Beliren Yetişkinlerde Yaşam Doyumunun Yordayıcıları Olarak Farklı Din Anlayışları: Seküler ve Muhafazakâr Perspektifler

Yıl 2025, Sayı: 26, 43 - 63, 25.12.2025

Yunus Emre Temiz

https://doi.org/10.34085/buifd.1759779

Öz

Bu çalışma beliren yetişkinlik dönemindeki bireylerin benimsedikleri farklı din anlayışları ile yaşam doyumları arasındaki ilişkiyi incelemeyi amaçlamaktadır. Beliren yetişkinlik bireylerin kimlik, değer ve inanç sistemlerini yeniden şekillendirdikleri ve bu nedenle din anlayışlarının yaşam doyumu üzerinde daha belirgin etkiler gösterebildiği bir dönemdir. Literatürde dindarlık ile öznel iyi oluşun göstergelerinden yaşam doyumu arasında pozitif bir ilişki olduğuna dair güçlü ampirik kanıtlar bulunmakla birlikte, bu ilişkinin farklı din anlayışları açısından nasıl şekillendiği yeterince açık değildir. Bu doğrultuda araştırma, seküler-mesafeli ve muhafazakâr-geleneksel din anlayışlarının yaşam doyumu üzerindeki yordayıcı rollerini analiz etmeyi hedeflemiştir. Bu sayede bireylerin dine yaklaşım biçimleri ile yaşam memnuniyetleri arasında nasıl bir bağlantı olduğu araştırılmıştır. Araştırma nicel yaklaşımla ve ilişkisel tarama deseni kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmada 18-29 yaş aralığındaki 562 beliren yetişkinden veri toplanmıştır. Bulgular muhafazakâr-geleneksel din anlayışının yaşam doyumunu pozitif yönde, seküler-mesafeli anlayışın ise negatif yönde yordadığını ortaya koymuştur. Ayrıca gelir algısının yaşam doyumu üzerinde din anlayışlarından daha güçlü bir etkiye sahip olduğu bulunmuştur. Bu bulgular dinin sadece metafizik bir inanç sistemi olmanın ötesinde, bireylerin yaşamdan aldıkları doyumu şekillendiren psikososyal bir kaynak olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte yaşam doyumunu anlamada sadece dini yönelimlerin değil, ekonomik faktörlerin de dikkate alınması gerektiği anlaşılmaktadır. Bu bulgular, din anlayışlarının yaşam doyumu üzerindeki etkisini merkeze alarak literatüre kavramsal bir katkı sunmaktadır. Aynı zamanda beliren yetişkinlerin yaşam doyumlarını desteklemeye yönelik psikolojik danışmanlık ve manevi rehberlik uygulamalarında, bireysel din anlayışlarının dikkate alınması gerektiğini göstermektedir. Gelecekteki çalışmalarda, din anlayışlarının yanı sıra ekonomik ve sosyal faktörlerin bütüncül biçimde ele alınması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi , Beliren Yetişkinlik , Yaşam Doyumu , Din Anlayışı , Seküler-Mesafeli Din Anlayışı , Muhafazakâr-Geleneksel Din Anlayışı

Predictive Roles of Different Religious Understandings on Life Satisfaction Among Emerging Adults: Secular and Conservative Perspectives

Öz

This study explores the relationship between distinct religious understandings and life satisfaction among individuals in the stage of emerging adulthood. Emerging adulthood is a period in which individuals reshape their identity, values and belief systems, and therefore their understanding of religion can have a more pronounced effect on their life satisfaction. Although a substantial body of empirical research confirms a positive association between religiosity and indicators of subjective well-being, such as life satisfaction, there remains limited clarity regarding how this relationship unfolds across different religious understandings. Accordingly, the present research investigates the predictive roles of secular-distanced and conservative-traditional religious understandings on life satisfaction. Employing a quantitative approach and a correlational survey design, data were collected from 562 emerging adults aged between 18 and 29. The findings reveal that a conservative-traditional religious understanding positively predicts life satisfaction, whereas a secular-distanced understanding is associated with a negative prediction. Moreover, perceived income was found to be a stronger determinant of life satisfaction than religious understanding. These results suggest that religion serves not only as a metaphysical belief system, but also as a psychosocial resource influencing individuals’ evaluations of life satisfaction. Furthermore, the findings indicate the necessity of considering economic circumstances alongside religious orientations in studies of life satisfaction. Conceptually, the research contributes to the literature by focusing on diverse religious understandings as predictors of life satisfaction rather than general religiosity. Practically, it highlights the value of integrating individual religious understandings into psychological counselling and spiritual guidance directed at emerging adults. Future research is encouraged to adopt a multidimensional approach that encompasses religious, economic, and psychosocial factors.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion , Emerging Adulthood , Life Satisfaction , Religious Understanding , Secular-Distanced Religious Understanding , Conservative-Traditional Religious Understanding

