BAĞIMSIZLIK SÜRECİNDE AZERBAYCAN VE HAZİRAN DARBESİNİN DIŞ POLİTİKAYA ETKİLERİ

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 13, 57 - 71, 28.01.2018

İrfan Sancak

Öz

SSCB’nin 1991 yılında dağılması
uluslararası sistemde önemli değişikliklere sebep oldu. İki kutuplu sistem sona
erdi ve ortaya yeni bağımsız devletler çıktı. Bu devletler, içinde bulundukları
coğrafi, ekonomik, tarihi ve siyasi şartlara göre bağımsızlık sürecini farklı
şekillerde yaşadılar. Söz konusu devletlerden biri olan Azerbaycan sahip olduğu petrol kaynakları ve Ermenilerle yaşanan
sorunlar sebebi ile bağımsızlık sürecini sancılı yaşadı. Bu sürecin sancılı
olmasının sebeplerinden biri de Ebülfez Elçibey’in güç dengelerini dikkate
almayan, fazlasıyla milliyetçi bir politika takip etmesiydi. Elçibey şüphesiz tam
bir Türk milliyetçisiydi ve Azerbaycan – Türkiye ilişkilerini de bu çerçevede
yürütmeye çalışıyordu. Politik tecrübesizliği ve dünya gerçeklerini görmezden
gelmesi hem iktidarının kısa süreli olmasına hem de Azerbaycan’ın istikrara
kavuşamamasına sebep oldu. Elçibey’in ardından devlet başkanı olan Haydar
Aliyev ise oldukça tecrübeli bir politikacıydı ve devlet başkanı olmasının
ardından takip ettiği dikkatli politikayla içerde muhaliflerini saf dışı
bırakıp iktidarını sağlamlaştırırken dış politikada da Elçibey’in aksine son
derece realist davrandı. Batı ile Rusya arasında dengeli bir politika izlerken
Türkiye ile ilişkilerini de iki egemen devlet ilişkisine dönüştürdü. Aliyev,
Azerbaycan’ı sorunsuz değilse de istikrarlı bir ülke haline getirmeyi başardı.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Ebülfez Elçibey, Haydar Aliyev, Haziran Darbesi

