HAKEMLER İÇİN COPE YÖNERGESİ KAPSAMINDA HAZIRLANAN ETİK UYGULAMALAR

Hakem Değerlendirmesi için bir çok uygulama model bulunmaktadır. Bu uygulama adımları için COPE yönergeleri takip edilebilir.

HAKEM OLMAK

1. Hakemlik yapmak akademik yazımın bir parçasıdır.

2. Akademik yazar olan her birey aynı zamanda hakemlik sorumluluğunu üstlenmelidir.

3. Dergimizin makaleleri Dergipark üzerinden ulaştırılmaktadır. Mail yoluyla gelen makaleleri kabul edilmemelidir.

4. Hakeme gelen makale mutlak surette kendi alanı ile ilgilidir. 

5. Eğer alanınız ile ilgili değilse makaleyi uygun bir dil ile geri iade etmelisiniz

6. Makaleyi değerlendirmeyi kabul ettiyseniz mutlaka zamanında ve uygun bir dil ile dönüş yapınız

7. Hakeme gelen makalede çıkar çatışması var ise makale değerlendirme kabul edilmemelidir.

8. Yazar ile Hakem arasında bir çıkar ilişkisi olan makaleler kabul edilmemelidir. 

9. Başka bir kişinin adına hakemlik yapılmamalıdır.

10. Makale değerlendirmesinde kesinlikle tarafsız olunmalıdır

ÇIKAR ÇATIŞMASI

1. Olası çıkar çatışması durumlarından emin olmalısınız

2. Değerlendirmenizi engelleyecek bir çıkar çatışması olasılığı varsa bunu bildiriniz

3. Çıkar çatışması bir çok alanda ortaya çıkabilir bunlar; ekonomik, kişisel, politik, dini veya profesyonel nitelikte olabilir.

4. Eğer yazar ile aynı kurumda çalışıyorsanız değerlendirmeyi kabul etmemelisiniz

5. Eğer yazar ile ortak bir çalışmanız var ise değerlendirmeyi kabul etmemelisiniz

6. Eğer yazar ile bunun dışında bir doğrudan temasınız var ise değerlendirmeyi kabul etmemelisiniz

7. Dergimizde çift taraflı kör hakemlik uygulaması bulunmaktadır. Eğer yazarın ismini herhangi bir alanda gördüyseniz makaleyi değerlendirmeyi kabul etmemelisiniz.

8. Aynı anda aynı dergide veya başka bir dergide benzer bir konuyu çalışıyor iseniz ve bu çalıştığınız konu henüz yayınlanma veya hazırlık aşamasında ise size gönderilen makaleyi kabul etmemelisiniz. 

ZAMAN KULLANIMI
1. Değerlendirmeyi kabul etmeseniz bile kabul etmeme gerekçesini en kısa sürede gönderiniz.

2. Eğer verilen süre içinde değerlendirmenizi yapabilecekseniz makaleyi değerlendirmeyi kabul ediniz

3. Eğer farklı nedenlerle değerlendirmeniz gecikecek ise ve zaman uzatma ihtiyacınız varsa bunu en kısa sürede editöre bildiriniz.

4. Eğer değerlendirme yapmayı uygun bulmuyorsanız. Makalenin değerlendirmesine olumlu veya olumsuz bir durum teşkil etmeyecek hakem önerilerinde bulunmanız beklenmektedir.

5. Değerlendirme süreçlerinde verilen sürelere dikkat ediniz.

BAŞLANGIÇ

1. Size gönderilen tüm belgeleri gözden geçirin. 

2. İntihal raporu, etik izin belgesi, hakem ve yazar yönergelerini kontrol ediniz. 

3. Belgelerde bir eksiklik var ise editörden gerekli belge ve bilgileri isteyiniz.

4. Derginin izni olmadan doğrudan yazarla iletişime geçmeyiniz.

5. Başlamadan önce incelemenin kapsamını anlamak önemlidir. 

GİZLİLİK

1. Makalenin içeriği kesinlikle gizli tutulmalıdır.

2. Makale içeriği ile ilgili hiçbir bilgi hakem tarafından herhangi bir yerde ve şekilde açıklanmamalıdır.

3. Makalenin değerlendirme sürecine hiç kimseyi dahil etmeyin.

4. Makale değerlendirmesi için başka bir kişiyi dahil etmeniz gerekiyorsa mutlaka editör ile irtibata geçip gerekli izinleri sağlayınız.

