre Tasavvuf. İstanbul: Yeni Boyut, 1995.
• Pazarlı, Osman. Din Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1972.
• Peker, Hüseyin. Allah’ın Boyası ile Boyanmak. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.
• Rahman, Fazlur. Ana Konularıyla Kur’an. çev. Alparslan Açıkgenç. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1999.
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtîhu'l-ğayb et-Tefsîru’l-kebîr. 8 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi'l-Arabî, 1420.
• Sağıroğlu, Tuğba. Mevlânâ’nın Mesnevî Adlı Eserinde Tevekkül Anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Sayar, Kemal. Sufî Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.
• Solmaz, Rabiye. Din Eğitimi Açısından Kur’ân ve Sünnette Tevekkül Kavramı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Şahin, Meryem. Dini Bir Değer Olarak Tevekkül Yöneliminin Psikolojik Sebep ve Sonuçları Üzerine Araştırma. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Tarhan, Nevzat. Duyguların Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2013.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsa b. Sevre b. Mûsâ b. ed-Dahhâk. el-Câmi‘u’l-kebîr. nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1998.
• Tokpınar, Mirza. Hangi Doğru? Tevekkül: Hadisler Işığında Yeni Bir Tanım. İstanbul: Kitabi Yayınevi, 2009.
• Tunca, Sezai vd. “Proaktif Kişilik Yapısının ve Yenilikçi Davranışın Görev Performansına Etkisi”. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/1 (2018), 325-335.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dîni Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Yılmaz, Hasan Kamil. Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004.