Abbâsi Sarayında Bir Mizâh Şairi: Ebû Dulâme

Yıl 2019, Sayı: 14, 22 - 38, 25.12.2019

Muhammet Bilal Tolan

https://doi.org/10.34085/buifd.623921

Öz

Öz

Arap mizâh geleneğinin önemli
temsilcilerinden biri olan Ebû Dulâme el-Esedî, Emevîlerin son dönemleri ile
Abbâsîlerin ilk üç halifesi olan Seffâh, Mansûr ve Mehdî dönemlerinde yaşamış
bir şairdir. Bu çalışmada şairin mizâh yeteneğinin ortaya çıkmasında etkili
olan hayat serüveni ve yaşadığı ortam resmedildikten sonra şairin sözlerindeki
ve şiirlerindeki mizâhi yön incelenmiştir. Abbâsîlerin ilk şairlerinden olması
hasebiyle Ebû Dulâme’nin bu dönemin şiir ve edebiyatının şekillenmesinde önemli
bir rolü vardır. Seffâh tarafından saraya alınması ile birlikte alaycı
kişiliği, latifeli sözleri, hikâyeleri ve nükteli şiirleriyle gerek halifeleri
ve gerekse diğer devlet ricalini eğlendirmeyi başarmıştır. Halifeleri güldürme
ve onlardan maddi fayda elde etme adına kendisini ve en yakınlarını alaya
almaktan çekinmemiştir. Eğlenceye fazlaca düşkün olduğundan dolayı dini
konularda hassas değildir.

Anahtar Kelimeler: Arap edebiyatı, Ebû Dulâme, Şiir,
Mizâh, Abbâsîler.

 

A Humorist in the
Abbasid Palace: Abû Dulâma

Abstract

Abû Dulâma al-Asadi, a prominent
representative of the Arabic humor tradition, is a poet who lived in the final
periods of the Umayyads and during the reigns of Saffâh, Mansûr and Mahdî, the
first three Abbâsid caliphs. This study depicted the poet’s life adventure and
where he lived which played a role in bringing out the sense of humor in him,
and analyzed the humor aspect in his words and poems. Being one of the first
poets of the Abbâsid era, he played a major role in shaping the poetry and
literature of the time. After being taken to the palace by Saffâh, he succeeded
in entertaining the caliphs and other statesmen alike with his sarcastic
personality, joking words, stories and witty poems. He did not hesitate to make
fun of himself and his closest relatives to make the caliphs laugh and obtain
material benefits from them. Since he was very fond of entertaining, he was not
sensitive about religious issues.

Keywords:
Arabic literature, Abû Dulâma, Poetry, Humor, Abbâsids.

