Ergenlerde Psikolojik Belirtiler ve Problem Davranışlarda Anne-Baba Tutumlarının Rolü

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 154 - 171, 05.08.2018

Yılmaz Kaplan Tuğba Ak

Öz

En küçük toplumsal birim
olarak ifade edilen aile, içerisinde biyolojik, ekonomik, psikolojik ve
sosyolojik olmak üzere birçok işlevi barındıran bir yapıdır. Bu açıdan bireyin
psiko-sosyal gelişimini etkileyebilecek önemli faktörlerden biride anne baba
tutumlarıdır. Bu araştırmanın amacı ergenlerde görülen problem davranışlar ile
psikolojik belirtiler üzerinde anne-baba tutumlarının rolünü incelemektir. Veri
toplama araçları, 238 (%39,7) kız ve 362 (%60,3) erkek olmak üzere 600 lise
öğrencisine uygulanmıştır. Verilerin analizince çok değişkenli varyans analizi
kullanılmıştır. Araştırma sonuçları, ergenlerde psikolojik belirtilerin ve
problem davranışların anne-baba tutumlarına bağlı olarak anlamlı düzeyde
farklılaştığını göstermiştir. İlgisiz aile ortamında büyüyen ergenlerin daha
fazla problem davranışlara yönelirken psikolojik belirtileri yüksek olan
katılımcıların otoriter anne-baba tutumuna sahip oldukları bulunmuştur.
Demokratik anne-baba tutumu hem problem davranışlar için hem psikolojik
belirtiler için koruyucu faktör olarak görülmektedir. Sonuç olarak, bu
çalışmadan elde edilen bulgular anne-baba tutumlarının psikolojik belirtiler ve
problem davranışlar üzerindeki etkisinin farklı olduğu ve demokratik tutumun
koruyucu bir faktör olduğunu göstermektedir. Elde edilen bulgular literatür
çerçevesinde tartışılmış ve bazı önerilerde bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Belirtiler, Anne Baba Tutumları, Ergen

Role Of Parental Styles On Psychological Symptoms And Problem Behaviors Among Adolescents

Öz

Family,
which is expressed as the smallest social unit, has many functions including
biological, economic, psychological and sociological functions. In this respect, one of the important
factors that may affect the psycho-social development of the individual is the
attitudes of the parents. The
purpose of this study is to examine the role of parental attitudes on problem
behaviours and psychological symptoms in adolescents. Data collection instruments were applied to 600 high school
students, 238 (39.7%) female and 362 (60.3%) male. For the analysis of the
data, multivariate analysis of variance was used. The results of this research
showed that psychological symptoms and problem behaviours in adolescents differ
significantly depending on their parents' attitudes.

While
adolescents growing in an unconcerned family environment tend to have more
problem behaviours, participants with high psychological signs were found to
have an authoritarian parental attitude. Democratic parental attitude is seen
as a protective factor for both problem behaviours and psychological signs. In
conclusion, findings from this study showed that parental attitudes are different
from psychological signs and problem behaviours, and that democratic attitude
is a protective factor. Obtained results were discussed within literature and
some suggestions were made.

