TAVŞANLI'NIN BATI VE KUZEYİNDEKİ LİNYİT İHTİVA EDEN NEOJEN SAHASININ MUKAYESELİ STRATİGRAFİSİ VE TEKTONİĞİ

Yıl 1960, Cilt: 54 Sayı: 54, 7 - 35, 01.07.1960

Karl Nebert

Öz

Batı Anadolu'nun geniş sahaları
karasal Neojen teressübatı ile örtülmüş
bulunmaktadır. Batı Anadolu göl (lacustre) Neojeninin iktisadi bakımdan
en önemli linyit yataklarını ihtiva etmesine rağmen, şimdiye kadar, bu sedimanların strati- ve litografik etüdü üzerinde lâyık olduğu derecede durulmamıştır. Bu sahalara «Tatlısu Neojeni
Teressübatı» denmekle iktifa edilmiş,
bunların tasnif ve korelâsyonuna girişilmemiştir. Bir üvey anne muamelesi
gören Batı Anadolu'nun bu tatlısu Neojeni plânlı bir surette strati- ve litografik bakımından hususi ve detaylı bir
etüde tabi tutulmalı ve toplanan doneler, bütün yardımcı ilimlerden de istifade
edilmek suretiyle kıymetlendirilmelidir.
istikbalde Türkiye enerji iktisadiyatı
için önemli yeni linyit yataklarının bu-
- lunabilmesi, ancak bu suretle mümkün
olabilecektir.
Hernekadar, bu çalışmalarımızda
bahis mevzuu olan Tavşanlı'nın batı ve
kuzeyindeki 2500 km2
lik arazi sahası,
Batı Anadolunun çok geniş Neojen
arazisine nispetle pek mütevazi bir bölüm teşkil etmekte ise de, bunun strative litografik etüdü çok dikkati çeken
neticeler vermiştir.
Evvelâ, bu sahanın etüd edilen
Neojen bölgesindeki sahre teakubunun
birbirleriyle korelâsyonu ve münferit
kısımları «Nomenklatur» altında toplamak mümkün olmuştur. Bununla bütün
Batı Anadolu Neojenine şâmil olacak
kadar katî bir stratigrafi meydana konmuş değildir. Fakat bu istikamette ilk
adım atılmış bulunmaktadır.
Bundan başka, bu mahdut sahadan,
diğer Batı Anadolu Neojen sahalarına
şâmil lito- ve tektojenez bakımından
katî tabiî kaideler istihraç ve vazedilebilmiştir. Bununla Batı Anadolu'nun
Miosen ve Pliosen esnasında jeotektonik
ve izojenetik inkişaf seyrinin ilk esas
(kılavuz) hatları tesbit edilmiş bulunmaktadır.
G. v. d. Kaaden (1959) in sahamızın kuzeyini teşkil eden komşu bölgedeki etüdünden sarfınazar edilirse, ortada yayınlanmış olarak yalnız Barutoğlu (1944) nun «Türkiye Linyitlerini»
bir arada mütalâa eden ve bu meyanda
Tunçbilek ve Değirmisaz'ın stratigrafisiyle tektoniğine kısaca temas eden tek
bir eser mevcuttur. Yazımıza memba
olarak, Arni (1942) nin ve Romberg
(1936a ve 1936 b) in raporlarından isti-
* Arazideki çalışmalarımda M. T. A. Enstitüsü tarafından geniş bir surette yardım görmüş bulunmaktayım. Bu münasebetle bilhassa
Maden Etüd Şubesi Direktörü Dr. Melih Tokay'a Kömür ve Linyit Jeolojisi Servisi Şefi yüksek mühendis Sadettin Pekmezciler'e teşekkürlerimi sunarım. Bu yazının neşrine müsaadelerinden dolayı da Genel Direktör Bay Dr. İhsan
Topaloğlu'na teşekkürlerimin iblâğını bir vazife
bilirim.

