The Roadmap of Spirituality: Gai Eaton’s Interpretation of Islam and Sufism

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 27, 87 - 116, 30.06.2025

Esma Öztürk

https://doi.org/10.51553/bozifder.1635899

Öz

This article aims to analyze the views of Gai Eaton, one of the 21st century’s British Muslim intellectuals, on Islam and Sufism, exploring the significance of Sufism in terms of individual transformation and social harmony from the perspective of a Western thinker. Eaton’s life journey began in an agnostic environment, continued across Jamaica, Egypt, India, Ghana, Trinidad and London, ultimately led him to embrace Islam in his birthplace, Lausanne. His initiation into the Shādhiliyya-ʿAlawiyya order through Martin Lings enabled him to find deeper meaning within Sufism. This study examines Eaton’s search for religious identity, his conversion to Islam and his Sufi perspectives, while also investigating how he bridged Western and Islamic thought. The questions on which the research focuses can be summarized under three main headings: 1. How does Eaton ground the Muslim identity in the West and what kinds of discursive strategies does he employ in his effort to convey Islam to Western minds? 2. What is Eaton’s understanding of Islam and Sufism? 3. How does he perceive the role of Sufism in individual spiritual transformation and the establishment of social balance? Employing literature review and qualitative content analysis, this study systematically examines Eaton’s major works, including Islam and the Destiny of Man, Reflections, A Bad Beginning and The Path to Islam and Remembering God: Reflections on Islam, along with his articles and interviews, within the framework of core Sufi concepts. The findings indicate that the religious void Eaton experienced in his childhood later transformed into an intense spiritual quest. His intellectual curiosity led him to Hindu Vedanta philosophy and René Guénon’s Traditionalist School, yet he ultimately found the spiritual fulfilment he sought in the Sufi dimension of Islam. Eaton defines Sufism as a discipline that strengthens one’s bond with God and facilitates profound inner transformation. He particularly emphasizes that “dhikr” (remembrance), “murāqabah” (contemplative self-vigilance) and “tafakkur” (reflective contemplation on divine realities) are crucial for one’s spiritual maturation and moral refinement. Eaton’s emphasis on the intrinsic human “need for God”, regardless of one’s social status or circumstances, underscores the idea that beyond the temporary satisfactions of worldly life, true fulfilment lies in spiritual attainment. His perspective highlights the central role of reflection and worship in the pursuit of spiritual perfection, positioning these elements as essential in his intellectual framework. The study concludes that Eaton presents a critical stance against the secular worldview of the West and regards Islam as a holistic system encompassing not only individual devotion but also societal structure, justice and ethical values. According to Eaton, Islam is not merely a religion of rituals but a comprehensive worldview that integrates the spiritual and social dimensions of human life. His Sufi perspective offers a compelling model for redefining the role of religion in the modern world and addressing the spiritual needs of individuals.