Kaynakça

• Akyüz, Niyazi. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Din Anlayışı Ölçeği Üzerine Bir Pilot Araştırma”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43/1 (2002), 123-134. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000082
• Altunışık, Remzi vd. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Sakarya: Sakarya Yayıncılık, 7. Basım, 2012.
• Arnett, Jeffrey Jensen. “Are College Students Adults? Their Conceptions of the Transition to Adulthood”. Journal of Adult Development 1/4 (1994), 213-224. https://doi.org/10.1007/BF02277582
• Arnett, Jeffrey Jensen. “Emerging Adulthood: A Theory of Development From the Late Teens Through the Twenties”. American Psychologist 55/5 (2000), 469-480. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.5.469
• Arnett, Jeffrey Jensen. Emerging Adulthood: The Winding Road from the Late Teens Through the Twenties. New York: Oxford University Press, 2. Basım, 2015.
• Arnett, Jeffrey Jensen. “Emerging Adulthood: What Is It, and What Is It Good For?” Child Development Perspectives 1/2 (2007), 68-73. https://doi.org/10.1111/j.1750-8606.2007.00016.x
• Arnett, Jeffrey Jensen. “Learning to Stand Alone: The Contemporary American Transition to Adulthood in Cultural and Historical Context”. Human Development 41/5/6 (1998), 295-315.
• Arnett, Jeffrey Jensen. “Socialization in Emerging Adulthood: From the Family to the Wider World, from Socialization to Self-Socialization”. Handbook of Socialization: Theory and Research. ed. Joan E. Grusec - Paul D. Hastings. 208-230. New York: Guilford Press, 2007.
• Arnett, Jeffrey Jensen - Taber, Susan. “Adolescence Terminable and Interminable: When Does Adolescence End?” Journal of Youth and Adolescence 23/5 (1994), 517-537. https://doi.org/10.1007/BF01537734
• Arslan, Irmak - Bektaş, Hakan. “Üniversite Öğrencilerinin Yaşam Doyumunun Ölçülmesi”. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 8 (2019), 767-784. https://doi.org/10.38079/igusabder.587380
• Arvas, Fatma Balcı. “Öznel İyi-Olma Hali ile Dini İnançlar Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/2 (2017), 165-201.
• Aşlamacı, İbrahim. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin İslam Anlayışları Üzerine Bir İnceleme (İnönü Üniversitesi Örneği)”. İslam ve Yorum III Temel Tartışmalar, İmkânlar ve Sorunlar. ed. Fikret Karaman. III/458-483. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
• Ayten, Ali. Tanrı’ya Sığınmak Dini Başa Çıkma Üzerine Psiko-sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Bayram, Nurun Nisa - Karaca, Faruk. “Kader Algısı ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (2025), 120-144. https://doi.org/10.17859/pauifd.1657795
• Bentler, Peter M. “Comparative Fit Indexes in Structural Models”. Psychological Bulletin 107/2 (1990), 238-246. https://doi.org/10.1037/0033-2909.107.2.238
• Bergan, Anne - McConatha, Jasmin Tahmeseb. “Religiosity and Life Satisfaction”. Activities, Adaptation & Aging 24/3 (2000), 23-34. https://doi.org/10.1300/J016v24n03_02
• Beydoğan, Başak. Self-Construal Differences in Perceived Work Situation and Well-Being. Ankara: Middle East Technical University, Unpublished Doctoral Dissertation, 2008.
• Büyüköztürk, Şener vd. Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 29. Basım, 2020.
• Byrne, Barbara M. Structural Equation Modeling With AMOS. New York: Routledge, 3. Basım, 2016.
• Cirhinlioglu, Fatma Gül - Ok, Üzeyir. “İnanç Ya Da Dünya Görüşü Biçimleri Ile İntihara Yönelik Tutum, Depresyon ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkiler”. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 34/1 (2010), 1-8.
• Coulson, Neil. Online Research Methods for Psychologists. New York: Bloomsbury Academic, 2015.
• Creswell, John W. Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches. California: SAGE Publications, 4. Basım, 2014.
• Dağlı, Abidin - Baysal, Nigah. “Yaşam Doyumu Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 15/59 (2016), 1250-1263. https://doi.org/10.17755/esosder.263229
