EKONOMİK FAKTÖRLERİN VERGİ AHLAKI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: İSTANBUL İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2016, 2016 Özel Sayı, 516 - 553, 01.12.2016

İsmihan Duran Mehmet Sadık Aydın

Öz

Vergi ahlakı; vergileme konusunda içsel bir davranış, vergiyi gönüllü ödeme olarak ifade edilmekte, mükelleflerin vergilerini yasaya uygun ölçü ve zamanda ödemeleri konusundaki olumlu tutum, davranış, inanç ve değer yargıları olarak ifade edilmektedir. Bu çalış­ma İstanbul ilinde 1025 vergi mükellefi ile yapılan anket çalışmasını içermektedir. Çalışmanın amacı, vergi ahlakını belirleyen ekonomik faktörlerin İstanbul ilinde bulunan mükellefler üzerindeki etkisini tespit etmektir. Çalışmadaki veriler SPSS Programı ile analiz edilip Ki kare Testi kullanılmıştır. Yapılan anket çalışması sonucunda Ekonomik faktörlerden vergi ahlakını belirlemede en etkili faktörün Diğer Mükellefler ve Yakın Çevrenin etkisi, en az etkisi olan faktör ise Gelir Faktörünün etkisi olduğu tespit edilmiştir. Yolsuzluk ile vergi ahlakı arasında ise anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergi Ahlakı, Ekonomik Faktörler, SPSS