Anahtar Kelimeler

Sufism , Gai Eaton , Conversion , Individual Transformation , Spiritual Values

Maneviyatın Yol Haritası: Gai Eaton’ın İslâm ve Tasavvuf Yorumu

Öz

Bu makale, 21. yüzyılın İngiliz asıllı Müslüman mütefekkirlerinden Gai Eaton’ın İslâm ve tasavvuf hakkındaki görüşlerini analiz ederek bir Batılı düşünür nezdinde bireysel dönüşüm ve toplumsal uyum açısından tasavvufun anlamını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Eaton’ın hayatı, agnostik bir ortamda başlayıp Jamaika, Mısır, Hindistan, Gana, Trinidad ve Londra’da devam eden ve nihayetinde doğduğu şehir Lozan’da İslâm’la buluşan bir dönüşüm hikâyesidir. Martin Lings vesilesiyle Şâzeli-Alevî tarikatına intisap etmesi onun tasavvufun derinliklerinde anlam bulmasını sağlamıştır. Çalışma, Eaton’ın dinî kimlik arayışını, İslâm’a yöneliş sürecini ve tasavvufî düşüncelerini ele alarak onun Batı ve İslâm dünyası arasında nasıl bir köprü kurduğunu incelemektedir. Araştırmanın odaklandığı sorular üç başlıkta özetlenebilir: 1. Eaton Batı’daki Müslüman kimliğini nasıl temellendirmekte ve İslâm’ı Batılı zihinlere ulaştırma çabasında ne tür söylemsel stratejiler izlemektedir? 2. Eaton’ın İslâm ve tasavvuf anlayışı nasıldır? 3. Tasavvuf onun bakış açısıyla, bireyin manevî dönüşümünde ve toplumsal dengeyi sağlamada nasıl bir rol oynamaktadır? Literatür taraması ve nitel içerik analizi yöntemleriyle yürütülen çalışmada Eaton’ın Islam and the Destiny of Man, Reflections, A Bad Beginning and The Path to Islam ile Tanrı’yı Hatırlamak, İslam Üzerine Düşünceler gibi temel eserleri, makaleleri ve röportajları tasavvufun temel kavramları çerçevesinde analiz edilmiştir. Bulgular, Eaton’ın çocukluk döneminde yaşadığı dinî boşluğun, ilerleyen yaşlarında derin bir manevî arayışa dönüşmesine neden olduğunu göstermektedir. O, Batı düşüncesine duyduğu ilgiyi Hindu Vedanta Felsefesi ve René Guénon’un Gelenekselci Okuluna yönelerek derinleştirmiş, ancak en sonunda aradığı tatmini İslâm’ın tasavvufî boyutunda bulmuştur. Eaton, tasavvufu, bireyin Allah ile bağını güçlendiren ve içsel dönüşüm sağlayan bir disiplin olarak tanımlamaktadır. Özellikle zikir, murakabe ve tefekkürün insanın ruhsal olgunlaşmasında ve ahlâkî gelişiminde belirleyici olduğunu vurgulamaktadır. Eaton’ın hangi konum ve şartta olursa olsun her bireyin derûnunda duyduğu “Allah’a ihtiyaç” olgusuna yaptığı vurgu, insanın dünyevî yaşamındaki geçici tatminlerin ötesinde, asıl ihtiyacın manevî tatmin olduğuna işaret etmektedir. Onun bu vurgusu bireyin kendini ilahî gerçekliğe açarak, tefekkür ve ibadet yoluyla ruhsal olgunluğa ulaşma çabasının yerini göstermesi bakımından önemli olup düşünce dünyasında merkezî bir yer tutmaktadır. Çalışmanın sonuçları, Eaton’ın Batı’nın seküler dünya görüşüne karşı eleştirel bir duruş sergilediğini ve İslâm’ı bütüncül bir yaşam sistemi olarak benimsediğini ortaya koymaktadır. Ona göre İslâm sadece bireysel ibadetleri değil, toplumsal yapıyı, adaleti ve etik değerleri de kapsayan bir dünya görüşüdür. Eaton’ın tasavvufî anlayışı modern dünyada dinin rolünü yeniden tanımlamak ve bireyin manevî ihtiyaçlarını karşılamak açısından dikkat çekici bir model sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf , Gai Eaton , İhtida , Bireysel Dönüşüm , Manevi Değerler

