Ortaöğretime Geçiş Merkezi Sınavları Fen Sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisi Boyutlarına Göre İncelenmesi (1998-2021)

Yıl 2024, Cilt: 41 Sayı: 2, 113 - 130, 31.08.2024

Barış Şahin , Murat Bursal

https://doi.org/10.52597/buje.1285415

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de 1998-2021 yıllarında 8. sınıflar düzeyinde uygulanan Ortaöğretime Geçiş Merkezi Sınavları (OGMS) fen sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisi (YBT) bilgi ve bilişsel süreç boyutlarına göre incelemeyi amaçlamaktadır. Doküman analizi tekniğiyle yürütülen çalışma sonucunda, incelenen toplam 615 OGMS fen sorusunda en fazla kullanılan YBT kategorilerinin bilgi boyutu açısından Kavramsal Bilgi (%55), bilişsel süreç boyutu açısından ise Anlama (%62) düzeyi olduğu tespit edilmiştir. Kavramsal Bilgi kategorisindeki OGMS fen sorularının, sınav türleri açısından en fazla TEOG (%77) ve en az OKS (%40) sınavında; Anlama düzeyindeki OGMS fen sorularının ise en fazla LGS (%71) ve en az SBS (%59) sınavlarında kullanıldığı belirlenmiştir. OGMS fen sorularının, bilişsel süreç boyutuna göre yaklaşık dörtte üçünün (n=468) Hatırlama ve Anlama düzeyinde olduğu ve ayrıca bilgi boyutunda Üstbilişsel Bilgi ve bilişsel süreç boyutunda Yaratma düzeyi soruları içermediği tespit edilmiştir. Çalışmanın bulguları ışığında, fen dersi öğretim programlarında hedeflenen üst düzey bilişsel düşünme becerilerini gerçekleştirebilme açısından, OGMS sınavlarında bu becerileri ölçmeye uygun açık uçlu sorulara da yer verilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ortaöğretime geçiş merkezi sınavlar (OGMS), TEOG, Yenilenmiş Bloom Taksonomisi (YBT), bilgi boyutu, bilişsel süreç, fen eğitimi

Examination of Transition to Secondary Education Central Exams’ Science Questions According to Revised Bloom's Taxonomy Dimensions (1998-2021)

Öz

This study, which aims to examine the science questions in the Transition to Secondary Education Central Exams (TSECE) implemented in Turkey between 1998-2021 at the 8th grade level, according to the levels of knowledge and cognitive process dimensions of the Revised Bloom's Taxonomy (RBT). The majority of the TSECE science questions were found to be mostly in Conceptual (55%) dimension in terms of the knowledge dimension and at Understanding (62%) level in terms of the cognitive process dimension of the RBT. Conceptual science questions were used at most in TEOG (77%) and at least in OKS (40%); whereas, science questions at the Understanding level were used at most in LGS (71%) and at least in SBS (59%). Among the TSECE science questions analyzed, no question in the Metacognitive knowledge or at the Creating cognitive process level of RBT was detected and more than three quarters of the 615 science questions (n=468) were found to be at the Remembering or Understanding level, which are defined as low-level cognitive thinking skills.

Anahtar Kelimeler

Transition to Secondary Education Central Exams, Revised Bloom Taxonomy (RBT), knowledge process levels, cognitive process levels, science education, TEOG

Kaynakça

• Akçay, B., Akçay, H. ve Kahramanoğlu, E. (2017). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 521–549.
• Akyürek, G. (2019). LGS ve TEOG sınavlarının fen bilimleri dersi öğretim programı ve Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. (Yayın No. 555559) [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Anderson, L. W. ve Krathwohl, D.R. (2001). Taxonomy for learning, teaching and assessing: A revision of Bloom's Taxonomy of educational objectives. Allyn ve Bacon.
• Anderson, L.W., Krathwohl, D.R., Airasian, P.W., Cruikshank, K.A., Mayer, R.E., Pintrich, P.R., Raths, J. ve Wittrock, M.C. (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom's taxonomy of educational objectives. Longman.
• Arı, A. ve Gökler, Z. S. (2012, 27-30 Haziran,). İlköğretim fen ve teknoloji dersi kazanımları ve SBS sorularının Yeni Bloom Taksonomisine göre değerlendirilmesi [Konferans oturumu]. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Niğde, Türkiye.
• Arı, A. ve İnci, T. (2015). Sekizinci sınıf fen ve teknoloji dersine ilişkin ortak sınav sorularının değerlendirilmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4), 17–50.
• Ataş, E. ve Güneş, P. (2020). Altıncı sınıf fen bilimleri dersi sınav sorularının yeniden yapılandırılmış Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 1066–1078.
• Ayvacı, H. Ş. ve Türkdoğan, A. (2010). The analysis of science and technology course exam questions according to restructured Bloom’s taxonomy. Journal of Turkish Science Education, 7(1), 13–25.
• Ayvacı, H. Ş. ve Şahin, Ç. (2009). Fen bilgisi öğretmenlerinin ders sürecinde ve yazılı sınavlarda sordukları soruların bilişsel seviyelerinin karşılaştırılması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 441–455.
• Bloom, B. S., Engelhart, M. D., Furst, E. J., Hill, W. H. ve Krathwohl, D. R. (1956). Handbook I: Cognitive domain. David McKay.
• Bowen, G. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27–40.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sınavlar üzerine düşünceler. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 345–356.
• Cangüven, H. D. (2019). 2013 ve 2018 Fen Bilimleri öğretim programlarının yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre karşılaştırılması. (Yayın No. 544664) [Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Çakır, Z. (2019). TEOG, LGS ve PISA Fen Bilimleri sorularının analizi ve karşılaştırılması. (Yayın No. 589346) [Yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Dindar, H. ve Demir, M. (2006). Beşinci sınıf öğretmenlerinin fen bilgisi dersi sınav sorularının Bloom Taksonomisine göre değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 87–96.
• Ekinci, O. ve Bal, A. P. (2019). 2018 yılı Liseye Geçiş Sınavı (LGS) matematik sorularının öğrenme alanları ve Yenilenmiş Bloom Taksonomisi bağlamında değerlendirilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 9–18.
• Forster, N. (1994). The analysis of company documentation. C. Cassell ve G. Symon (Haz.) içinde, Qualitative methods in organizational research, a practical guide (s. 147–166). SAGE publication.
• Gökulu, A. (2015). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin yazılı sınav soruları ile TEOG sınavlarında sorulan fen ve teknoloji sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre incelenmesi. Route Educational and Social Science Journal, 2(2), 434–446.
• Güven, Ç. ve Aydın, A. (2017). Yenilenmiş Bloom Taksonomisinin bilişsel süreç boyutuna göre 8. sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programında bulunan soruların incelenmesi. Türkiye Kimya Dernegi Dergisi Kısım C: Kimya Egitimi, 2(1), 87–106.
• İstanbullu, Y. (2021). LGS Fen Bilimleri Sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisine Göre İncelenmesi. (Yayın No. 695158) [Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Keskin, M. Ö. ve Aydın, S. (2011). Seviye Belirleme Sınavı 6. sınıf fen ve teknoloji testinde çıkan biyoloji sorularının revize edilmiş taksonomi’ye göre incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 727–742.
• Koray, Ö. C. ve Yaman, S. (2002). An assessment of questioning skills of science teacher according to Bloom's taxonomy. Kastamonu Eğitim Dergisi, 10(2), 317–324.
• MEB (2006). Temel eğitim genel müdürlüğü, fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar), Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB (2013). Temel eğitimden ortaöğretime geçiş sistemi ile ilgili sıkça sorulan sorular. MEB Yayınları.
• MEB (2017). Temel eğitim genel müdürlüğü, fen bilimleri dersi öğretim programı (İikokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar), Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar).
• Mutlu, M., Uşak, M. ve Aydoğdu, M. (2003). Fen bilgisi sınav sorularının Bloom Taksonomisine göre değerlendirilmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 87–95.
• Özdemir, S. M. (2009). Eğitimde program değerlendirme ve Türkiye’de eğitim programlarını değerlendirme çalışmalarının incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 126–149.
• Polat, M. ve Bilen, E. (2022). TEOG ve LGS merkezi sınav fen sorularının bilişsel süreç boyutunun Yenilenmiş Bloom Taksonomisi ile değerlendirmesi. Turkiye Kimya Dernegi Dergisi Kısım C: Kimya Egitimi, 7(1), 45–72.
• Reyhanlıoğlu, Ç. ve Tiryaki, İ. (2021). Ülkemizde gerçekleştirilen ölçme ve değerlendirme faaliyetlerine genel bir bakış. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(16), 70–93.
• Sağlamöz, F. (2020). 2000 sonrası ilköğretim düzeyindeki fen bilimleri dersi öğretim programları kazanımlarının yenilenmiş bloom taksonomisi’ne göre incelenmesi. (Yayın No. 678533) [Doktora tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Sarıoğlan, A., Dolu, G., ve Sevim, N. (2021). Sekizinci sınıf merkezî sınavlardaki fen sorularının TIMSS-2019 bilişsel alanlara göre analizi. E- Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(3), 514–533.
• Strauss, A. ve Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Sage Publications, Inc.
• Şata, M. (2016). Türk eğitim sistemi’nde sınıf içi ile geniş ölçekli ölçme ve değerlendirmeye genel bir bakış. Current Research in Education, 2(1), 53–60.
• Taşkın, G., Aksoy, G., ve Daşdemir, İ. (2019, 6-8 Eylül). 2019 LGS fen bilimleri sorularının yenilenmiş bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. International Symposium on The Active Learning Proceedings Book içinde (s.112–119) , Adana, Türkiye.
• Turgut, M. F. ve Baykul, Y. (2013). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Pegem Akademi.
• Türkmen, M. (2023). TIMSS ve LGS fen bilimleri sorularının farklı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayın No. 785462) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Yakalı, D. (2016). TEOG sınavlarındaki matematik sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisi ve öğretim programına göre değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.