APPROACH FOR RE-ORGANIZATION OF HEALTH SERVICES THAT SHOULD BE PROVIDED BASED ON PAST EARTHQUAKE EXPERIENCES

Yıl 2024, , 120 - 134, 26.09.2024

Seniha Avcıl

https://doi.org/10.18221/bujss.1435282

Öz

Turkey is located in a land with many active fault lines that have geological, morphological structure and climate characteristics suitable for producing earthquakes that result in loss of life and property. The last two earthquakes that caused intense loss of life and property in Turkey occurred in 1999 and 2023. Based on the experiences of the Gölcük (Kocaeli) Earthquake in 1999, improvements were made in the organization and service delivery of health services during earthquakes, and measures were taken to increase earthquake awareness in the legislation and human resources regarding earthquake awareness.
Despite all the improvements and measures taken in the organization and service delivery of health services during earthquakes, the unpredictable destructive effect of earthquakes also manifested itself in the Kahramanmaraş (Pazarcık and Elbistan-centered) earthquakes on February 6, 2023. The necessity of improving the organization and service delivery of health services based on the experiences of the Kahramanmaraş Earthquakes has come to the fore.
The purpose of this study was determined as an approach to reorganization of health services that should be provided based on past earthquake experiences. By improving the organization of health services provided during earthquakes, the rates of loss of life, injury and disease can be reduced. This study was designed as a qualitative research and the interview method was used. As a result of the research, it was determined that it is important to prepare the organizational structure that will provide fast and accurate service delivery regarding the reorganization of health services based on past earthquake experiences, with inter-institutional cooperation, and to carry out the exercises together with solution partner institutions and organizations.

Anahtar Kelimeler

Earthquake and Health, Organization of Health Services, Organization Based on Earthquake Experiences.

Etik Beyan

Ethics Statement: All information used in this study was added by the researcher within the framework of ethical behavior and academic rules, sources taken for information that do not belong to the researcher were correctly cited, and were prepared in accordance with the writing rules of Beykent University Journal of Social Sciences. If a contrary situation is detected, Beykent University Journal of Social Sciences has no responsibility and all responsibility belongs to the author of the study. Author Contributions Statement: 1st author's contribution rate 100%. Conflict of Interest: There is no conflict of interest among the authors.

GEÇMİŞ DEPREM TECRÜBELERİNE DAYANILARAK SUNULMASI GEREKEN SAĞLIK HİZMETLERİNİN YENİDEN ORGANİZASYONU YAKLAŞIMI

Öz

Türkiye, can ve mal kayıpları ile sonuçlanan depremler üretmeye uygun jeolojik, morfolojik yapı ve iklim özelliklerine sahip, çok sayıda aktif fay hattının bulunduğu arazide yer almaktadır. Türkiye’de can ve mal kaybının yoğun yaşandığı son iki deprem 1999 ve 2023 yıllarında yaşanmıştır. 1999’da yaşanan Gölcük (Kocaeli) Depremi’nin tecrübelerine dayanılarak depremlerde sağlık hizmetlerinin organizasyonu ve hizmet sunumunda iyileştirmeler yapılmış, deprem farkındalığı ile ilgili mevzuatta ve insan kaynaklarının deprem farkındalığını artırmaya yönelik önlemler alınmıştır.
Depremlerde sağlık hizmetlerinin organizasyon ve hizmet sunumunda yapılan tüm iyileştirme ve önlemlere rağmen depremlerin tahmin edilemeyen yıkıcı etkisi, 6 Şubat 2023 tarihli Kahramanmaraş (Pazarcık ve Elbistan merkezli) depremlerinde de kendini göstermiştir. Kahramanmaraş Depremleri tecrübelerine dayalı sağlık hizmetlerinin organizasyonu ve hizmet sunumunun iyileştirilmesi gerekliliği gündeme gelmiştir.
Bu çalışmanın amacı, geçmiş deprem tecrübelerine dayanılarak sunulması gereken sağlık hizmetlerinin yeniden organizasyonu yaklaşımı olarak belirlenmiştir. Depremlerde sunulan sağlık hizmetlerinin organizasyonun geliştirilmesi ile yaşanan can kaybı, sakatlanma ve hastalık oranları azaltılabilir. Bu çalışma nitel araştırma olarak tasarlanmış ve görüşme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda geçmiş deprem tecrübelerine dayanılarak sağlık hizmetlerinin yeniden organizasyonu yaklaşımına ilişkin hızlı ve doğru hizmet sunumunu sağlayacak organizasyon yapısının kurumlar arası işbirliği ile hazırlanması, tatbikatların çözüm ortağı kurum ve kuruluşlarla birlikte yapılmasının önemli olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deprem ve Sağlık, Sağlık Hizmetlerinin Organizasyonu, Deprem Tecrübelerine Dayalı Organizasyon

