Effect of Belief on Obligation: Non-Muslims' Obligation for Worship and Its Practical Consequences

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 22, 291 - 321, 31.12.2022

Hasan Kayapınar

https://doi.org/10.51553/bozifder.1188856

Öz

In the classical sources, there is no theoretical discussion between the founding imams of the sects about whether non-Muslims are obliged to worship or not. On the other hand, some practical provisions preferred by the sects were the source of discussions on the obligation of non-Muslims to worship in later periods. In the following centuries, there was a theoretical difference of opinion among the methodologists on whether non-Muslims were obliged to worship or not. The majority of methodologists and Hanafi methodologists living in the Iraqi region claim that non-Muslims are obliged to worship. However, they also accept that non-Muslims cannot worship as long as they are on unbelief. In this case, the meaning of non-Muslims being obliged to worship means that they are responsible for first believing and then performing their prayers. If they do not believe and do not perform their worship, they will be punished for the unfulfilled worship in addition to the punishment for denial in the Hereafter. Contrary to the opinion of the majority, Central Asian Hanafi scholars argued that non-Muslims were not yet obliged to worship. In this study, the controversy and evidence regarding the obligation of non-Muslims to worship are discussed. In addition, it was aimed to determine the perspective of the schools on the subject and thus, an effort was made to present a modest contribution to the studies of fiqh method.

Anahtar Kelimeler

Uṣūl al-Fıḳh, Responsibility, Worship, Non-Muslim, Competence., Obligation

İNANCIN TEKLİFE ETKİSİ: GAYR-İ MÜSLİMLERİN İBADETLERLE MÜKELLEFİYETİ VE BUNUN PRATİK SONUÇLARI

Öz

Klasik kaynaklarda mezheplerin kurucu imamları arasında gayr-i müslimlerin ibadetlerle mükellef olup olmadıkları noktasında teorik bir tartışma nakledilmemiştir. Buna karşın mezheplerin tercih ettiği bazı fürû hükümler daha sonraki dönemlerde gayr-i müslimlerin ibadetlerle mükellefiyetine ilişkin tartışmalara kaynaklık etmiştir. İlerleyen asırlarda usulcüler arasında gayr-i müslimlerin ibadetlerle mükellef olup olmadığı noktasında teorik görüş ayrılığı ortaya çıkmıştır. Usulcülerin çoğunluğu ve Irak bölgesinde yaşayan Hanefî usulcüler gayr-i müslimlerin ibadetlerle mükellef olduklarını ileri sürmektedirler. Ancak onlar gayr-i müslimlerin küfür üzerine bulundukları sürece ibadet yapamayacaklarını da kabul etmektedirler. Bu durumda gayr-i müslimlerin ibadetlerle mükellef olması, onların önce iman etmekle sonra da ibadetleri yerine getirmekle sorumlu olduklarını ifade etmektedir. Eğer iman edip ibadetlerini eda etmezlerse ahirette inkârın cezasına ek olarak eda edilmeyen ibadetlerin de cezasını çekeceklerdir. Çoğunluğun görüşüne aykırı olarak Orta Asya Hanefî usulcüleri gayr-i müslimlerin henüz ibadetlerle mükellef olmadıklarını ileri sürmüşlerdir. Bu çalışmada gayr-i müslimlerin ibadetlerle mükellefiyetine ilişkin tartışmalar ve istidlâller ele alınmıştır. Ayrıca ekollerin konuya bakış açısının tespit edilmesi amaçlanmış ve böylelikle fıkıh usulü çalışmalarına mütevazı bir katkının sunulmasına gayret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh usulü, Teklif, İbadet, Ehliyet., Gayr-i Müslim

