DEDE KORKUT HİKÂYELERİ VE OĞUZ KAĞAN DESTANLARINDA GEÇEN TABİATÜSTÜ UNSURLARIN MUKEYESLİ İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 245 - 262, 30.06.2023

Öztürk Doğan

https://doi.org/10.48174/buaad.1178309

Öz

Araştırmada Türk tarihinde önemli bir yere sahip olan Dede Korkut Hikâyeleri ve Oğuz Kağan ‎destanında geçen tabiatüstü unsurları, olay örgülerine, zaman-mekân unsurlarına, ‎kahramanların özelliklerine değinilerek mukayeseli incelemesi yapılmıştır. Dede Korkut ‎Hikayeleri ve Oğuz Kağan destanından hareketle Türk milletinin kültürü, köklü tarihi, inancı ‎ve yaşayışından izler aktarılmaya çalışılmıştır. Tabiatüstü unsurlar birçok olay, durum ve kişi ‎üzerinden ortaya konulmaktadır. Savaş meydanlarındaki sıra dışı galibiye, doğaüstü varlıklar, ‎dini kahramanların varlığı, ölülerle devam bağlar, rüya, Hızır’ın yardımı, Tanrı’ya edilen ‎dualar, kadın unsuru ve dikkat çekici kahramanlıklar bunlardan bazılarıdır. Bireyin olağanüstü ‎düzey karşısında içine düştüğü kararsızlık duygusuna dayanan fantastik anlatılar, eğlendirici ‎anlatılar olmaktan öte bireyin bilinçaltı ve bilinçdışında toplumsal normlar tarafından ‎bastırılmış duygularının açığa çıktığı anlatılardır. Bireyin gerçek dünyada bastırılmış duygu ve ‎eylemlerini, olağanüstü unsurlarla birleştirilmiş kurmaca bir dünya içinde sunması insanlık ‎tarihi kadar eskidir. Anlatılarda doğaüstü fiziksel görünüm ve güce sahip insan kahramanlar ‎dışında, dramatik aksiyon içinde karşıt değer olarak beliren yarı insan dışı varlıklar da ‎mevcuttur. Söz konusu doğaüstü sayılabilecek insan dışı varlıklar (Peri kızı, Tepegöz), ‎doğaüstü güce sahip hayvanlar (kara deve, kara boğa ve kara aslan) ve olağanüstü güce sahip ‎insanlar arasındaki mücadelelerin konu edinildiği anlatılarda, coşku ve merak duygusu tepede ‎tutulur. Türk milletinin tarihinde diğer milletlerde olmayan tabiatüstü özelliklerin gerçekliğine ‎ilişkin algıların oldukça güçlü olduğu belirlenmiştir. Oğuz Kağan ve Dede Korkut ‎hikâyelerindeki kahramanlar başta olmak üzere Türk destanlarından çıkan kahramanlar Türk ‎tarihinin her döneminde gerçek bir kahraman olarak ete kemiğe bürünmüştür. Araştırmada ‎Dede Korkut Hikâyeleri ve Oğuz Kağan destanında yer alan tabiatüstü unsurlar olay-‎kahraman unsuru üzerinden örnekler verilerek yorunlanmış ve analiz edilmiştir. Yapılan ‎inceleme sonucunda her iki kaynakta yer alan doğaüstü unsurlar aracılığıyla Türk milletinin her ‎türlü zorluktan çıkabileceğine dair güçlü bir mesajın verildiği sonucuna ulaşılmıştır. ‎

Anahtar Kelimeler

Dede korkut, Destan, Oğuz Kağan

A Comparative Examination of Supernature Elements in Dede Korkut Stories and Oguz Kagan Episotes

Öz

Summary
Epics are formed when an event that affects the society is first told by a person in verse. ‎With time, what you say is forgotten. The epic becomes anonymous by being told from language to language, from generation to generation. They usually have a poetic quality. They arose in unknown periods of history. In epics, events and people can show extraordinary features. The epics represent the entire existence of a nation; They are the cultural treasures that reflect their sorrows, sorrows, joys and enthusiasms and constitute the whole emotional and thought structure that creates excitement. Folk narratives, which are among the genres prioritizing magical realist narratives, are national products in their surface structure, as well as universal products dedicated to all world nations and humanity in their lower layers. Servet Erdem collects the relationship between folk narratives and magical realist narratives in two dimensions, ‎‎“approach-to-reality dimension” and “modeling dimension”. While drawing attention to the similarity between folk narratives and magical realist narratives in the first dimension; In the modeling dimension, attention is drawn to the reflections of the folk narratives in the narratives written in a magical realistic style. The concept of hybridization, which is one of the most important features of magical realistic texts and means the melding of opposite concepts, is also a western literary genre, novels and folk narratives; in other words, it means blending the belief and thought of the West with the local one. In these narratives, in which extraordinary events are presented as taken-for-granted events of daily life, fantastic elements serve to further clarify the truth rather than giving pleasure to the reader. In magical realistic narratives, which are built on the basis of criticizing a totalitarian, colonialist understanding and all kinds of life perceptions in this style, an oppressive situation in reality is criticized with fantastic elements or supernatural situations and events. In the research, the Dede Korkut Stories, which have an important place in Turkish history, and the supernatural elements in the Oğuz Kağan epic, the plots, the time-space elements, the characteristics of the heroes have been examined in a comparative way. It has been tried to convey traces of the culture, deep-rooted history, belief and life of the Turkish nation based on the Dede Korkut Stories and the Oğuz Kağan epic. The supernatural elements are revealed through many events, situations and people. Some of these are the extraordinary victor on the battlefields, supernatural beings, the existence of religious heroes, continuation ties with the dead, dreams, the help of Khidr, prayers to God, the female element and remarkable heroism

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut; Oguz Kagan; Epic; Supernatural Events., scare grandpa, epic, Oguz Kagan

Kaynakça

• Albayrak, N. (2004). Ansiklopedik Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, İstanbul: L&M Yayınları, 232.
• Arıkoğlu, E. (2019). “Dede Korkut Kitabı’nın Üçüncü Yazmasının Bulunuşu”. Milli Folklor, 31(123), 23-30.
• Başer Çoban, S. (2011). Dede Korkut kitabı ve büyülü gerçekçilik. Milli Folklor, 12(91), 195-203.
• Bayat, F. Ana hatlarıyla Türk şamanlığı. Vol. 307. Ötüken Neşriyat AŞ, 2006: 53,92, 99,124
• Bayat, F. (2006). Oğuz Destan Dünyası: Oğuznâmelerin Tarihî. Mitolojik Kökenleri ve Teşekkülü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 85.
• Boratav, P. N. (1999). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı (5. Baskı). İstanbul: Gerçek Yayınevi, 43.
• Çobanoğlu, Ö. "Türk mitolojisi." Türk Dünyası Edebiyat Tarihi 1 (2001): 7.
• Çoruhlu, Y. (2017). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı yayıncılık, 8,23,24,42.
• Duymaz, A. (2002). Türk Halk Serinde Gerçeküstü Destanlar Üzerine Bir Değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(8), 107-121.
• Şükrü, Elçin (1993). Halk Edebiyatına Giriş. Akçağ Yayınları, Ankara, 72.
• Ekici, M. (2019). “13. Dede Korkut Destanı: “Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi” Boyunu Beyan Eder Hanım Hey!” Milli Folklor, 31(122), 5-13.
• Ergin, M. (1997). Dede Korkut Kitabı I Giriş-Metin-Faksimile. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 29.
• Muharrem, E. (1992). Orhun Abideleri. Boğaziçi Yayınları/Muharrem Ergin, 25-26.
• Gömeç, S. (2009). Türk destanlarına giriş (Vol. 53), Akçağ, 53, 72, 134, 638, 640.
• Gürçay, S. (2016). “Duha Koca Oğlu Deli Dumrul” Hikâyesinin Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi Kahraman-Yücel Dağlı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Aydın Türklük Bilgisi, 376.
• İlhan, M. E. (2021). Yedi Düvelden Yedi Başa Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürdüğü Boyda Mimetik Arzu. Folklor/Edebiyat, 27(105), 15-28.
• Kaçalin, M. S. (2006). Dedem Korkut’un Kitabı, Kitab-ı Dedem Korkut ala Lisan-ı Ta‘ife-i Oğuz Kağan 868.
• Karatay, O. (2017). İlk Oğuzlar: Köken, Türeyiş ve Erken Tarihleri Üzerine Çalışmalar. Ötüken Neşriyat AŞ, 83.
• Kaplan, M. (2002). Oğuz-Kağan-Oğuz Han Destanı. İslamiyet Öncesi Türk Destanları, 512.
• Kaplan, M. (1979). Oğuz Kağan destanı:(edebî bir tahlil) (Vol. 4). Dergâh Yayınları, 38.
• Korkmaz, R. (2016). Arketipsel Sembolizm Açısından Dede Korkut Hikayelerinde Yüce-Birey ve Alp-Bilge Tipi, 26.
• Küçük, M. A. (2013). Geleneksel Türk Dinindeki ‘ana/dişil ruhlara mitolojik açıdan bakış. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (1), 105-134.
• Ögel, B. (2014). Türk Mitolojisi-I, Ankara: TTK Yayınları, 82.
• Önal, M. Naci 2009. “Kutsalın Türk Kültüründeki İzleri: Tanrısal Simgecilik” Milli Folklor, Yıl 21, Sayı 84, 63.
• Özçelik, Sadettin (2016), “Dede Korkut, -Dresden Nüshası-, Metin, Dizin”, Türk Dil Kurumu Yayınları, II. Cilt, Ankara 627.
• Sertkaya, O. F., & Uzuntaş, H. (2020). Dede Korkut’un Günbet Yazması Üzerine-Araştırmalar ve İncelemeler. Bilge Kültür Sanat, 151-631.
• Shahgoli, N. K., Yaghoobi, V., Aghatabai, S., & Behzad, S. (2019). “Dede Korkut Kitabı’nın Günbet Yazması: İnceleme, Metin, Dizin ve Tıpkıbasım”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 16(2), 147-379.
• Sümer, F. (1992). Oğuzlar (Türkmenler): tarihleri, boy teşkilatı, destanları (Vol. 89). Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 273.
• Taşağıl, A. (2017). Gökbörü’nün İzinde Kadim Türklerin Topraklarında. Tarih Kritik Dergisi, 265.
• Turan, M. (2002). Türk Destanları. Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, 83.