Etik Beyan

Etik Beyan: Bu çalışmada kullanılan tüm bilgiler araştırmacı tarafından etik davranışlar ve akademik kurallar çerçevesinde eklenmiş, araştırmacıya ait olmayan bilgiler için alınan kaynaklara doğru şekilde atıf yapılmış ve Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi yazım kurallarına uygun şekilde hazırlanmıştır. Aksi bir durumun tespiti halinde Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisinin hiçbir sorumluluğu olmayıp, tüm sorumluluk çalışmanın yazarına aittir. Yazar Katkı Beyanı:1. Yazarın katkı oranı %.100’dür. Çıkar Beyanı: Yazarlar arasında çıkar çatışması yoktur.

Kaynakça

• AFAD, (2014). Türkiye afet müdahale planı (TAMP). https://www.afad.gov.tr/turkiye-afet-mudahale-plani.
• AFAD, (2021). Deprem. https://deprem.afad.gov.tr/.
• AFAD, (2023a, Şubat 16). Basın bülteni: Kahramanmaraş’ta meydana gelen depremler hk.-32. https://www.afad.gov.tr/kahramanmarasta-meydana-gelen-depremler-hk-basin-bulteni-32
• AFAD, (2023b, Ekim 13). Türkiye afet risklerinin azaltılması platformu 2. toplantısı gerçekleştirildi. https://www.afad.gov.tr/turkiye-afet-risklerinin-azaltilmasi-platformu-2-toplantisi-gerceklestirildi.
• Akbulut, G. (2011). Türkiye'de yer değiştiren yerleşmelere bir örnek: Arguvan ilçe merkezi (Malatya), Marmara Coğrafya Dergisi, 24, 471-492.
• Aker, T. (2006). 1999 Marmara depremleri: Epidemiyolojik bulgular ve toplum ruh sağlığı uygulamaları üzerine bir gözden geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(3), 204-212.
• Alkhalaileh, M. A., ve Elaine, B. (2012). Jordanian nurses’ perceptions of their preparedness for disaster management. International Emergency Nursing, 20(1), 14-23. http://doi.org/10.1016/j.ienj.2011.01.001.
• Atabey. E. (2000). Deprem. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231-274).
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299.
• Biricik, A. S., Ceylan, M. A. ve Ünlü, M. (1996). 1 Ekim 1995- Dinar depremi. Marmara Coğrafya Dergisi, 1, 63-102.
• Can, H. ve Özmen, B. (2010). Türkiye'nin deprem gerçeği paneli. Gazi Basımevi.
• Ceylan, A. ve Kömüşçü, A. Ü. (2008). Meteorolojik karakterli doğal afetlerin uzun yıllar ve mevsimsel dağılımları. İklim Değişikliği ve Çevre, 1, 1-10.
• Ceylan, M. A. (2011). Manisa ilinde yer değiştiren yerleşmeler. Çantay Kitabevi.
• Fural, Ş. ve Cürebal, İ. (2017). Afet nedeniyle yer değiştiren yerleşmelere bir örnek: Haskızılören Köyü (Serik-Antalya). S. Tonbul, M.T. Şengün, M. Siler ve F.A. Canpolat (Ed.). Uluslararası Jeomorfoloji Sempozyumu 2017 Bildiriler Kitabı (s.372-380). Fırat Üniversitesi Basımevi.
• Girgin, M. (1995). Kütle hareketleri nedeniyle yer değiştiren yerleşmelere bir örnek: Gördes Manisa. Doğu Coğrafya Dergisi, 1, 155-173.
• Gögen, S. (2004). Afetler ve afete müdahale asgari sağlık standartları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 3(12), 296-306.
• Güner, B. (2020). Türkiye’deki deprem hasarlarına dönemsel bir yaklaşım; 3 dönem 3 deprem. Doğu Coğrafya Dergisi, 25(43), 139-152. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.730289.
• Kahraman, S., Polat, E. ve Korkmazyürek, B. (2021). Afet yönetim döngüsündeki ana terimler, Avrasya Terim Dergisi, 9(3), 7-14.
• Kızılay, (2023a). Kızılay tarihçe. https://www.kizilay.org.tr/kurumsal/tarihcemiz.
• Kızılay, (2023b). Kızılay organizasyon şeması. https://organizasyon.kizilay.org.tr/.
• Kızılay, (2023c). Afet müdahale direktörlüğü. https://afetyonetimi.kizilay.org.tr/tr/afet-yonetim-merkezleri.html.
• Kızılay. (2023d). 6 Şubat Pazarcık-Elbistan depremleri. https://www.kizilay.org.tr/SSS?id=21.
• KOERİ. (2017). Büyük depremler. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/deprem-bilgileri/buyuk-depremler/.
• NOAA (U.S. Department of Commerce National Oceanic and Atmospheric Administration). (1990). Earhquakes 55. National Geophysical Data Center.