Anahtar Kelimeler

Parental Styles, Psychological Symptoms, Adolescents

Kaynakça

• Adubale, A. A. (2017). Parenting styles as predicators of anxiety and depression of in-school adolescents in Nigeria. Africa Education Review, 14(3-4), 111-121.
• Akbulut, Y. (2010). Sosyal Bilimlerde SPSS Uygulamaları. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Akfert, S. K., Çakıcı, E., & Çakıcı, M. (2009). Üniversite öğrencilerinde sigara-alkol kullanımı ve aile sorunları ile ilişkisi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10(40), 40-47.
• Arslan, G. & Balkis, M.(2014). Ergenlikte görülen problem davranışlar ve aile sorunları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Uluslararası Eğitim Çalışmaları Dergisi, 1(1), 11-23.
• Arslan, G. ve Kabasakal, Z. (2013). Ergenlerin problem çözme becerileri ve ana-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Turkish Studies-Sosyal Bilimler, 8(6), 33-42.
• Arslan, G. (2012). Ortaöğretimde öğrenim gören ergenlerde görülen problem davranışların aile sorunları ve aile yapısı açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Arslan, G. (2016). Psychological maltreatment, emotional and behavioral problems in adolescents: The mediating role of resilience and self-esteem, Child Abuse & Neglect, 52, 200-209.
• Baumrind, D. (1991). The influence of parenting style on adolescent competence and substance use. The Journal of Early Adolescence, 11(1), 56-95.
• Büyükşahin, Ç. G. ve Çelikkaleli, Ö. (2010). Ergenlerin arkadaş bağlılığı ve internet bağımlılığının cinsiyet, ebeveyn tutumu ve anne-baba eğitim düzeylerine göre incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (3), 225–240.
• Ceral, S. ve Dağ, İ. (2005). Ergenlerde algılanan anne baba tutumlarına bağlı benlik saygısı, depresiflik ve genel psikolojik belirti farklılıkları. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi(3P), 13 (4), 233-241.
• Çapulcuoğlu, U. ve Gündüz, B. (2013). Öğrenci tükenmişliğini yordamada stresle başa çıkma sınav kaygısı, akademik yetkinlik ve anne-baba tutumları. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 201–218.
• Düzgün, Ş. (2003). Öğrencilerin psikolojik belirtileri ile ana-baba tutumları arasındaki ilişkiler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 149-162.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. Londra: Sage Publications.
• Gençtanırım, D. ve Ergene, T. (2014). Riskli davanışlar ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlilik ve Güvenirlik çalışması. The Journal of Academic Social Science Studies, 25(1), 125-138.
• Hamarta, E., Baltaci, Ö. Üre, Ö. ve Demirbaş, E. (2010). Lise Öğrencilerinin Utangaçlıklarının Algılanan Anne Baba Tutumları ve Problem Çözme Yaklaşımları Açısından İncelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 21(21), 73-82.
• Kabasakal, Z. ve Arslan, G. (2014). Ergenlikte görülen anti-sosyal davranışlar, psikolojik sağlamlık ve aile sorunları arasındaki ilişki, Uluslararası Hakemli Aile Çocuk ve Eğitim Dergisi, 2 (3), 76-90.
• Kabasakal, Z. T. ve Arslan, G. (2016). Ergenlerde aile işlevleri ve iyi oluş arasindaki ilişkide ailedeki koruyucu faktörlerin rolü. The Journal of Academic Social Science Studies, 43(1), 569-581
• Kağıtçibaşı, Ç. (2000). İnsan ve insanlar. İstanbul: Evrim Basım Yayım Dağıtım.
• Khan, A., Ahmad, R., Hamdan, A. R., ve Mustaffa, M. S. (2014). Educational encouragement, parenting styles, gender and ethnicity as predictors of academic achievement among special education students. International Education Studies, 7(2), 18-24.
• Kittler, J. E., Menard, W., ve Phillips, K. A. (2007). Weight concerns in individuals with body dysmorphic disorder. Eating Behaviors, 8, 115–120.
• Kulaksızoğlu, A. (2008). Ergenlik Psikolojisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Kuzgun, Y. ve Eldeleklioğlu, J. (2005). Ana baba tutumları ölçeği (ergenler ve yetişkinler için). Y. Kuzgun ve F. Bacanlı (Ed.) Rehberlik ve psikolojik danışmada kullanılan ölçme araçları ve programlar dizisi: 1, PDR’de kullanılan ölçekler. Ankara: Nobel Yayınları.
• Maccoby, E. E., ve Martin, J. A. (1983). Handbook of child psychology. New York: Wiley.
• Mutallimova, S. (2014). Lise öğrencilerinde depresyon düzeyi ve anne baba tutumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi.
• Önder, F. C., ve Yılmaz, Y. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinde görülen kuraldışı davranışları yordamada yaşam doyumu ve anne-baba stillerinin rolü. Educational Sciences: Theory & Practice, 12(3), 1737-1748.
• Özyürek, A. ve Özkan, İ. (2015). Ergenlerin Okula Yönelik Öfke Düzeyleri ile Anne Baba Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 280-296.
• Pinquart, M. (2017). Associations of parenting dimensions and styles with externalizing problems of children and adolescents: An updated meta-analysis. Developmental Psychology, 53(5), 873-932. http://dx.doi.org/10.1037/dev0000295.
• Sari, T., ve Özkan, I. (2016). An investigation of the relationship between adolescents’ subjective well-being and perceived parental attitudes. Düşünen Adam: The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 29(2), 155-162.
• Sharma, M., Sharma, N., ve Yadava, A. (2011). Parental styles and depression among adolescents. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 37(1), 60-68.
• Steinberg, L. ( 2007). Ergenlik, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Steinberg, L. (2001). We Know some Things: Parents-Adolescent Relationships in Retrospectand Prospect, Journal of Research on Adolescence, 11(1), 1- 19.
• Sümer, N., Gündoğdu Aktürk, E., ve Helvacı, E. (2010). Anne-baba tutum ve davranışlarının psikolojik etkileri: Türkiye’de yapılan çalışmalara toplu bakış. Türk Psikoloji Yazıları, 13(25), 42-59.
• Şahin H, Batıgün A. ve Uğurtaş S. (2002), Kısa Semptom Envanteri (KSE): Ergenler için kullanımının geçerlik, güvenilirlik ve faktör yapısı. Türk Psikiyatri Dergisi, 13(2),125-135.
• Timpano, K. R., Carbonella, J. Y., Keough, M. E., Abramowitz, J., ve Schmidt, N. B. (2015). Anxiety sensitivity: An examination of the relationship with authoritarian, authoritative, and permissive parental styles. Journal of Cognitive Psychotherapy, 29(2), 95-105.
• Yavuzer, H. (2003). Çocuk Psikolojisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Yılmaz, T. (2000). Ergenlerde Risk Alma Davranışlarının İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Yörükoğlu, A. (2004 ). Çocuk Ruh Sağlığı, Özgür Yayınları, İstanbul.
• Yücel, Y. (2013). Ortaokul öğrencilerinin algıladıkları anne-baba tutumlarının, benlik saygısı ve öğrenilmiş çaresizlik ile ilişkisi. Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.