Kütahyalı Firâkî Üzerine Yapılan Çalışmalar ve Yeni Şiirleri Üzerine Düşünceler

Yıl 2018, , 374 - 396, 31.12.2018

Mehmet Altınova

https://doi.org/10.33905/bseusbed.466421

Öz

Asıl adı Abdurrahman olan Firâkî, XVI. yüzyılda
kendine özgü tarzı ve sade diliyle adından sıkça söz ettiren şâirlerden
biridir. Tezkirelerde adı sıkça zikredilen Firâkî, Kütahya’da bulunan bazı şehzadelerden
câize almaya hak kazanmıştır. Eski Anadolu Türkçesine ait kimi kelimeleri şiirlerinde
başarılı bir şekilde kullanana Firâkî’nin şiirleri kendi dönemi içerisinde yer
alan çok önemli şâirler tarafından tanzir edilmiş, bu bağlamda Firâkî, geniş
bir edebiyat çevresi elde etmeyi başarmıştır. Bu zamana kadar yapılan
çalışmalar neticesinde divanına rastlanılmadıysa da mecmualardaki şiirlerin
derlenip toparlanması edebiyat tarihi açısından son derece önemlidir. Yurt içindeki
kütüphanelerde bulunan şiirler bazı araştırmacılar tarafından yayımlanmıştır.
Fakat bu yayımlar yurt içindeki mecmualarla sınırlı kalmış yurt dışı kaynaklar
ihmal edilmiştir. Bu sebeple şiirlerinin tamamı gün yüzüne çıkamamıştır. Bu
çalışmada Firâkî hakkında bilinenler kısaca bahsedildikten sonra Firâkî üzerine
yapılan çalışmalara değinilecek ve ardından çeşitli mecmualardan bulunan üçü
gazel biri musammat olmak üzere daha önce Firâkî’nin yayımlanmamış dört şiiri
orijinal nüshalarıyla birlikte tanıtılacaktır. Firâkî hakkındaki kimi bilgiler
eleştirel olarak yeniden yorumlanacak ve bununla ilgili bazı düzeltmelere yer
verilecektir. Buna ilave olarak sözü edilen şiirler üzerinden önceki
şiirleriyle bağlantılar kurularak Firâkî’nin edebî şahsiyeti hakkında birtakım
tespitler yapılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Firâkî, XVI. yüzyıl şâirleri, Abdurrahman, Firâkî-i Vâiz, Germiyan

Studies About Firaki of Kutahya and Thoughts On New Poems

Öz

Firaki, whose real name is Abdurrahman, is
one of the poets who frequently mentioned his name in his 16th century with his
unique style and simple language. Firaki, whose name is frequently mentioned in
the tezkires, is entitled to receive some seyhzade, sons of sultan, in Kutahya.
He used some of the ancient Anatolian Turkic words in his poems successfully.
Firaki’s poems were recognized by very important poets in his period, and in
this context Firaki succeeded in obtaining a broad literature environment.
Although the divan, the books of ottomants poetry, was not found after the
works done until this time, the compilation of the poems in the magazines is
very important in terms of literary history. The poems in the local libraries
are published by some researchers. However, these publications have ignored
overseas resources that are limited to domestic media. For this reason all of
his poems have not been able to find. In this study, the works about Firaki
will be mentioned briefly, then the works on Firaki will be mentioned and then
the three poems which are not published previously will be introduced together
with their original copies. Some information about Firaki will be critically
reinterpreted and some corrections will be given. In addition to this, the
poems mentioned above will be established in connection with the previous poems
and some determinations about the literary personality of Firaki will be made.

Anahtar Kelimeler

Firaki, 16th Centry poetrys, Abdurrahman, Firaki-i Vaiz, Germiyan

Kaynakça

• Avçin, Mehmet (2011) Terceme-i Ahlâk-ı Muhsînî (1b-99a) İnceleme-Metin, Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Bayram, Asuman (2017a) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55736,husrev-u-sirinpdf.pdf?0 (E.T.: 22.07.2018)
• Bayram, Asuman (2017b) Firâkî’nin Hüsrev ü Şîrîn’i İnceleme- Metin- Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Turc 288, 5b.
• Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Turc 302, 22b.
• Çelik, Halit (2011) “Se’âdetnâme İnceleme-Metin, Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Dağlı, Yücel vd. (2005). Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Cilt: 9, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Er, Şaban (2013) Se’âdetnâme, İstanbul: Kutup Yıldızı Yayınları.
• Ersoy, Ersen (2003) XVI. Yüzyıl Kaynaklarına Göre Kütahyalı Şâirler ve Kütahya’da Edebî Muhît, Dumlupınar Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Ersoylu, Halil (1995) “Kaside-i Kalem”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1992, 147-167.
• Gıynaş, Kâmil Ali (2017) Pervâne Bey Mecmuası, Kültür Turizm Bakanlığı yayınları, e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55832,pervane-bey-mecmuasi-pdf.pdf?0 , (E.T.: 25. 07. 2018)
• Güler, Kadir (2004) Kütahya Yazıları, Ankara: Bizim Büro Basımevi Yayınları.
• Güler, Kadir (2010) “Kütahyalı Firâkî ve Bilinmeyen Şiirleri”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
 5 (1), ss. 1037-1066.
• Güler, Kadir (2016) Kütahya’nın Sırları, Kütahya: Ekspres Matbaası.
• Güler, Kadir (2017) Kütahya Şâirleri, Kütahya: Ekspres Matbaası.
• İşpirli, Mehmet (1993) “Çelebi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt: VIII, ss. 259).
• Kalpaklı, Mehmet (1997). “Bir Kasidenin Yayımı Dolayısıyla”, Toplumsal Tarih Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 47, 38.
• Kocatürk, Vasfi Mahir (1963) Divan Şiiri Antolojisi, İstanbul: Edebiyat Yayınevi.
• Köksal Mehmet Fatih (2013) “Firâkî” http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=375 [Erişim Tarihi: 20. 07. 2018]
• Köksal, Mehmet Fatih (2017) Mecma’u’n Nezâir, Kültür Turizm Bakanlığı yayınları, e-kitap, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56057,mecmaun-nezair-edirneli-nazmi-pdf.pdf?0 [Erişim Tarihi: 25. 07. 2018]
• Kutluk, İbrahim (1997) Beyâni Mustafa Bin Carullah, Tezkiretü’ş - Şuarâ, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mutlu, Merve (2014) “Süleymanı̇ye Kütüphanesı̇ Nurı̇ Arlasez Koleksı̇yonu 263 Numarada Mecmûʽatüʼl-Eşʽâr Adıyla Kayıtlı Şiirler Mecmuası ve Fı̇râkî’ye Ait Şiirler”, Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 3, 112-122.
• Önen, Yücel (2009) Kırk Su’al İnceleme- Metin- Sözlük, Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Tercüman Gazetesi Kütüphanesi Koleksiyonu, Memûa-i Eş’âr, Y-110, vr. 20a.
• Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Ali Nihat Tarlan Koleksiyonu, Mecmûa-i Eş’âr, 59/1, vr. 22a-22b.
• Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Nuruosmaniye Koleksiyonu, 04959-004 arşiv numaralı eser, vr. 373b.
• Şahin, Hatice (2011) Eski Anadolu Türkçesi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şemseddin Sâmî (2013) Kamus-ı Türkî, İstanbul: Kapı Yayınları.