Ses Temelli Cümle Yöntemi ile Okuma-Yazma Eğitimi

Yıl 2016, Cilt: 33 Sayı: 2, 97 - 115, 01.07.2016

Mehmet Akıncı Sezen Bektaş , Talip Gülle , Serhat Kurt , Yavuz Kurt

Öz

Ses temelli cümle yöntemi, Türkiye’de son on yıldır uygulanmaktadır. Bir önceki cümle temelli yöntem ile karşılaştırıldığında, ses temelli cümle yönteminin güçlü ve zayıf yönleri araştırmacılar, öğretmenler ve diğer ilgili kimseler arasında süregelen bir tartışma konusu olmuştur. Bu çalışma, Türkiye’de uygulanan eğitsel yaklaşımın parçalarını ve etkililiğini tanımlamak amacıyla yedi farklı 1. sınıfta gerçekleşen okuma-yazma eğitimini incelemektedir. Çalışma verisinin toplanmasında, sınıf-içi gözlemler ve öğretmenlerle yapılan görüşmeler olmak üzere iki ayrı yöntem kullanılmıştır. Ayrıca bu çalışma, Milli Eğitim Bakanlığı yönergelerinde kapsamlı bir şekilde tanımlanan metodun, okuma-yazma eğitimi, materyal ve teknoloji kullanımındaki benzerlik ve farklılıkların belirlenmesi ile farklı sınıflardaki uygulanışını ortaya koymaktadır. Yöntemin uygulanışında öğretmenler arasında birçok konuda benzerlik görünürken, öğrenciler için somut sonuçlar doğuracak farklılıklar da bulunmuştur. Ses temelli cümle yönteminin güçlü yönü, çözümleme becerilerinin erken gelişimi olarak kendini gösterirken; zayıf yönleri, heceleme ve okuduğunu anlama problemleri, çekinceli ve yinelemeli okuma ile eşleşmektedir. Son olarak, öğretmenler ile yapılan görüşmelerde öğretmenlerin, eğik el yazısının düz yazıya kıyasla daha etkili olduğu yönünde bir görüş birliği olmadığı ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

