حظي أسلوب الخطاب في القرآن الكريم اهتمام العلماء والبلاغيين قديمًا وحديثًا؛ وذلك لما يحتويه من جمالٍ في المبنى، ودقّةٍ في المعنى، وتنوّع في التعبير، وقد لاحظنا من خلال استقرائنا لآيات القرآن الكريم هذا التنوّع، وتغيّر صيغ النداء والموضوعات بما يتناسب مع الـمُخَاطَبِ ومكانته. وقد هدفت هذه الدراسة الكشف عن أسلوب خطاب الله عزَّ وجلَّ للنُّخبة من الناس على اختلافِ مكاناتهم، وبيان معنى الخطاب والنُّخبة عند القدماء والمحدثين، مع ذكر الفرق بين مفهوم الخطاب العام والخطاب القرآني، وذكرنا أيضًا أنواع خطاب النُّخبة، وقد قسّمناها إلى ثلاثة أنواع: خطاب للأنبياء وللصالحين و للمؤمنين، وسردنا الصيغ التي وردت فيها تلك الخطابات، والفرق بين أسلوب مخاطبة الأنبياء والرسل وأسلوب مخاطبة نبينا محمد ﷺ، مُستخدمين المنهج الوصفي في استقراء أنواع النُّخبة التي استهدفها الخطاب الربّاني، والصيغ التي جاءت عليها، والمنهج التحليلي في دراسة بعض السّمات والخصائص التي يتميز بها أسلوب خطاب النُّخبة عبر الوقوف على بعض الآيات القرآنية تحليلًا وتطبيقًا، وأشرنا إلى مدى جمالية هذا الاختصاص وبديعه، وأسباب تنوّع الخطاب الإلهي لعباده.
The style of discourse in the Qur’an has received the attention of scholars and rhetoricians, ancient and modern. This is because of the beauty it contains in the building, accuracy in meaning, and diversity in expression. Through our extrapolation of the verses of the Noble Qur’an, we have noticed this diversity, the change in the forms of the appeal and the topics in proportion to the addressee and his position. This study aimed to reveal the style of God Almighty's speech to the elite of people of different statures. This study also aimed to clarify the meaning of discourse and elite among the ancients and moderns, with a mention of the difference between the concept of public discourse and the Qur’anic discourse. We also mentioned the types of elite discourse, which we divided into three types: a discourse to the prophets, the righteous, and the believers. We have listed the forms in which these discourses were stated, and the difference between the manner of addressing the Prophets and Messengers and the manner of addressing our Prophet Muhammad, peace be upon him. We have used the descriptive approach to extrapolate the types of elite targeted by the divine discourse and the forms used. In addition, we have used the analytical approach to study some of the features and characteristics that characterize the elite discourse style by examining some Qur’anic verses analysis and application. We have indicated the extent of the beauty and splendor of this style, and the reasons for the diversity of the Divine discourse to His servants.
Kur’ân-ı Kerîm’deki hitap üslubu, geçmişten günümüze kadar âlimler ve belâgatçıların yanında ilgi uyandıran bir konu olmuştur; söz konusu üslubu içermesi, Kur’ân-ı Kerîm’in üslup güzelliklerinden, mânâdaki inceliklerinden, anlatım çeşitliliklerinden biridir. Ayetleri incelediğimizde bu çeşitliliği fark ettik. Konuların ve nidâ sîgalarının, muhatabın konumuna göre değiştiğini gördük. Çalışmamızda, Allah’ın (azze ve celle) toplumun seçkin kesimine konumlarının farklılığına göre hitabındaki üslubunu incelemeyi, bununla beraber klasik ve modern ilim insanlarına göre “hitap” ve “seçkin sınıf”ın anlamlarını umumi hitap ile Kur’ânî hitap arasındaki farka da değinerek ortaya koymayı amaçladık. Aynı zamanda seçkinlere hitabın çeşitlerini de inceledik. Söz konusu hitabı peygamberlere hitap, salihlere hitap ve mü’minlere hitap olmak üzere üç kısma ayırdık. Bu hitapların geçtiği sîgaları tek tek aktardık. Nebîler ile peygamberlere hitaptaki üslup ile peygamberimiz Hz. Muhammed’e (s.a.v) hitabın farkını inceledik. Bazı ayetler üzerinde durup, onları inceleyip analiz ederek ilâhî hitabın hedeflediği seçkin sınıfları ve buna dair sîgaları incelerken betimleyici yöntemi, seçkinlere hitap üslubunun göze çarptığı bazı nitelik ve özellikleri incelerken de analitik yöntemi kullandık. Bu özelliğin ne kadar güzel ve harika olduğuna dikkat çektik. Kullarına karşı ilâhî hitabın çeşitliliğinin sebeplerini inceledik.
Belâgat Hitap Üslubu Seçkin Sınıf Kur’ân-ı Kerîm Allah-u Teâlâ’nın Hitabı
Birincil Dil | Arapça |
---|---|
Konular | Dil Çalışmaları, Sanat ve Edebiyat, Din Araştırmaları |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 25 Haziran 2022 |
Gönderilme Tarihi | 1 Şubat 2022 |
Kabul Tarihi | 14 Mart 2022 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Sayı: 19 |