• Dar, Kaiser Ahmad - Iqbal, Naved. “Religious Commitment and Well-Being in College Students: Examining Conditional Indirect Effects of Meaning in Life”. Journal of Religion and Health 58/6 (2019), 2288-2297. https://doi.org/10.1007/s10943-017-0538-2
• Diener, Ed vd. “Personality, Culture, and Subjective Well-Being: Emotional and Cognitive Evaluations of Life”. Annual Review of Psychology 54 (2003), 403-425. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.54.101601.145056
• Diener, Ed vd. “Subjective Weil-Being: Three Decades of Progress”. Psychological Bulletin 125/2 (1999), 276-302.
• Diener, Ed. “Subjective Well-Being”. Psychological Bulletin 95/3 (1984), 542-575. https://doi.org/10.1037/0033-2909.95.3.542
• Diener, Ed vd. “The Religion Paradox: If Religion Makes People Happy, Why Are So Many Dropping Out?” Journal of Personality and Social Psychology 101/6 (2011), 1278-1290. https://doi.org/10.1037/a0024402
• Diener, Ed vd. “The Satisfaction with Life Scale”. Journal of Personality Assessment 49/1 (1985), 71-75. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa4901_13
• Diener, Ed - Oishi, Shigehiro. “Money and Happiness: Income and Subjective Well-Being Across Nations”. Culture and Subjective Well-Being. 185-218. Cambridge: The MIT Press, 2000. https://doi.org/10.1007/978-90-481-2352-0_2
• Ellison, Christopher G. vd. “Does Religious Commitment Contribute to Individual Life Satisfaction?” Social Forces 68/1 (1989), 100-123. https://doi.org/10.1093/sf/68.1.100
• Field, Andy P. Discovering Statistics Using SPSS. California: SAGE Publications, 3. Basım, 2009.
• Francis, Leslie J. - Penny, Gemma. “Gender Differences in Religion”. Religion, Personality, and Social Behavior. ed. Vassilis Saroglou. 313-337. New York: Psychology Press, 2014.
• George, Darren - Mallery, Paul. IBM SPSS Statistics 23 Step by Step A Simple Guide and Reference. New York: Routledge, 14. Basım, 2016.
• Gürbüz, Sait. Amos ile Yapısal Eşitlik Modellemesi Temel İlkeler ve Uygulamalı Analizler. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2. Basım, 2021.
• Hair, J. F. vd. Multivariate Data Analysis. New York: Pearson, 7. Basım, 2014.
• Hu, Li-tze - Bentler, Peter M. “Cutoff Criteria for Fit Indexes in Covariance Structure Analysis: Conventional Criteria Versus New Alternatives”. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal 6/1 (1999), 1-55.
• Hu, Li-tze - Bentler, Peter M. “Fit Indices in Covariance Structure Modeling: Sensitivity to Underparameterized Model Misspecification”. Psychological Methods 3/4 (1998), 424-453. https://doi.org/10.1037/1082-989X.3.4.424
• İnce, Abdullah vd. “Beliren Yetişkinlerde Din Anlayışı Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24/46 (2022), 607-633. https://doi.org/10.17335/sakaifd.1152006
• İnce, Abdullah. “Beliren Yetişkinlerde Din Anlayışı-Gelecek Beklentisi İlişkisi: Sakarya Üniversitesi Örneği”. Eskiyeni 54 (2024), 951-975. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1462499
• İnce, Abdullah - Koçak, Muhammed Furkan. “‘Din Anlayışı’ Nedir? Ne Değildir?” Beliren Yetişkinlerde Din, Gelecek ve Eğitim. ed. Abdullah İnce. Ankara: İlâhiyât, 2024.
• Jackson, Dennis L. vd. “Reporting Practices in Confirmatory Factor Analysis: An Overview and Some Recommendations”. Psychological Methods 14/1 (2009), 6-23.
• Kahneman, Daniel - Deaton, Angus. “High Income Improves Evaluation of Life but Not Emotional Well-Being”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 107/38 (2010), 16489-16493. https://doi.org/10.1073/pnas.1011492107
• Karaca, Faruk. “Kader Algısı-Ruh Sağlığı İlişkisi Üzerine Empirik Bir Araştırma (Farklı Kader Algılarının Psikoterapik Değeri Üzerine)”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 19/3 (2006), 479-489.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar İlkeler Teknikler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 23. Basım, 2012.
• Kartopu, Saffet. “Kaygının Kader Algıları ile İlişkisi-(Kahramanmaraş Örneği)”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/3 (01 Haziran 2013), 238-260.
• Keldal, Gökay. “Associations Between Religiosity and Marital Beliefs among Emerging Adults”. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal 12/65 (2022), 248-261. https://doi.org/10.17066/tpdrd.1138281