5. Değerlendirmeye aldığınız başka kişilerin isimlerinin derginin ilgili alanlarında yer almasını sağlayınız.

ÖNYARGI VE ÇIKAR ÇATIŞMASI

1. Yazar/Yazarların, dini, milliyeti, cinsiyeti, politik düşünceleri veya diğer özellikleri açısından tarafsız kalmanız önemlidir.

2. Tarafsız bir değerlendirme sunmanızı engelleyecek bir durum ile karşılaşır iseniz dergiye bildiriniz ve görüş isteyiniz.

3. Görüş beklerken ilgili makaleyi ve makaleye ait belgeleri kesinlikle okumayınız.

4. Makale değerlendirme sürecinde, makaleyi değerlendirecek uzmanlığınızın olmadığını fark ederseniz hızlı bir şekilde dergiyi bilgilendiriniz.

5. Çift kör hakemlik durumunda eğer yazar/ların kimliğinden şüpheleniyor ve bu durum rekabet veya çıkar çatışmasına neden oluyorsa hızlı bir şekilde dergiye bildiriniz.

ETİK İHLAL ŞÜPHESİ

1. Araştırma veya yayın etiği ilgili bir ihlal veya şüphe ile karşılaşırsanız dergiye haber veriniz.

2. Araştırmanın veya makalenin başka bir yayında olduğunu fark ederseniz. dergiye haber veriniz.

3. Kendi başınıza araştırma yapmanız önerilmemektedir.

4. Etik ihlali olarak gördüğünüz bir çalışmada dergiden gelen tavsiyeyi bekleyiniz. 

5. Etik ihlali şüphesi durumunda dergi sizden görüş veya tavsiye isterse bu durumda gerekli bilgiyi sağlayınız.

HAKEM DEĞERLENDİRMESİNİN AKTARILABİLİRLİĞİ

1. Yayıncının değerlendirmenizi diğer yayınlarında kullanabileceğini biliniz. Bu tür bir politika olup olmadığını sorgulayınız.

2. Yayıncının değerlendirmenizi anlaşmalı olduğu indeks veya dergi arşivleri ile paylaşıyor ise bununla ilgili bilgi alınız.

3. Dergimiz yayın politakası ve bağlı bulunduğu kurumlar açısından TRdizin, ODIS, EYDES kurumlarına istendiğinde değerlendirmenizi aktarmaktadır.

4. Daha önce başka bir dergiden gelen ve red alan makale tekrar yeni bir dergi ile size değerlendirme için gönderilmiş ise, her derginin kriterlerinin farklı olduğu ve makalenin yeniden ele alındığı için değişebileceği ihtimali nedeniyle gelen makaleyi değerlendirmeyi kabul ediniz.

5. Verimlilik ve şeffaflık açısından, daha önce incelediğiniz makaleye ait yeni değerlendirmenizi bir önceki değerlendirmenizdeki notlar ile açık bir şekilde yeni dergiye sunmalısınız.

RAPOR HAZIRLAMA

FORMAT

1. Değerlendirme raporu için derginin değerlendirme formunu kullanınız.

2. Değerlendirmede objektif ve yapıcı bir dil kullanınız

3. Yazar/ların makalelerini geliştirmeleri için önerilerde bulununuz.

4. Önerilerinizi kaynaklar ile destekleyiniz.

5. Değerlendirmenizde profesyonel olunuz.

6. Kışkırtıcı, aşağılayıcı, kişisel yorumlar ve temelsiz suçlamalar yapmaktan kaçınınız.

GERİ BİLDİRİM

1. Editörün, makalenin, güçlü, zayıf yönlerini bilmesi, adil ve tarafsız bir karar vermesi için değerlendirmenizin önemli olduğunu biliniz.

2. Dergimizde hem editöre hem de yazara görünebilecek özel değerlendirme mesaj alanları bulunmaktadır. Gerekirse ekstre değerlendirmelerinizi buradan iletebilirsiniz.