İlk okuma-yazma, Türkçe öğretimi, ses temelli cümle yöntemi, cümle yöntemi oyunu

Kaynakça

• Adams, M.J. (1990). Beginning to read: Thinking and learning about print, Cambridge, MA: MIT Press.
• Akyol, H. ve Temur, T. (2008). Ses temelli cümle yöntemi ve cümle yöntemi ile okuma yazma öğrenen öğrencilerin okuma becerilerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (9), 79-95.
• Anthony, J. L. ve Francis, D. J. (2005). Development of phonological awareness. Current Directions in Psychological Science, 14(5), 255-259.
• Bara, F. ve Morin, M. F. (2013). Does the handwriting style learned in first grade determine the style used in the fourth and fifth grades and influence handwriting speed and quality? A comparison between French and Quebec children. Psychology in the Schools, 50(6), 601-617.
• Bara, F., Morin, M. F., Alamargot, D. ve Bosse, M. L. (2016). Learning different allographs through handwriting: The impact on letter knowledge and reading acquisition. Learning and Individual Differences, 45, 88-94.
• Başaran, M. ve Karatay, H. (2005). Eğik el yazısı öğretimi. Milli Eğitim Dergisi, 168, 48-59.
• Beyazıt, N. (2007). İlk okuma yazma öğretiminin kazandırılmasında çözümleme yöntemi ve ses temelli cümle yönteminin farklı bakış açılarıyla değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Baumann, J. F., Hoffman, J. V., Duffy-Hester, A. M., ve Ro, J. M. (2000). The First R yesterday and today: US elementary reading instruction practices reported by teachers and administrators. Reading Research Quarterly, 35(3), 338-377.
• Bilir, A. (2005). İlköğretim birinci sınıf öğrencilerinin özellikleri ve ilkokuma yazma öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 38, 87-100.
• Bulut, A. K. (2010). Eğitimde ses temelli cümle yöntemi uygulanan öğrencilerin okuma yazmaya geçişlerinde etkili olan faktörlerin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Kafkas Üniversitesi, Kars.
• Calp, M. (2009). İlkokuma yazma öğretimi. Istanbul: NOBEL.
• Chall, J. S. (1983). Stages of reading development. New York: McGraw-Hill.
• Chapman, J. W. ve Tunmer, W. E. (2003). Reading difficulties, reading-related self-perceptions, and strategies for overcoming negative self-beliefs. Reading & Writing Quarterly, 19(1), 5-24.
• Ehri, L. (2005). Development of sight word reading: Phases and findings. M. Snowling ve C. Hulme (Haz.), The science of reading: A handbook. Oxford, UK: Blackwell.
• Graham, S., Gillespie, A. ve McKeown, D. (2013). Writing: Importance, development and instruction. Reading and Writing, 26(1), 1–15.
• Hempenstall, K. (1997). The Whole Language-Phonics Controversy: an historical perspective. Educational Psychology, 17(4), 399-418. Karadağ, R. ve Gültekin, M. (2007). İlkokuma yazma öğretiminde çözümleme ve bireşim yöntemlerinin etkililiğine ilişkin öğretmen görüşleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 3(1), 102- 121.
• Kaya, D. (2008). Öğrencilerin okuduğunu anlamalarının çözümleme yöntemi ve ses temelli cümle yöntemine göre karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Kuşdemir Kayıran, B. ve Karabay, A. (2012). A Study on Reading Comprehension Skills of Primary School 5th Grade Students--Learning Basic Reading and Writing Skills through Phonics-Based Sentence Method or Decoding Method. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(4), 2854-2860.
• McGuinness, D. (2004). Early reading instruction: What science really tells us about how to teach reading. Cambridge, MA: MIT Press.
• McIntyre, E., Hulan, N. ve Layne, V. (2011). Reading instruction for diverse classrooms: Research-based, culturally responsive practice. Guilford Press.
• MEB. (2015). Türkçe Dersi (1-8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2005). İlköğretim Türkçe öğretim programı ve kılavuzu (1-5. sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Medwell, J., Strand, S. ve Wray, D. (2007). The role of handwriting in composing for Y2 children. Journal of Reading Writing and Literacy, 2(1), 18-36.
• Medwell, J. ve Wray, D. (2008). Handwriting. A Forgotten Language Skill? Language and Education, 22(1), 34-47.
• Morin, M. F., Lavoie, N. ve Montésinos-Gelet, I. (2012). The effects of manuscript, cursive or manuscript/cursive styles on writing development in Grade 2. Language and literacy, 14(1), 110-124.
• Ott, P. (1997). How to detect and manage dyslexia: A reference and resource manual. Oxford: Heinemann.
• Pullen, P. C. ve Justice, L. M. (2003). Enhancing phonological awareness, print awareness, and oral language skills in preschool children. Intervention in School and Clinic, 39(2), 87-98.
• Samancı, S. (2007). Ses temelli cümle yöntemiyle okuma yazma öğretiminde ilköğretim birinci sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları problemler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Salıcı Ahioğlu, Ş. (2006). Öğretmen ve veli görüşmelerine göre farklı sosyoekonomik düzeydeki ailelerin ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin okuma yazma sürecini etkileme biçiminin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Schwellnus, H., Cameron, D. ve Carnahan, H. (2012). Which to choose: Manuscript or cursive handwriting? Journal of Occupational Therapy, Schools, and Early Intervention, 5(3–4), 248–258.
• Şahin, A. (2005). İlkokuma yazma öğretiminde kullanılan çözümleme ve bireşim yöntemlerinin uygulamalı olarak karşılaştırılması. Yayınlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Stedman, L.C. ve Kaestle, C.E. (1987). Literacy and reading performance in the United States from 1880 to the present. Reading Research Quarterly, 22, 8–46.
• Turan, M. (2007). İlköğretim birinci sınıf Türkçe dersi ilkokuma yazma programında uygulanan ses temelli cümle yönteminin uygulamadaki etkililiği. Yayınlanmamış doktora tezi. Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• UNESCO. (2006). EFA Global Monitoring Report. (2010, October 13). http://www.uis.unesco.org/Library/Documents/gmr06-en.pdf adresinden alınmıştır.
• Wagner, R.K., Torgesen, J.K., Rashotte, C.A., Hecht, S.A., Barker, T.A., Burgess, S.R. ve ark. (1997). Changing relations between phonological processing abilities and word-level reading as children develop from beginning to skilled readers: A 5-year longitudinal study. Developmental Psychology, 33(3), 468–479.