• Oral, B. ve Çoban, A. (2020). Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Ramez, W. S. (2012). Patients' perception of health care quality, satisfaction and behavioral ıntention: An empirical study in Bahrain. International Journal of Business and Social Science, 3(18), 131-141.
• Ready.gov. (2023). Earthquakes. https://www.ready.gov/earthquakes.
• Resmi Gazete. (2000). Acil sağlık hizmetleri yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4798veMevzuatTur=7veMevzuatTertip=5
• Resmi Gazete. (2009). Afet ve acil durum yönetimi başkanlığının teşkilat ve görevleri hakkında kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/06/20090617-1.htm.
• Resmi Gazete. (2011). Afet ve acil durum yönetim merkezleri yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=20111377veMevzuatTur=3veMevzuatTertip=5.
• Resmi Gazete. (2013). Afet ve acil durum müdahale hizmetleri yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=20135703veMevzuatTur=3veMevzuatTertip=5.
• Resmi Gazete. (2014). 112 acil çağrı merkezleri kuruluş, görev ve çalışma yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19670veMevzuatTur=7veMevzuatTertip=5.
• Resmi Gazete. (2020). Hastane afet ve acil durum planları (HAP) uygulama yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/03/20200318-2.htm.
• Resmi Gazete. (2021). Afetlerde ve acil durumlarda sağlık hizmetleri yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/05/20210525-3.htm.
• Saçaklıoğlu, F. ve Sarıkaya, Ö. (2002). Olağandışı durumlarla ilgili temel kavramlar. A. O. Karababa (Ed.), Olağandışı durumlarda sağlık hizmetleri sağlık çalışanın el kitabı (s. 11-20) içinde, Türk Tabipleri Birliği Yayınları.
• Sağlık Bakanlığı. (2010). Afetlerde sağlık hizmetleri birimi ve ulusa medikal kurtarma ekiplerinin görevleri ve çalışma esaslarına dair yönetmelik. https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/ 2506/0/umke-yonergesipdf.pdf?_tag1=D75C843CA5310B2F69AA854933F6EB1928D0FF5A.
• Sağlık Bakanlığı. (2020). Sağlıkta kalite standartları. https://shgmkalitedb.saglik.gov.tr/TR-52460/guncel-standartlar.html#.
• Sağlık Bakanlığı. (2023a). Ulusal medikal kurtarma ekibi birimi (UMKE), https://ashgmafetacildb.saglik.gov.tr/TR-80255/ulusal-medikal-kurtarma-ekibi-birimi-umke. html#.
• Sağlık Bakanlığı. (2023b). Sağlık bakanlığı afet ve acil durum yönetim merkezi yönergesi. https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/44700/0/saglikbakanligiafetveacildurumyonetimmerkezi-sakom-il-sakom-yonergesipdf.pdf?_tag1=6D0199442CCA9AEBF651C05FBE6FA059D C615ADB.
• Sönmez, M. E. (2011). Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) tabanlı deprem hasar riski analizi: Zeytinburnu (İstanbul) örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 56, 11-22.
• Şenol, C. (2020). Türkiye’de meydana gelen büyük depremlerin yerleşme ve demografik yapı üzerindeki etkileri (1927-2020). USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 2(4), 620-644.
• Tierney, K. (2012). Disaster governance: Social, political, and economic dimensions. Annual Review of Environment and Resources, 37, 341-363. https://doi.org/10.1146/annurev-environ-020911-095618.
• Tuncel, M. (1977). Türkiye'de yer değiştiren şehirler hakkında bir ilk not. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 20-21, 119- 128.
• Tutar, H. ve Erdem, A. T. (2020). Örnekleriyle bilimsel araştırma yöntemleri ve SPSS uygulamaları. Seçkin Yayıncılık.
• Türkoğlu, N. (2001). Türkiye’nin yüzölçümü ve nüfusunun deprem bölgelerine dağılışı. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 8, 133-148.
• Vatansever, K., Türk, M. ve Vatansever, M. (2002). Olağandışı durumların epidemiyolojik özellikleri. A. O. Karababa (Ed.), Olağandışı durumlarda sağlık hizmetleri sağlık çalışanının el kitabı (s. 21-40) içinde. Türk Tabipleri Birliği Yayınları.
• Wisner, B. ve Adams, J.(2002). Environmental health in emergencies and disasters: A practical guide. WHO Publications.