Kaynakça

• Sayılı Resmi Gazete. (24 Nisan 2003). “Yolsuzluğa Karşı Özel Hukuk Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun”.
• Akdede, S. H. (2006). “Corruption And Tax Evasion”, Doğuş Üniversitesi Dergisi. Cilt.7, Sayı.2, ss.141-149.
• Aksoy, Ş. (1991). Kamu Maliyesi: Kamu Harcamaları-Kamu Gelirleri-Bütçe-Maliye Politikası, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Aktan, C. C. ve Çoban, H. (2006).“Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi Perspektiflerinden Vergiye Karşı Tutum ve Davranışları Belirleyen Faktörler”, Coşkun Can Aktan, Dilek Dileyici ve İstiklal Y. Vural (Ed.). Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi içinde. Birinci Baskı, Ankara: Seçkin Yayınevi, ss.137-158.
• Alm, J. ve Torgler, B. (April,2006). “Culturel Differences and Tax Morale in the United States and in Europe”. Journal of Economic Psychology. Vol.27, ss.224-246.
• Altuğ, E. F. ,Çak, M., Şeker, M. ve Bingöl, Ö. (2010). Türkiye’de Vergi Bilinci İstanbul Araştırması. İSMMMO Yayınları, No.134, İstanbul.
• Bayraklı, H. H. , Saruç, N. T. ve Sağbaş, İ. (10-14 Mayıs, 2004 ). “Vergi Kaçırmayı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi ve Vergi Kaçaklarının Önlenmesi: Anket Çalışmasının Bulguları”, Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakları, Önlenmesi Yolları, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu. Antalya, ss.204-253.
• Bilim Ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü (2004). “Vergi Ahlakı”, Ankara, http://www.tdkterim.gov.tr/bts/ (14 Mart 2013).
• Çetin, G. ve Gökbunar, R. (2010). “Mükellef Haklarına Vergi İdaresi Çalışanlarının Bakışı”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi. Cilt.17, Sayı.1, ss.23-45.
• Çiçek, H. (2006). Psikolojik ve Sosyal Yönden Yükümlülerin Vergiye Karşı Tutum ve Tepkileri: İstanbul İli Anket Çalışması. İstanbul: İSMMMO Yayınları, No.65.
• Çiçek, H. ,Karakaş, M. ve Yıldız, A. (2008). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Vergi Yükümlülerinin Vergiyi Algılama ve Tutum Analizi: Bir Alan Araştırması. T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara: Yayın No. 2008/381.
• Çoban, H. ve Sezgin, S. (10-14 Mayıs, 2004). “Vergi Mükelleflerinin Davranışları Üzerine Ampirik Bir İnceleme: Denizli Örneği”, Türkiye’deki Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Önlenmesi Yolları, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu. Antalya: ss.776-796.
• Daştan, A. (2011). “Muhasebe Meslek Mensuplarının Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Önlenmesindeki Rolü: Doğu Karadeniz Bölgesine Yönelik Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt.25, Sayı.2, ss. 181-206.
• Demir, İ. C. (2008). ”Vergi Ahlakı ve Belirleyenleri Ege Bölgesi Örneği”, Yayınlanmış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi SBE.
• Demir, İ. C. ve Gülten, Y. (Nisan 2013). “Maliye Politikasının Sosyal Amacı: Vergi Yükünün Adaletli ve Dengeli Dağılımı Üzerine Türkiye Geneli Anket Çalışması”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.11, Sayı.1, ss.269-286.
• Drehler, A. ve Schneider, F. (2006). “Corruption and The Shadow Economy: An Emprical Analysis”. CREMA Working Paper, No.2006-01, Basel. ss.1-37.
• Eker, A. (2005). Kamu Maliyesi, İzmir: Birleşik Matbaa.
• http://www.gib.gov. tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG/Tablo_55.xls. htm erişim 30.10.2014
• İpek, S. ve Kaynar, İ. ( 2009). “Vergiye Gönüllü Uyum Konusunda Çanakkale İline Yönelik Ampirik Bir Çalışma”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi. Cilt.16, sayı.1, Manisa, , ss.173-190.
• Korkmaz, E. (2003). İktisadi Gelişme ve Mali Sistemler, İstanbul: Lebib Yalkın Matbaası.
• Murphy, K. (December, 2005), “Regulating More Effectively: The Relationship Between Procedural Justice, Legitimacy and Tax Non- Compliance”. Journal of Law and Society. Vol.32, No.4, ss.562-589.
• Muter, N. B. ; Sakınç, S. ve Çelebi, A. K. (!993). Mükelleflerin Vergi Karşısındaki Tutum ve Davranışları Araştırması: Manisa İli Vergi Mükellefleri Üzerine Bir Anket Çalışması, Manisa.
• Nadaroğlu, H. (1998). Kamu Maliyesi Teorisi, 10. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Samuelson, P. A. ve Nordhaus, W. D. (1985). Economics, 25. Baskı, United States of America: McGraw-Hıll Book Company.
• Saraçoğlu, F. (2008). ”Anket Sonuçları Çerçevesinde Vergi Oranlarının Kaçakçılık Üzerine Etkilerinin Analizi”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı.326, ss.109-120.
• Saruç, N. T. ve Sağbaş, İ. (2003), “Vergi Etiğinin Ölçümü: Türkiye Üzerine Amprik Bir Çalışma” , Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi. sayı.1, ss.79-96.
• Sayar, N. (1975). Kamu Maliyesi: Kamu Gider ve Gelirleri Prensipleri, 5. Baskı, İstanbul: Sermet Matbaası.
• Schmölders, G. (1976). Genel Vergi Teorisi, Salih Turhan (çev.), 4. Baskı, İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Song Y. D. ve Yarbrough, T. E. (1978). “Tax Ethics and Taxpayer Attitudes: A Survey”, Public Admininstra¬tion Review, 38, (5), September-October, 442-452.
• Şenyüz, D. (1995). Vergilendirmede Yükümlü Psikolojisi, Bursa.
• Torgler, B. (2005). “A Knight Without a Sword or a Toothless Tiger? The Effect of Audit Courts On Tax Morale in Switzerland”. Journal of Institutional and Theoretical Economics JITE. Vol: 161, ss.735-760.
• Torgler, B. ve Schaltegger, C. (2005). “Tax Amnesty and Political Participation”. Public Finance Review, Vol.33, No.3, ss.403-431.
• Torgler, B. (2003). “Tax Morale and Institutions”, Center for Research in Economics, Management and The Arts (CREMA), Working Paper, No. 09, 1-36.
• Torgler, B. (2004). “Tax Morale, Trust and Corruption: Empirical Evidence from Transition Countries”, CREMA Working Paper, No.2004-05, Basel, ss.1-38.
• Torgler, B. ve Schaltegger C. A. (2005). “Tax Morale and Fıscal Policy”, CREMA Working Paper. Basel, No.2005-30, ss.1-34.
• Uluatam, Ö. (1997). Kamu Maliyesi, 5. Baskı, Ankara: İmaj Yayınevi.
• Yılmaz, G. A. (2006). Kayıt Dışı Ekonomi ve Çözüm Yolları, İstanbul: İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası.