Ortaokul 8. Sınıf Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi Öğretim Programı ve Ders Kitaplarında İnsan Hakları Üzerine Bir Çözümleme

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 1, 110 - 127, 08.06.2013

Yrd.doç.dr. Fatma Ünal

Öz

İnsan hakları ile ilgili değerlerin her kurum ve kuruluş içinde yaşama geçirilmesi gerekir. Bunun için, herkese ve özellikle öğrencilere insan hakları eğitiminin verilmesi önemlidir. Bu araştırmanın amacı Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2011-2012 eğitim-öğretim yılında okutulmak üzere basılarak okullara dağıtılan ilköğretim 8. sınıf vatandaşlık ve demokrasi eğitimi ders ve öğrenci çalışma kitaplarında ve öğretim programında insan hakları konusuna ne düzeyde yer verildiğini ortaya koymaktır. Bu araştırmada yazılı bir araç olan öğretim programı ve ders kitapları üzerinde çalışıldığı için değerlendirmede, bir nitel araştırma yöntemi olan içerik analizinin kullanılması tercih edilmiştir. Araştırmada ana kategori olarak “insan hakları” konusu ele alınmıştır ve buna göre alt kategoriler belirlenmiştir.Araştırmada, öğretim programında en fazla “Hak ve Özgürlüklerimiz” temasında insan hakları ile ilgili kazanıma yer verildiği görülmüştür. Bu durumun sonucu olarak öğretim programına göre hazırlanan ders ve öğrenci çalışma kitaplarında da insan hakları konusunun en fazla bu temada bulunduğu dikkati çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

İnsan hakları, insan hakları eğitimi, vatandaşlık ve demokrasi eğitimi, öğretim programı, ders kitabı

An Analysis On Human Rights In Citizenship And Democracy Curriculum And Textbooks Of 8th Elementary Education

Öz

Values associated with human rights should be brought into life within every
institution and organisation. For this purpose, it is important that everyone and especially students should
be given appropriate education on human rights. The purpose of this study is to investigate and put forth
to what levels and extent coverage is given to the concern of human rights in elementary school 8th grade
students’ textbooks and curriculum printed and distributed among schools to form part of the official
curricula approved by Ministry of National Education for the academic period 2011-2012. As most work
focused on curriculum and textbooks for their presenting printed materials in this study, the use of content
analysis based on a qualitative research methodology was preferably adopted. The study treated “human
rights” as the main category of concern and accordingly the subcategories were identified.
During the study, the educational syllabus was observed to give most coverage to acquisitions in
terms of human rights within the theme “Our Rights and Freedoms”. As a result of this, attention is drawn
to the fact that any information dealing with human rights is principally found under this theme in the
textbooks and students’ workbooks prepared accordingly. 

Anahtar Kelimeler

Human rights, human rights education, citizenship and democracy education, curriculum, textbooks

