EBÛ HAYYÂN’IN el-BAHRU’L-MUHÎT TEFSİRİNDE TEŞBİH SANATI

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 162 - 178, 01.06.2018

Halil İbrahim Kocabıyık

https://doi.org/10.33905/bseusbed.413517

Cited By: 4

Öz

Çalışmamız, belâgat açısından Ebû
Hayyân’ın el-Bahru’l-Muhît adlı eserinin incelenmesidir. Ebû Hayyân, Endülüs Emevî Devleti’nin
Gırnâta şehrine bağlı Matahşâraş beldesinde 654/1256 yılında dünyaya gelmiş ve
yirmi beş yaşına kadar memleketinde ilim tahsil etmiştir. Daha sonra doğup
büyüdüğü yerden ayrılıp bazı ülkelere seyahatler yaptıktan sonra Mısır’a
yerleşip orada 745/1345 yılında vefât etmiştir.  Ebû Hayyân, el-Bahru’l-Muhît
tefsirinde sözü güçlendirmek için aralarında ortak nitelik ve benzerlikler
bulunan iki şeyi birbirine benzetme diye adlandırılan teşbih sanatına büyük
önem vermektedir. Tefsirinde müşebbeh, müşebbehün bih, benzetme edatı ve
benzeme yönüyle alakalı bilgileri uygulamalı bir şekilde anlatmaktadır. Teşbihin
kısımlarından müfred, mürekkeb, maklub, tahyili ve temsili teşbihleri zikreder
ve bunlarla ilgili bilgiler verir.