Anahtar Kelimeler

TAVŞANLI, LİNYİT İHTİVA EDEN NEOJEN, SAHASININ MUKAYESELİ STRATİGRAFİSİ

VERGLEICHENDE STRATIGRAPHIE UND TEKTONIK DER LIGNITFÜHRENDEN NEOGENGEBIETE WESTLICH UND NÖRDLICH VON TAVŞANLI

Öz

Grosse Areale Westanatoliens werden von kontinentalen Neogenablagerungen eingenommen. Dem stratigraphisch-lithologischen Studium dieser Sedimente wurde bislang nicht die gebührende Aufmerksamkeit entgegengebracht,
obwohl beispielsweise das westanatolische lakustre Neogen die wirtschaftlich
bedeutendsten Braunkohlenlager Anatoliens beinhalten. Bei der Datierung
begnügte man sich mit einem «Süsswasscr-Neogen im allg.» und verzichtete auf
eine weitere Aufgliederung oder Korrelierung. Dieser stiefmütterlichen Behandlung des westanatolischen Süsswasserneogens muss ein planmässig durchgeführtes stratigraphisch - lithologisches
Spezial- und Detailstudiumfolgen, wobei
alle gesammelten Daten verwertet und
alle Hilfswissenschaften herangezogen
werden müssen. Nur auf diese Art wird
es in Zukunft möglich sein, neue Braunkohlenlager für die türkische Energiewirtschaft aufzufinden.
Zwar sind die in vorliegender Arbeit besprochenen Gebiete westlich und
nördlich von Tavşanlı mit ihrer Gesamtausdehnung von rund 2500 km2
im
Vergleich zu den immensen Neogenflachen Westanatoliens nur ein bescheidener Ausschnitt, dennoch lieferte das
stratigraphisch - lithologische Studium
ihres Sedimentbestandes interessante Ergebnisse.
Vorerst gelang es, die Gesteinsfolgen
der untersuchten Neogenabschnitte dieses Raumes untereinander zu parallelisieren und ihren Gliedern eine einheitliche Nomenklatur zu geben. Gewiss,
damit ist noch keine allgemeingültige
Stratigraphie des westanatolischen Neogens geschaffen, aber ein erster Schritt
in dieser Richtung ist getan. Ferner
liessen sich aus diesem begrenzten Raum
Gesetzmässigkeiten bezüglich der neogenen Lithogenese und Tektogenese ableiten, die auch auf das übrige westanatolische Neogen anwendbar sind. Damit
wurden die ersten Leitlinien für den
geotektonischen und lithogenetischen
Entwicklungsgang Westanatoliens während des Miozäns und Pliozäns festgelegt.
Sieht man von der Studie G. v. d.
Kaaden's (1959), die sich auf die nördlich angrenzenden Nachbargebiete bezieht, ab, so existiert nur in der von
Barutoğlu (1944) publizierten Zusammenstellung über die Braunkohlenlager
der Türkei eine knappe Schilderung der.

Anahtar Kelimeler

VERGLEICHENDE STRATIGRAPHIE, UND TEKTONIK DER LIGNITFÜHRENDEN, NEOGENGEBIETE WESTLICH

Kaynakça

• ARNI, .P.. (1942) : Tavşanlı linyit havzası. Yayınlanmamış M. T. A. raporu. Ankara.
• (1944) : Tavşanlı linyit havzasında 3 ve 4 No. lu ocaklar arasında Etidamar'ın yataklanması ve muhtevası. Yayınlanmamış M. T. A. raporu, Ankara.
• BARUTOĞLU, Ö. H. (1944) : Türkiye linyit yatakları.
• KAADEN, G. van der (1959) : Anadolu'nun kuzeybatı kısmında yeralan metamorfik olaylarla magmatik faaliyetler arasındaki yaş münasebetleri. M. T. A. Derg., No. 52, Ankara.
• NEBERT, K. (1958a) : Harmancık Neojen havzası (Bursa Vil.). Yayınlanmamış M. T. A. raporu, Ankara.
• (1958 b) : Tavşanlı'nın batı ve güneybatısındaki linyit zuhurları. Yayınlanmamış M. T. A. raporu, Ankara.
• (1958e) : Tunçbilek ve Domaniç Neojen havzası. Yayınlanmamış M. T. A. raporu, Ankara.
• (1959) : Anadolu'da sima magmatizmasına ait silis teşekkülleri. M. T. A. Derg., No. 53, Ankara.
• (1960) : Keleş Neojen havzası. Yayınlanmamış M. T. A. raporu. Ankara.
• ROMBERG, H. (1936a) Tavşanlı kömür havzasının etüdü hakkında rapor. Yayınlanmamış M.T.A. raporu, Ankara.
• (1936b) : Sümer imtiyaz sahasındaki maden ocağı etüdüne ait rapor. Yayınlanmamış M.T.A, raporu. Ankara.
• WEDDING, H. (1957) : Anadolu'da linyit kömürü prospeksiyonu imkânları. M. T. A. Derg., No. 49, Ankara.