Kaynakça

• Ansari, K. “Eaton, (Horace Charles Le) Gai [names in religion Hasan ‘Abd al-Hakîm, Sidi Hasan] (1921–2010), Diplomat and Muslim Scholar”. Oxford Dictionary of National Biography. https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-102693
• Çakmak İgalcı, Emine Elif. “Erken Çocukluk Döneminde Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramından Hareketle Değerler Eğitiminde Tasavvufî Unsurlar”. BAİD 14 (Aralık 2021), 61-90. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1915975
• Eaton, Charles Le Gai. “Man”. Islamic Spirituality. Ed. Seyyed Hossein Nasr. 48/637-668. London-New York: Routledge Library Editions, 1987.
• Eaton, Gai. “The Earth’s Complaint”. The Essential Sophia, ed. Seyyed Hossein Nasr & Katherine O’Brien. 233-243. Bloomington: World Wisdom, 2006.
• Eaton, Gai. A Bad Beginning and The Path to Islam. Cambridge: Archetype, 2010.
• Eaton, Gai. Islam and the Destiny of Man. New York Press: Islamic Texts Society, 1985.
• Eaton, Gai. İslam ve İnsanlığın Kaderi. Çev. İhsan Durdu. İstanbul: İnsan Yayınları, 1992.
• Eaton, Gai. Reflections. Cambridge: The Islamic Texts Society, 2012.
• Eaton, Gai. Tanrı’yı Hatırlamak, İslam Üzerine Düşünceler. Çev. Salime Leyla Gürkan. İstanbul: İnsan Yayınları, 2022.
• Eaton, Charles Le Gai. “Former British Diplomat (part 1 of 6)”. The Religion of Islam. Erişim 10 Aralık 2024. https://www.islamreligion.com/articles/166/viewall/charles-le-gai-eaton-former-british-diplomat-part-1.
• el-Cürcânî, Ali bin Muhammed eş-Şerîf. Kitâbu’t-Ta’rîfât. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1985.
• el-Gazzâlî, Ebû Hamîd. Mişkâtu’l-Envâr (Mecmûatü’r-Resâil el-İmam el-Gazzâlî içinde). Thk. İbrahim Emin Mahmud. Kahire: el-Mektebetü’t-Tevfikiyye, ts.
• el-Gazzâlî, Ebû Hamîd Muhammed. İhyâu Ulûmi’d-Dîn. Çev. Ahmed Serdaroğlu. 4 Cilt. İstanbul: Bedir Yayınevi, ts.
• el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım el-Hüseyn b. Muhammed er-Râğıp. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Seyyid Keylânî. Beyrut: Dâru’l-Mâ‘rife, ts.
• el-Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Abdulkerim b. Hevâzin. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. Thk. Abdülhalîm Mahmûd & Mahmûd İbn eş-Şerîf. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1119.
• et-Tirmizî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali el-Hakîm. Beyânu’l-Fark Beyne’s-Sadr ve’l-Kalb ve’l-Fuâd ve’l-Lübb. Thk. Abdurrahim Sayeh. Kahire: Merkezü’l-Kitâb li’n-Neşr, ts.
• Guénon, Réné. Modern Dünyanın Bunalımı. Çev. Mahmut Kanık. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Guénon, René. Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi. Çev. Fevzi Topaçoğlu. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 2017.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânu’l-‘Arab, tashîh: Emin Muhammed Abdülvehhâb - Muhammed Sâdık Ubeydî. 17 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabi, 1999.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. Terc. ve şerh: Ahmed Avni Konuk. 4 Cilt. Haz. Mustafa Tahralı - Selçuk Eraydın. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2010.
• Jawad, Haifaa A. “Post-World War II Case Studies: Case Study II-Gai Eaton or Hasan Abdal Hakîm”. Towards Building a British Islam New Muslims’ Perspectives. 101-113. London: Bloomsbury, 2012.
• Köse, Ali. Neden İslam’ı Seçiyorlar: Müslüman Olan İngilizler Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir İnceleme. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Basım, 2008.
• Kur’ân Yolu. Erişim 16 Nisan 2024. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Nesefî, Azîzüddîn. İnsan-ı Kâmil. Çev. Ahmed Avni Konuk. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2. Basım, 2009.
• Radicalmiddleway. “Shaykh Charles Hasan Le Gai Eaton //RMW Launch”. YouTube. Yayın Tarihi 16 Aralık 2005. https://www.youtube.com/watch?v=Iyvqfh2wupA
• Zavalsız, Y. Sinan. “Din Değiştirmenin Psikososyal Kodları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2012), 185-200.