Kaynakça

• Akyol, T. (1999, 20 Ocak). Aliyev’in Sağlığı, Milliyet Gazetesi, 15.
• Armaoğlu, F. (t.y.). 20. Yüzyıl siyasi tarihi, İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Aslanlı, A. (2011, 28 Aralık), Haydar Aliyev Döneminde Önemli Ülkelerle İkili İlişkiler. Erişim tarihi: 20.11.2013. http://www.1news.com.tr/yazarlar/20111221014703061.html.
• ___________ (2011, 22 Nisan), Türkiye - Azerbaycan Askeri İlişkileri - 2, Erişim tarihi: 23.11.2013. http://www.qafsam.org/page/244/az.
• Aslanlı, A. ve Hesenov, İ. (2005). Haydar Aliyev dönemi Azerbaycan dış politikası, 1. Baskı, Ankara: Platin Yayınları.
• Aydın, M. (2010), Kafkasya ve Orta Asya’yla ilişkiler. Baskın Oran (Ed.), Türk dış politikası 12. Baskı içinde (s. 366-439), Ankara: İletişim Yayınları.
• Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi resmi web sayfası, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi 24.02.2012 tarihli toplantı tutanağı. Erişim tarihi: 16.06.2017. http://www.meclis.gov.az/?/az/stenoqram/301
• Azerbaycan Devlet İstatistik Komitesi (2016), Demographic indicators of Azerbaijan, Erişim tarihi: 16.06.2017. http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/.
• Bakü’de siyasi hava gergin. (1992, 3 Ağustos). Milliyet Gazetesi, 6.
• BDT’de Azerbaycan alarmı (1992, 10 Haziran). Milliyet Gazetesi, 6.
• Brzezinski, Z. (1997). Büyük Satranç Tahtası, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Haydar Aliyev Vakfı, “Biography”, Erişim tarihi: 16.06.2017. http://www.heydar-aliyev-foundation.org/en/content/index/65/Biography).
• Cabbarlı, H. ve Abdullayeva, V. (2009). Azerbaycan dış politikasının temel özellikleri (1991 – 2009), 21. Yüzyıl Dergisi, Ocak-Haziran 2009, 77-92.
• Cafersoy, N. (2001a). Elçibey dönemi Azerbaycan dış politikası, Ankara: ASAM Yayınları.
• Cafersoy, N. (2001b), Bağımsızlığın onuncu yılında Azerbaycan – Rusya ilişkileri”, Avrasya Dosyası (Azerbaycan Özel), İlkbahar 2001, 7(1), 286-316.
• Çin Halk Cumhuriyeti ve SSCB’de Reformlar (1988). Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi içinde, (s. 1660 - 1704), İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Cornell, S. E. (2010), Azerbaijan since independence, New York: M.E. Sharpe, Inc.
• Elçibey: İlk iş toprak reformu. (1992, 31 Mayıs). Milliyet Gazetesi, 19.
• Elekdağ, Ş. (1993, 27 Haziran), Şaşkınlığın daniskası. Milliyet Gazetesi, 13.
• Er, T. (2010), Azadlıktan Tiranlığa, Ankara: Sarkaç Yayınları.
• Erkin, B. (2013). The rise and fall of popular front of Azerbaijan: 1992-1993, TASAV, Dış Politika Araştırmaları Merkezi, Makale No: 3 / Eylül 2013.
• İran’dan Elçibey’e Suçlama, (1992, 29 Haziran), Milliyet Gazetesi, 6.
• Kohen, S. (1993, 14 Nisan). Özal – Hükümet Uçurumu. Milliyet Gazetesi, 7.
• Mollaer, F. (2004). Azerbaycan’da demokrasi ve geleceği üzerine bazı gözlemler, Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (8) 2004, 63-78.
• OPEC (2016), Annual Statistical Bulletin 2016, Erişim tarihi: 15.06.2017. www.opec.org/opec_web/static_files_project/media/downloads/.../ASB2016.pdf
• SOCAR (t.y.), Doğal gaz üretimi, Erişim tarihi: 15.05.2017. http://www.socargas.com/socar-tarihce/
• Souleimanov, E. ve Ditrych, O. (2007). Iran And Azerbaijan: A Contested Neighborhood, Middle East Policy, Vol. XIV (2), Summer 2007, 101-116.
• Şimşir, B. (2011). Azerbaycan, 1. Baskı, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Taşkıran, C. (1995). Geçmişten günümüze Karabağ meselesi, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Tellal, E. (2010). SSCB’yle ilişkiler. Baskın Oran (Ed.), Türk dış politikası içinde, (s. 158-166), Ankara: İletişim Yayınları.
• Ünal, Ö. F. (2008), Azerbaycan 1988-1995: Sancı, Kargaşa ve İktidar, Journal of Qafqaz University, Fall 2000, (8).
• Yunusov, A. (2003). Azerbaijan: The Burden of history – waiting for change. Anna Matveeva, Duncan Hiscock (Ed.), The Caucasus: Armed and Divided ; Small Arms and Light Weapons Proliferation and Humanitarian Consequences in the Caucasus içinde, (s. 1-19). Safeworld report. Erişim tarihi: 10.06.2016. http://www.saferworld.org.uk/resources/view-resource/64-the-caucasus-armed-and-divided.
• Zarifian, J. (2009). Iran and Its Two Neighbours Armenia and Azerbaijan: Resuming Relationships under America’s Suspicious Eyes. Iran and The Caucasus, Volume 13 (2009), (s. 383-400).
• Zbigniew, B. (1997), Büyük Satranç Tahtası, İstanbul: İnkılap Kitapevi.