Kaynakça

• Abdulazîz el-Buhârî, Alâuddîn Abdulazîz b. Ahmed. Keşfu’l-esrâr şerhu usûli’l-Pezdevî. ed. Abdullah Muhammed Ömer. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. ed. Şuayb el-Arnaut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1995.
• Ali el-Kârî, Nureddin Ali b. Sultan Muhammed el-Herevî. Fethu bâbi’l-inâye bi-şerhi’n-nükâye. ed. Ahmed Ferit Mizyadi. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Âmidî, Seyfüddîn Ali b. Muhammed. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. ed. Abdürrezzâk Afîfî. Beyrut: el-Mektebuʾl-İslâmî, 1406.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. ed. Halil b. Me’mun Şiha. Beyrut: Dâru’l-Ma'rife, 2010.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. ed. Muhammed es-Sâdık Kamhâvî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1992.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. el-Füsûl fi’l-usûl. ed. Uceyl Câsim en-Neşemî. Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâfi’l-Küveytiyye, 1994.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Şerhu muhtasari’t-Tahâvî. ed. Inâyetullah Muhammed İsmetullah vd. Beyrut: Dâru Beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
• Cüveynî, Ebü’l-Meʻâlî Abdülmelik b. Abdillah. el-Burhân fî usûli’l-fıkh. ed. Salâh b. Muhammed Uveyda. Beyrut: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah b. Muhammed b. Ömer b. İsa. Takvîmü’l-edille fî usûli’l-fıkh. ed. Halil Muhyiddin el-Meys. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• Ebû Yaʿlâ el-Ferrâ, Muhammed b. Huseyn b. Muhammed b. Halef. el-Udde fî usûli’l-fıkh. ed. Ahmed b. Alî el-Mubârekî. b.y.: y.y., 1990.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfâ min ilmi’l-usûl. ed. Muhammed Süleymân el-Eşkar. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1997.
• Hindî, Safiyyuddîn Muhammed b. Abdurrahîm. Nihâyetu’l-vusûl fî dirâyeti’l-usûl. ed. Salih b. Suleymân el-Yûsuf, Sad b. Sâlim es-Suveyh. Mekke: el-Mektebetü’t-Ticâriyye, 1996.
• İbn Emiru Hac, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Muhammed. et-Takrîr ve’t-tahbîr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed. el-İhkâm fî usûliʾl-ahkâm. ed. eş-Şeyh Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Dâruʾl-Âfâkiʾl-Cedîde, ts.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed. Ravzatü’n-nâzır ve cennetü’l-münâzır. ed. Şaʻbân Muhammed İsmâʻîl. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 1998.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdullah. el-Mahsûl fî usûli’l-fıkh. ed. Huseyn Ali el-Yederî, Abdüllatîf Fevde. Uman: Dâru’l-Beyârık, 1999.
• İzmirî, Süleyman b. Veli b. Resul el-Kırşehrî. Haşiyetü’l-Fazli’l-İzmirî ale’l-mir’âti’l-usûl fî şerhi mirkâti’l-vusûl. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1890.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. İdrîs. Şerhu tenkîhi’l-fusûl fî ihtiyâri’l-mahsûl fi’l-usûl. ed. Tâhâ Abdurraûf Saʻd. Mısır: Şirketü’t-Tıbâʻati’l-Fenniyyeti’l-Müttehide, 1973.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes’ûd b. Ahmed. Bedâiü’s-sanâi’ fî tertibi’ş-şerai‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Korkmaz, Ömer. “Usûl Yazımında İki Farklı Yaklaşım Molla Hüsrev ve Fudayl Çelebi Örneği”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2019), 237-250.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed. el-Muhtasar. ed. Kami Muhammed Muhammed Avida. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Leknevî, Muhammed Abdülalî b. Nizâmiddîn b. Kutbiddîn el-Ensârî. Fevâtihü’r-rahamût bi-şerhi müsellemi’s-sübût. ed. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebîr. ed. Âdil Ahmed Abdülmevcûd Ali Muhammed Muʻavvaz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Mukātil b. Süleymân. Tefsîru Mukātil bin Süleymân. ed. Abdullah Mahmûd Şehhâte. Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 2002.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Huseyn. Sahîhu Müslim. ed. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1991.
• Necmüddîn et-Tûfî, Ebü’r-Rebî‘ Süleymân b. Abdilkavî. Şerhu muhtasari’r-ravza. ed. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1996.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muḥyiddîn Yahyâ b. Şeref. Sahîhu Müslim bi-şerhi’n-Nevevî. Mısır: el-Matba‘atü’l-Mısriyye, 1929.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref b. Nuri. el-Mecmû şerhu’l-mühezzeb li’ş-Şirâzî. ed. Muhammed Necib el-Mutî. Cidde: Mektebetü’l-İrşâd, ts.
• Pala, Ali İhsan. “Gayri Müslimlerin Dinî Hükümlerle Mükellefiyetleri Meselesi”. Gayri Müslimlerin Dinî Hükümlerle Mükellefiyetleri Meselesi. 586-595. Ağrı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alaeddin Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed. Mîzânü’l-usûl fî netâici’l-ukûl. ed. Muhammed Zeki Abdülber. b.y.: y.y., 1984.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alaeddin Muhammed b. Ahmed b. Ebû Ahmed. Tuhfetü'l-fukahâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• Semʻânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed. Kavâtıʻu’l-edille fi’l-usûl. ed. Muhammed Hasan Heyto. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma'rife, ty.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl. Usûlü’s-Serahsî. ed. Ebu’l-Vefa el-Afganî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2005.
• Siğnâkî, Husâmeddîn Huseyin b. Alî b. Haccâc b. Alî. el-Kâfî şerhu’l-Pezdevî. ed. Fahruddîn Seyyid Muhammed Kanît. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 2001.
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. el-Üm. ed. Muhammed Zühri en-Neccâr. Beyrut: Dâru’l-Ma'rife, 1973.
• Şevkânî, Muhammed b. Alî. İrşâdu’l-fuhûl ilâ tahkîki’l-hak min ilmi’l-usûl. ed. Ebû Hafs Sami b. el-Arabî. Riyâd: Dâru’l-Fazîle, 2000.
• Şîrâzî, Ebû İshak Cemaleddin İbrâhim b. Ali b. Yusuf. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâm eş-Şâfiî. ed. Zekeriyyâ Umeyrât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Ali. el-Lümaʻ fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003. Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme. Muhtasarü’t-Tahâvî. ed. Ebü’l-Vefâ el-Efganî. Haydarâbâd: Lecnetu İhyâi’l-Maârifi’n-Numâniyye, ts.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn. Şerhu’l-akâid. ed. Muhammed Adnan Derviş. y.y.: Âsitâne, 1411.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn. Şerhu’t-telvîh ʻale’t-tavzîh li-metni’t-tenkîh fî usûli’l-fıkh. ed. Zekeriyyâ Umeyrât. Beyrut: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Yaman, Ahmet. “İslam’ın Temel Kaynakları ve Tarihî Tecrübe Işığında Gayri Müslimlerler Birlikte Yaşamanın Hukukî Çerçevesi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi] 40 (2015), 9-36.
• Yaşaroğlu M. Kamil. “Müddessir Sûresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31/462-463. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Yiğit, Metin. “Fıkhi Ölçüler Işığında Gayri Müslimlerin Hukuki Statüsü”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (2009), 151-168.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh. el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkh. ed. Abdülkadir Abdullah el-Ânî. Kâhire: Vizâratu Umûmi’l-Evkāfi ve’ş-Şuʾûnu’l-İslâmiyye, 1992.
• Zuhayli, Vehbe. İslam Fıkıh Ansiklopedisi. çev. Ahmet Efe vd. İstanbul: Feza Yayıncılık, 1994.