Anahtar Kelimeler

Arap edebiyatı, Ebû Dulâme, Şiir, Mizâh, Abbâsîler

Kaynakça

• Abdulhamîd, Şâkir. el-Fukâhe ve’d-dihk, Ru’ye cedide. Kuveyt: Metâbi‘u’s-siyâse, 2003.Ali Hasan, Rüşdî. Dîvânu Ebî Dulâme el-Esedî. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 1985.Âmidî, Ebu’l-Kâsım el-Hasan b. Bişr. el-Mu’telif ve’l-muhtelif. Nşr. F. Krenkow. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-cîl, 1991.Asma‘î, Ebû Sa‘îd Abdulmelik. el-Asma‘iyyât. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Abdusselâm Hârûn, Kahire: Dâru’l-me‘ârif, ts.Bağdâdî, Ebû Bekr Hatîb. Târîhu Medineti’s-selâm. Thk. Beşşâr Avvâd Maruf. 1. Baskı. Beyrut: Daru’l-ğarbi’l-İslâmî, 2001.Buhari, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Edebu’l-müfred. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Kahire: Matbaatu’s-selefiyye, 1375.Câhız, Amr b. Bahr. el-Buhâlâ. Thk. Tâhâ el-Hâcirî. 5. Baskı. Kahire: Dâru’l-meârif, t.s.Câhız, ebû Osmân Omer b. Bahr. Kitâbu’l-hayâvân. Thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 2. Baskı. Mısır: Mektebetu'l-Câhız, 1965.Câhız, ebû Osmân Omer b. Bahr. Resâilu’l-Câhız. Thk. Abdusselâm Hârûn. Kahire: Dâru’l-cîl li’tıbâ‘a, ts.Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh. Thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, 1979.Cihâd Abdulkâdir Kuveydir. Şi‘ru’l-fukâhe fi’l-‘asri’l-Abbâsî. Yüksek Lisans Tezi, Humus Ba‘as Üniversitesi, 2009.Demirayak, Kenan. Abbâsi Edebiyatı Tarihi. Erzurum: Bakanlar Matbaacılık, 1998.Demîrî, Kemâluddîn Muhammed b. Mûsâ. Hayâtu’l-hayâvâni’l-kubrâ. Thk. İbrâhîm Sâlih. Dımaşk: Dâru’l-beşâir, 2005.Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Pınar Yayınları, 2008.Doğan, Yusuf. “Hz. Peygamber ve Mizah”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/2 (Aralık 2004): 191-203.Dumûr, Abdullah Halîl. es-Suhriyye ve’l-fukâhe fi’n-nesri’l-Abbâsî hattâ nihâyeti’l-karni’r-râbi‘ el-hicrî. Doktora Tezi, Ürdün Mutah Üniversitesi, 2005.Ebû Hilâl el-Askerî. el-Furûku’l-lugaviyye. Thk. Muhammed İbrahim Selim, Kahire: Dâru’l-ilm ve’s-sekâfe, ts.Fâhûrî, Hannâ. el-Câmî fi’t-târîhi’l-edebi’l-Arabî, el-Edebu’l-kadîm. Beyrut: Dâru’l-cîl, 2005.Ferâhidî, Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-ayn. Thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrâhim Sâmerrâî. B.y: Dâr ve mektebetu’l-hilâl, ts.Furat, Ahmet Suphi. Arap Edebiyatı Tarihi (Başlangıçtan XVI. Asra Kadar), İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1996.Goldziher, Ignace. Klasik Arap Literatürü. Trc. Rahmi Er - Azmi Yüksel. Ankara: Vadi Yayınları, 2012.Husrî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali el-Kayravânî. Cem‘u’l-cevâhir fi’l-mulehi ve’n-nevâdir. Nşr. Ali Muhammed el-Behâvî. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-cîl, ts.İbn Abdirabbih, Ahmed b. Muhammed el-Endelûsî. el-İkdu’l-ferîd. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2013.İbn Sîde, Ebu’l-Hasen Ali. el-Muhassas. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, ts.İbn-i Fâris, Hüseyin Ahmed. Mekâyisu’l-luga. Beyrut: Dâru’l-cîl, ts.İbn-i Hallikân, Ebu’l-Abbâs Şemsuddin Ahmed. Vefeyâtu’l-a‘yân ve enbâu ebnâi’z-zemân. Thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru sadır, ts.İbn-i Kuteybe ed-Dîneverî. ‘Uyûnu’l-ahbâr. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-Arabî, ts.İbn-i Kuteybe ed-Dîneverî. eş-Şi‘r ve’ş-şua‘râ. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dâru’l-meârif, ts.İbn-i Manzûr. Lisânu’l-‘Arab. Beyrut: Dâru sadir, ts.İbnu’l-Esîr. el-Kâmil fi’t-târîh. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1987.İbnu’l-Mu‘tez, Ebu’l-‘Abbâs Abdullah b. Muhammed. Tabakâtu’ş-şu‘arâ. Thk. Abdussettâr Ahmed Ferrâc. 3. Baskı. Kahire: Dâru’l-meârif, ts.İsfehânî, Ebu’l-Ferec Ali b. el-Huseyn. el-Eğânî. Thk. İhsan Abbâs. 3. Baskı. Beyrut: Dâru sâdır, 2008.Kabaklı, Ahmet. Türk Edebiyatı. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, 2008.Kâtib Çelebî. Keşfu’z-zunûn ‘an esâmi’l-kutubi ve’l-funûn. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, ts.Kılıçlı, Mustafa. Ebû Dulâme ve Nüktedan Kişiliği Üzerine. Erzurum: y.y., 1992.Muhammed b. Şeneb. Abû Dolâma, Poete bouffon de la Cour des premiers Califes abbasides. Cezayir: Universite D’alger, 1922.Nuveyrî, Şihabuddîn Ahmed b. Abdulvehhâb. Nihâyetu’l-ereb fî funûni’l-edeb. Thk. Yahya eş-Şâmî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2004.Se‘âlibî, Ebû Mansûr Abdulmelik b. Muhammed b. İsmail. Simâru’l-kulûb fi’l-mudâfi ve’l-mensûb. Thk. İbrahim Salih. 1.baskı. Dımaşk: Dâru’l-beşâir, 1994.Şerişî, Ebu’l-Abbâs Ahmed. Şerhu Makâmâti’l-Harîrî. Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. Beyrut: el-Mektebetu’l-asriyye, 1992.Vehbe, Mecdî - Muhendis, Kâmil. Mu‘cemu’l-mustalahâti’l-Arabiyye fi’l-luga ve’l-edeb. 2.Baskı. Beyrut: Mektebetu Lubnân, 1984.Yâfi‘î, Ebu Muhammed Abdullah. Mir’âtu’l-cenân ve ‘ibratu’l-yekzân. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1997.Ya‘kûb, Emîl Bedi‘. Dîvânu Ebî Dulâme. Beyrût: Dâru’l-cîl, 1994.Yâkût el-Hamevî. Mu’cemu’l-udebâ. Thk. İhsan Abbâs. Lübnan: Dâru’l-ğarb el-İslâmî, 1993.Yardımcı, İsmail. “Mizâh Kavramı ve Sanattaki Yeri”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/2 (2010): 1-41.Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Carullah. Esâsu’l-belâğa. Thk. Muhammed Bâsil ‘Uyûn es-Sûd, Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1998.Zeydân, Corci. Târîhu âdâbi’l-lugati’l-‘Arabiyye. Beyrut: Dâru’l-fikr, 2011.Ziriklî, Hayruddin. el-A‘lâm. 15. Baskı. Beyrut: Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, 2002.