Anahtar Kelimeler

Ebû Hayyân, el-Bahru’l-Muhît, teşbih

Kaynakça

• Abdulkâhir, Ebû Bekr b. Abdirrahman b. Muhammed el-Cürcânî, Delâilu’l-İ‘câz fî ‘İlmi’l-Muânî, (Thk. Mahmut Muhammed Şâkir Ebû Fehr), Kahire 1992.
• el-Askalânî, Şihâbuddîn Ahmed b. Ali, ed-Dureru’l-Kâmine fî A‘yâni’l-Mi’eti’s-Sâmine, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut t.y.
• Atîk, Abdu’l-Azîz, Ilmu’l-Meânî, Dâru’n-Nehda, Beyrut 2009.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetu’l-‘Ârifîn Esmâ’ul-Mu’ellifîn ve Âsâru’l-Musannifîn, Millî Eğitim Bakanlığı, İstanbul 1955.
• Bolelli, Nusrettin, Mu‘cemu Mustalahâtı’n-Nahvi ve’s-Sarfi, Yasin Yayınevi, İstanbul 2006.
• Bulut, Ali, Belâgat Terimleri Sözlüğü, M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 2015.
• el-Cürcânî, Seyyid Şerif, Mu‘cemu’t-Tâ‘rîfât, (Thk. Muhammed Sıddîk el-Minşâvî), Dâru’l-Fadîle, Kahire t.y.
• Ebû Hayyân, Esiruddin Muhammed el-Endelûsî, en-Nehru’l-Mad Mine’l-Bahrı’l-Muhıt, (Thk. Ömer Esad) Beyrut, 1995.
• Ebû Hayyân, el-Mübdiu fi’t-Tasrîf li Ebî Hayyân en-Nahvî el-Endelusî, Mektebetü Dâri’l-Urûbe, Kuveyt t.y.
• Ebû Hayyân,el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr, (Thk. Sıdkî Muhammed Cemîl), Dâru’l-Fikr, Beyrut 2000.
• ……………, Kitabu’l-İdrak li Lisâni’l-Etrâk, yay. Ahmed Caferoğlu, İstanbul 1930-1931.
• Ebu’l-Kâsım el-Huzelî Yûsuf b. ‘Ali b. Cebâre, el-Kâmil fi’l-Kırâ‘âti’l-Hamsîn, (Thk. Cemal b. es-Seyyid b. Rufâî), y.y. 2007.
• Hacımüftüoğlu, Nasrullah, “Beyân”, DİA, İstanbul 1992.
• ……,“Belâgat İlminin Gelişimine Müessir Olan Kaynaklar”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum 1993, Say. 11.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Galib b. Abdirrahman el-Endelüsî, el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz, Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut 2001.
• İbn Kâdî, Şühbe Ebu’s-Sıdk Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Ahmed b. Muhammed el-Esedî ed-Dımaşkî, Tabakâtu’n-Nuhât ve’l-Lugaviyyîn, Bağdat 1984.
• İbn Manzûr, Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim, Lisânu’l-‘Arab, Dâru’l-Fikr, Beyrut,1990.
• İbn Tağrîberdî, Ebu’l-Mehâsin Cemaleddin, el-Menhelu’s-Sâfî ve’l-Mustevfâ be‘de’l-Vâfî, (Thk. Muhammed Muhammed Emîn), Kahire 2005.
• İbnu’l-‘Imâd, Ebu’l-Felâh Abdulhay b. Ahmed, Şezerâtu’z-Zeheb fî Ahbâri men Zeheb, Dâru İbn Kesîr, Beyrut t.y.
• İbnu’l-Cezerî Ebu’l-Hayr Şemseddîn Muhammed b. Muhammed, Gâyetu’n-Nihâye fî Tabakâti’l-Kurrâ, (Thk. G. Bergstraesser), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Lübnan 2006.
• el-İsnevî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdürrahîm b. el-Hasen b. Ali, Tabakâtu’ş-Şâfi‘ıyye, (Thk. Kemâl Yûsuf el-Hût), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, y.y.
• Kafes Mahmut, Ebû Hayyân el-Endelûsî’nin Hayatı ve el-Bahru’l-Muhît İsimli Tefsirindeki Metodu, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 1994, s. 82.
• Kazan, Ramazan, Edebî Uslûp Açısından Hadis Metinleri, Nobel Yayınları, Ankara 2013.
• Kehhâle, Ömer Rızâ b. Muhammed Râgıb b. Abdi’l-Ganî ed-Dimeşkî, Mu‘cemu’l-Muellfîn, Mektebetu’l-Mesnâ, Beyrut t.y.
• el-Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr, Fehresu’l-Fehâris ve’l-Esbât ve Mu‘cemu’l-Me‘âcim ve’l-Meşyahât ve’l-Muselselât, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrut 1982.
• Kocabıyık, Halilibrahim, “İstifhâm Edatları”, Bilecik Şeyh Edibali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsi Dergisi, c. II, sy. II.
• el-Kutubî, Salâhuddîn Muhammed b. Şâkir, Fevâtu’l-Vefeyât, (Thk. İhsân Abbâs), Dâru Sâdır, Beyrut 1973.
• el-Meydânî, Abdurrahman b. Hasen Habenneke, el-Belâgatu’l-Arabiyye, Dâru’l-Kalem, Dimeşk 1996.
• Muhammed Ahmed Kâsım-Muhyiddîn Dîb, Ulûmi’l-Belâga el-Bedî‘ ve’l-Beyân ve’l-Meânî, (Nşr. el-Müessesetü’l-Hadîse li’l-Kitâb), Lübnan 2003.
• es-Safedî, Salâhuddîn Halîl b. Aybek, el-Vâfî bi’l-Vefeyât, (Thk. Muhammed b. Mahmûd-İbrâhîm b. Süleymân, Franz Steiner Verlag), Wiesbaden 1970.
• Soyupek, Hasan, “Teşbih Sanatının Hadislerdeki Yansıması” Marife Dergisi, sy. 2 (2007).
• es-Subkî, Ebû Nasr Tâcuddîn Abdulvehhâb b. Ali, Tabakâtu’ş-Şâfi‘ıyyeti’l-Kubrâ, Kahire 1964.
• es-Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekr Celâleddîn, el-İtkân fî Ulumi’l-Kur’ân, (Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm), Mısır 1974.
• es-Suyûtî, Bugyetu’l-Vu‘ât fî Tabakâti’l-Luğaviyyîn ve’n-Nuhât, (Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim), Kahire 1964.
• el-Yemânî, ‘Abdualbâkî b. ‘Abdilmecîd, İşâratu’t-Ta‘yîn fî Terâcimi’n-Nuhât ve’l-Lugaviyyîn, (Thk. ‘Abdulmecîd Diyâb), Riyad 1986.
• ez-Zehebî, Şemsuddîn Ebî ‘Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân, el-İ‘lâm bi Vefayâti’l-E‘lâm, Müessesetü Kutubu’s-Sekâfiye, Beyrut 1993.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Amr b. Ahmed, el-Keşşâf an Hakâiki Gavâmidi’t-Tenzîl, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1987.