3. Dergimizde major revizyon, minor revizyon, kabul ve red alanları bulunmaktadır. Bunlardan birini seçebilirsiniz.

4. Yaptığınız yorumlar ve değerlendirmeler red, revizyon veya kabul değerlendirmeniz ile uyumlu olmalıdır.

5. Makalenin tamamını incelemediyseniz hangi bölümleri incelediğinizi belirtiniz.

6. Editör ile yazara sunduğunuz öneri ve değerlendirmelerin tutarlı olmasını sağlayanız.

7. Makalede yapılacak değerlendirmelerin çoğu yazarın göreceği bölümde olmalıdır.

8. Editöre yazılacak görüşler, yazarların görmemesi nedeniyle, yazara yönelik suçlayıcı ve aşağılayıcı içerik barındırmamalıdır.

DİL VE STİL

1. Makalenin bir yazara ait olduğunu düşünerek makalenin stilinde değişikliklere gitmeyin. kendi tercih ettiğiniz stile göre yazmayın

2. Makalenin anlaşılabilirliğine yönelik dil ve stil değişikliklerini öneri olarak sunun.

3. Yazar veya yazarların kendi dilleri ile makale yazdıklarını göz önüne alarak, farklı bir dil ile yazdıkları makaleler ile ilgili dil sorunlarını, hassasiyetleri dikkate alarak uygun bir dil ile bildiriniz.

ÖNERİLER

1. Değerlendirmeyi kabul ettikleri makalenin kalitesi ve içeriği hakkında değerlendirme yapmak hakemlerin görevidir.

2. Çalışma eksik analizler nedeniyle net değilse, değerlendirmeyi yapan hakem hangi analizlerin eksik olduğunu bildirmelidir.

3. Çalışmayı mevcut kapmsamından daha ileri götürmek, değerlendirenin sorumluluğunda değildir.

4. İncelenen yazıda ileri sürülen iddiaları desteklemek için (varsa) ek araştırmaların gerekli olduğunu ve hangilerinin araştırmayı genişleteceği ve güçlendireceğini açıklayınız

HESAP VEREBİLİRLİK

1. Başka birini dahil etmek için dergiden izniniz yoksa raporu kendiniz hazırlayınız

2. Haksız ve olumsuz yorumlar yapmaktan ve herhangi bir rakibin çalışmasıyla ilgili haksız eleştiriler yapmaktan kaçının.

3. Yazara, sadece alıntı sayısını arttırmak için, kendi veya arkadaşının çalışmasına atıfta bulunmasını istemeyiniz.

4. Atıf önerileri akademik veya teknolojik nedenlere dayanmalıdır.

5. Gereksiz bilgi ve belge isteyip makalenin değerlendirme sürecini geciktirecek işlemlerden uzak durunuz.

6. Eğer editör olarak bir makaleyi değerlendirecek iseniz bunu şeffaf bir şekilde ve tarafsız yapınız.

DEĞERLENDİRME SONRASI DİKKAT EDİLECEKLER

1. Değerlendirdiğiniz makale revizyon isteği ile tekrar incelenmek üzere size gönderilirse mümkünse yapınız.

2. İncelemenizle ilgili konularda bir dergi ile iletişime geçilmesi durumunda derhal yanıt vermek ve gerekli bilgileri sağlamak faydalı olacaktır.

3. Benzer şekilde, incelemenizi gönderdikten sonra orijinal geri bildiriminizi ve önerilerinizi etkileyebilecek alakalı herhangi bir şey ortaya çıkarsa dergiyle iletişime geçin.

4. Gözden geçirme sürecinin gizli niteliğine saygı göstermeye devam edin ve yazardan ve dergiden izin almadıkça hakem incelemesinden sonra makalenin ayrıntılarını açıklamayın.

HAKEM DEĞERLENDİRMELERİ VE DANIŞMANLIK

1. Hakemlik ve danışmanlık için ilgili eğitimleri araştırın ve katılın

2. Hakemlik süreçlerini öğrenirken erken kariyer araştırmacılarına danışmanlık önerin.

3. Öğrencilerini veya stajyerlerini hakem değerlendirme sürecine katmak isteyenler dergiden izin almalı ve derginin kararına saygı duymalıdır.

4. Makale gözden geçirme danışman rehberliğinde bir öğrenci tarafından yapıldı ise bu raporda belirtilmelidir.

5. Dergi tarafından diğer hakemlerin değerlendirmeleri size verilmiş ise bu değerlendirmeleri okumak konuyu daha iyi anlamınızı ve editörün kararını daha uygun vermesi için görüşler sunmanıza yardımcı olacaktır.

6. Hakem değerlendirmeleri için bir çok program ve basılı materyal bulunmaktadır. Kendinizi geliştirmek için bunlara başvurunuz.