Kaynakça

• Akıllıoğlu, T. (1995). İnsan Hakları–Kavram, Kaynaklar ve Koruma Sistemleri. Ankara: A.Ü. S.B.F. İnsan Hakları Merkezi Yayınları.
• Alkın, S. (2007). İngiltere ve Türkiye’de İlköğretim Programlarındaki Vatandaşlık Eğitiminin Karşılaştırılması, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Alkın, S. ve Gözütok, F. D. (23-25 Haziran 2008). İlköğretim Öğretmenlerinin Programdaki Ara Disiplin Yaklaşımına İlişkin Görüşleri, International Conference on Education Sciences ICES-08’de sunuldu, Kıbrıs.
• Aslan, C. ve Karaman Kepenekci, Y. (2008). Human Rights Education: A Comparison of Mother Tongue Textbooks in Turkey and France. Mediterranean Journal of Educational Studies. 13(1): 101–124.
• Balcı, A. (2009). Sosyal Bilimlerde Araştırma. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Berelson, B. (1952). Content Analysis. New York: The Free Pres Publishers.
• Buergental, T. (1995). International Human Rights. USA: West Publishing,
• Bümen, N. T. (2005). Öğretmenlerin Yeni İlköğretim 1–5. Sınıf Programlarıyla İlgili Görüşleri ve Programı Uygulamaya Hazırlayıcı Bir Hizmetiçi Eğitim Çalışması Örneği, http://egitim.ege.edu.tr/efdergi/arsiv/2005_6_2/makale_2.pdf 01.10.2010’da alınmıştır. Dergisi, 6 (2), 21–57. Web: adresinden
• Ceyhan, E. ve Yiğit, B. (2004). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Claude, R.P. (2006). Yaygın İnsan Hakları Eğitimi (Çev. M. Çevik). İzmir: İnsan Hakları Gündemi Derneği. (Eserin orijinali 2003’de yayımlandı).
• Coşkun, H. (1996). “Eğitim Teknolojisi ve Kültürlerarası Eğitim Bağlamında İlköğretim İkinci Sınıf Türkçe ve Almanca Ders Kitaplarının İçerik Sorunları”, Türkiye ve Almanya’da İlköğretim Ders Kitapları. Ankara: Türk-Alman Kültür İşleri Kurulu Yayın Dizisi, 11, 59–76.
• Çeçen, A. (1995). İnsan Hakları. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Doğanay, A. (2002). Sosyal Bilgiler Öğretimi, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. (Editörler: C. Öztürk ve D. Dilek.). Ankara. PegamA Yayıncılık.
• Donnelly, J. (1989). Teoride ve Uygulamada Evrensel İnsan Hakları. (Çeviren: Mustafa Erdoğan, Levent. Korkut). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Ersoy, A. F. (14–16 Nisan 2006). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarının Etkili Vatandaşlık Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi, Ulusal Sınıf Öğretmenliği Kongresi'nde sunuldu, Ankara.
• Gemalmaz, S. (2001). Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Gerard, F. M. (2003). Les Manuels Scolaires d’Aujourd’hui, De l’Enseignement À l’Apprentissage, Option, No: 4, http://www.fmgerard. be/textes/option.html, s.27– 28. adresinden 27.10.2011’de alınmıştır.
• Giannangelo, D. M. ve Kaplan M. B. (1992). “An Analysis and Critique of Selected Social Studies Textbooks”, Reproductions supplied by EDRS, Memphis City Schools TN.
• Gülmez, M. (1998). “İlköğretimde Kesintisiz İnsan Hakları Eğitimi”, Cumhuriyet, 16.2.1998, s.22.
• Gülmez, M. (2001). İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi. Ankara: TODAİE Yayını.
• Güven, S., Gökbulut, Y. ve Yel, S. (14-16 Nisan 2006). 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Programına İlişkin Öğretmen Görüşleri, Ulusal Sınıf Öğretmenliği Kongresi'nde sunuldu, Ankara.
• İnal, K. (1998). Türkiye’de Ders Kitaplarında Demokratik ve Milliyetçi Değerler, 27 Mayıs ve 12 Eylül Askeri Müdahale Dönemlerine İlişkin Bir İnceleme, A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Kapani, M. (1981). Kamu Hürriyetleri. Ankara: A. Ü. Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Karaman Kepenekci, Y. (2005). Citizenship and Human Rights Education: A Comparison of Textbooks in Turkey and the United States. International Journal of Educational Reform. 14 (1), 73–88.
• Karaman Kepenekci, Y., (2000). İnsan Hakları Eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karaman Kepenekci, Y., (2003). İlköğretimde İnsan Hakları ve Sorumluluk Eğitimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi. 34, 280–299.
• Karaman Kepenekci, Y., (2011). Ortaöğretim Türk Edebiyatı İle Dil ve Anlatım Ders Kitaplarında İnsan Hakları Üzerine Bir Çözümleme. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 6 (1), 483-502.
• Karaman Kepenekçi Y. (1999). Türkiye’de Genel Liselerde İnsan Hakları Eğitimi, A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Karaman Kepenekçi, Y. (2008). Eğitimciler İçin İnsan Hakları ve Vatandaşlık. Ankara: Ekinoks Yayıncılık.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Basımevi.
• Krippendorff, K. (2004). Content Analysis: An Introduction to its Methodology. London: Sage Publications. MEB. (2011). İlköğretim Ders Programları. Web: http://ttkb.meb.gov.tr/ogretmen/modules.php?name=Downloads&d_op=viewdow nload&cid=74 adresinden 01.10.2011’de alınmıştır.
• MEB. (2011). İlköğretim Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi Ders Kitabı, Öğrenci Çalışma Kitabı, Öğretmen Kılavuz Kitabı. Ankara: Devlet Kitapları.
• Mumcu, A. (1994). İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri. Ankara: Savaş Yayınları.
• NCSS (National Council for The Social Studies). (2007). Creating effective citizens, Web: 01.10.2010’da alınmıştır. adresinden
• Neuendorf, K. A. (2002). The Content Analysis Guidebook. London: Sage Publications.
• Neuman, L. W. (2007). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, (Çev: Sedef Özge). İstanbul: Yayın Odası.
• Oğuzkan, F. (1993). Eğitim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Emel Matbaacılık.
• Power, S. ve Allison, G. (2000). Realizing Human Rights Moving From Inspiration To Impact. NY: Palgrave Macmillan.
• Reisoğlu, S. (2001). Uluslararası Boyutlarıyla İnsan Hakları. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Senemoğlu, N. (1997). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Spot Matbaacılık.
• Tanrıöver, H.U. (2003). Ders Kitaplarında Cinsiyet Ayrımcılığı, Ders Kitaplarında İnsan Hakları: Tarama Sonuçları. (Editörler: B. Çotuksöken, A. Erzan, O. Silier.). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Taş, İ.D. (2010). 2005 İlköğretim Programının Hazırlanmasında Görev Alan Ara Disiplinler Komisyonu Üyelerinin ve Sınıf Öğretmenlerinin Ara Disiplin Yaklaşımı Konusundaki Bilgi Durumunun ve Görüşlerinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. A. (2001). İçerik Analizi ve Uygulama Örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Tibbits, F. (2002). “Understanding What We Can Do: Emerging Models for Human Rights Education”, International Review of Education, 48 (3/4), 159–171.
• UNESCO (1969). Trends in Teaching About Human Rights, Some Suggestions on Teaching About Human Rights, 15–26.
• UNESCO (1987). “Human Rights: An Ethical and Civic Education for Our Time”, Human Rights Teaching, VI, 175–184.
• UNESCO (2009a). Basic Learning Materials, http://www.unesco.org/education/blm/ blmintroen.php adresinden 27.10.2011’de alınmıştır.
• UNESCO (2009b). “Étude Comparative de Manuels Scolaires dans le Cadre du Dialogue Euro-Arabe, Coordonnée conjointement par les Commissions française et marocaine pour l‟UNESCO”, Document Préparatoire, http://www. diplomatie.gouv.fr/fr/IMG/doc/Texte_ vers_fra.doc adresinden 27.10.2011’de alınmıştır.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.