• Kılınç, Mustafa - Uzun, Kıvanç. “Ergenlerin Yaşam Doyumlarının Yordayıcıları Olarak Direkt ve Dolaylı Akran Baskısı”. OPUS International Journal of Society Researches 16/28 (2020), 1241-1271. https://doi.org/10.26466/opus.748254
• Kline, Rex B. Principles and Practice of Structural Equation Modeling. New York: Guilford Press, 5. Basım, 2023.
• Köker, Süreyya. Normal ve Sorunlu Ergenlerin Yaşam Doyumu Düzeyinin Karşılaştırılması. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 1991.
• Krause, Neal. “Religious Meaning and Subjective Well-Being in Late Life”. The Journals of Gerontology Series B 58/3 (2003), 160-170. https://doi.org/10.1093/geronb/58.3.S160
• Lim, Chaeyoon - Putnam, Robert D. “Religion, Social Networks, and Life Satisfaction”. American Sociological Review 75/6 (2010), 914-933. https://doi.org/10.1177/0003122410386686
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. “Gençlik, Değerler ve Din”. Küreselleşme Ahlâk ve Değerler. ed. Yurdagül Mehmedoğlu - Ali Ulvi Mehmedoğlu. 251-319. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2006.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. “İlâhiyat Fakültesi Öğrencilerinin Değer Yönelimleri ve Dindarlık-Değer İlişkisi (M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Örneği)”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/30 (2006), 133-167.
• Mertler, Craig A. vd. Advanced and Multivariate Statistical Methods: Practical Application and Interpretation. New York: Routledge, 7. Basım, 2022.
• Morgan, G. A. vd. IBM SPSS for Introductory Statistics: Use and Interpretation. New York: Routledge, 4. Basım, 2011.
• Myers, David G. - Diener, Ed. “Who is Happy?” Psychological Science 6/1 (1995), 10-19. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.1995.tb00298.x
• Neugarten, B. L. vd. “The Measurement of Life Satisfaction”. Journal of Gerontology 16/2 (1961), 134-143. https://doi.org/10.1093/geronj/16.2.134
• Paloutzian, Raymond F. - Park, Crystal L. “Integrative Themes in the Current Science of the Psychology of Religion”. Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 3-20. New York: Guilford Press, 2005.
• Pargament, Kenneth I. The Psychology of Religion and Coping Theory, Research, Practice. New York: The Guilford Press, 1997.
• Park, Crystal L. “Religion as a Meaning-Making Framework in Coping with Life Stress”. Journal of Social Issues 61/4 (2005), 707-729. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.2005.00428.x
• Park, Crystal L. - Paloutzian, Raymond F. “One Step toward Integration and an Expansive Future”. Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 550-564. New York: Guilford Press, 2005.
• Santrock, John W. Yaşam Boyu Gelişim Psikolojisi. çev. Galip Yüksel. Ankara: Nobel, 2012.
• Schwartz, Shalom H. - Huismans, Sipke. “Value Priorities and Religiosity in Four Western Religions”. Social Psychology Quarterly 58/2 (1995), 88-107. https://doi.org/10.2307/2787148
• Shaughnessy, John J. vd. Research Methods in Psychology. New York: McGraw-Hill, 9. Basım, 2012.
• Tabachnick, Barbara G. - Fidell, Linda S. Using Multivariate Statistics. New York: Pearson, 5. Basım, 2007. Tekin, Mustafa. “Batı’da Sekülerlik ve Türkiye Müslümanlığının Seküler İçerimleri”. İnsan ve Toplum 2/4 (2012), 181-204.
• Tuzgöl Dost, Meliha. “Güney Afrika ve Türkiye’deki Üniversite Öğrencilerinin Bazı Değişkenlere Göre Öznel İyi Oluş ve Yaşam Doyumlarının İncelenmesi”. Eğitim ve Bilim 35/158 (2010), 75-89.
• Yaden, David B. vd. “A Meta-Analysis of Religion/Spirituality and Life Satisfaction”. Journal of Happiness Studies 23/8 (2022), 4147-4163. https://doi.org/10.1007/s10902-022-00558-7
• Yapıcı, Asım. “Cinsiyete Göre Farklılaşan Dindarlıklar ve Kadınlarda Dinsel Yaşamın Farklı Görüntüleri”. Dini Araştırmalar (Kadın Özel Sayısı) 19/49 (2016), 131-161. https://doi.org/10.15745/da.268813
• Yapıcı, Asım - Yıldırım, Münir. “Küreselleşme Sürecinin Dinî Kimliklere Etkisi: Sosyal Psikolojik Bir Değerlendirme”. Dini Araştırmalar 6/17 (2003), 117-138.
• Zavalsız, Mesut. Sekülerleşme Sürecinde Üniversite Gençliğinin Dini Eğilimi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2024.