Acer sempervirens’in Görsel ve Morfolojik Özellikleri ve Bu Özelliklere Ekolojik Faktörlerin Etkileri

Yıl 2020, Cilt: 34 Sayı: Özel Sayı, 21 - 44, 30.09.2020

Selma Kösa , Osman Karagüzel

Öz

Bitki türlerinin görsel ve morfolojik özelliklerini ve bu özellikleri üzerine ekolojik faktörlerin etkilerini belirleyen araştırmalar, genetik çeşitlilik ve korunmalarına yönelik yapılacak diğer çalışmalara katkı sağlayacak nitelikte olmaları açısından önemlidir. Ayrıca bu çalışmalar, farklı görsel ve renksel özelliklerdeki genotipleri belirleme olanağı sunarak, bitkisel tasarımlarda istenilen görsel ve morfolojik özelliklere sahip bireylere ulaşmayı sağladıkları için oldukça gerekli çalışmalar olmaktadır. Bu kapsamda çalışmanın amacı, Acersempervirens’in Antalya’daki yoğun yayılış alanlarında görsel ve morfolojik özelliklerinin ve bu özellikler üzerine ekolojik faktörlerin etkilerinin belirlenmesidir. Çalışmanın materyalini, Antalya ili Kemer ilçesi Ulupınar köyü ve Ulupınar-Çıralı yürüyüş güzergahındadoğal olarak yayılış gösteren A. sempervirens türünün iki farklı populasyonu oluşturmaktadır. 2013-2014 yıllarında gerçekleştirilen araştırmada, Ulupınar köyünde 20, Ulupınar-Çıralı yürüyüş güzergahında 30 olmak üzere toplam 50 genotip üzerinde gözlem ve ölçümler yapılarak A. sempervirens’in görsel ve morfolojik özellikleri belirlenmiştir. Görsel özelliklerin belirlenmesinde, bitki boyutları, büyüme şekli ve renk özellikleri (yaprak, meyve, çiçek ve gövde kabuk renkleri); morfolojik özelliklerin belirlenmesinde ise sürgün, yaprak, çiçek, meyve ve tohum özellikleri incelenmiştir. Görsel ve morfolojik özellikleri üzerine rakım, iklimsel faktörler ve toprak özelliklerinden oluşan ekolojik faktörlerin etkisi incelenmiştir. A. sempervirens türünün bitki boyutları, yaprak, meyve, çiçek, sürgün özelliklerinde ölçülen değerlerin çoğunluğunun düşük rakımda bulunan Ulupınar-Çıralı populasyonunda daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Ancak populasyonlar arasındaki bu farklılıkların çoğunlukla istatistiki açıdan önemli olmadığı belirlenmiştir. Populasyonlarda ki genotiplerde olgun yaprak üst yüzü renkleri, sonbahar yaprak renkleri, çiçek renkleri ve meyve renk tonlarında farklılıklar gözlense de populasyonlar arasındaki bu renk farklılıklarının istatistiki açıdan önemsiz olduğu saptanmıştır. A. sempervirens’in görsel ve morfolojik özellikleri üzerine çoğunlukla toprak özelliklerinin etkisinin istatistiksel anlamda önemli olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Acer sempervirens, görsel özellik, morfolojik özellik, ekolojik faktör

Destekleyen Kurum

Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma¬ları Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

2011.03.0121.012

Teşekkür

Bu çalışma Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma¬ları Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenen 2011.03.0121.012 numaralı Doktora Tez Projesi’nin bir bölümüdür. Destekleri için Akdeniz Üniversitesi’nin ilgili birimlerine ve tür teşhisleri konusunda önemli katkıları için Prof. Dr. Hüseyin SÜMBÜL ve Prof. Dr. S. Ramazan GÖK¬TÜRK’e teşekkürlerimizi sunarız.

Visual and Morphological Characteristics of Acer Sempervirens and Effects of Ecological Factors on These Characteristics

Öz

The studies that determine the visual and morphological characteristics of plant species and the effects of ecological factors on these properties are important in terms of their contribution to other studies to be carried out for genetic diversity and conservation. In addition, these studies provide the opportunity to identify genotypes with different visual and color characteristics, and they are necessary studies since they provide access to the desired visual and morphological characteristics in planting designs. The aim of this study is to determine the visual and morphological characteristics of Acer sempervirens in the intensive distribution areas of Antalya and the effects of ecological factors on these features. The plant materials of the study were two different populations of A. sempervirens, which are native to Ulupınar village and Ulupınar-Çıralı walking route of Kemer district of Antalya province. The study was carried out in 2013-2014 period, visual and morphological characteristics of A. sempervirens were determined by observations and measurements on 50 genotypes-20 of genotypes from Ulupınar village and 30 of genotypes from Ulupınar-Çıralı walking route. In the study, plant sizes, form and color (leaf, fruit, flower and trunk bark) were used as visual characteristics. Morphological characteristics included shoot, leaf, flower, fruit and seed characteristics. The effect of ecological factors, which were consist of climatic factors and soil characteristics, on the visual and morphological characteristics, were investigated. The majority of the measured values of A. sempervirens characteristics such as plant sizes, leaves, fruits, flowers, shoots were found to be higher in the Ulupınar-Çıralı population at low altitude. However, the differences in these characteristics between populations were mostly not statistically significant. Also, non significant differences were recorded between populations related to values of mature leaf, autumn leaf, flower, and shoot, and fruit colors. It was finally found that the most of visual and morphological characteristics of A. sempervirens were significantly affected by physical and chemical properties of the soil.

Anahtar Kelimeler

Acer sempervirens, visual characteristics, morphological characteristics, ecological factors

Proje Numarası

2011.03.0121.012

Kaynakça

• Anonim, 2010. http://wwweski.tubitak.gov.tr/tubives. (Erişim Tarihi: 20 Nisan 2014)
• Banon, S.A.,Gonzales, E.A., Cano, J.A., Franco, J.A. andFernandez, J.A. 2002. Growth, Development AndColorResponse Of Potted Dianthus CaryophyllusCv. Mondriaan To Paclobutrazol Treatment. Scientia Horticulturae, 94: 371-177.
• Davis, P.H. 1967. Flora of Turkey and the East Aegean Islands.Volume 2, Edinburg Univ. Press. Edinburg.
• Dolgun C., Alpaslan, B., Şenyiğit, E., Göksoy, A.T. ve Sincik, M. 2019. Farklı Kolza Genotiplerinin Güney Marmara Ekolojik Koşullarında Bazı Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi, Bursa UludagÜniv. Ziraat Fak. Derg.,33(1): 143-153
• Efe, R., Soykan, A., Cürebal, İ. and Sönmez, S. 2014. Kuyucak MonumentalCretanMaple (A. SempervirensL.) (Burhaniye-Balıkesir, Turkey). Prodecia-Socialand Behavioral Sciences, 120: 547-556.
• Ellison, D. 2002. An Illustrated Reference to Garden Plants of The World. New Holland Publisher, London, United Kingdom, 598p.
• Guajardo, J. C. R., Schnabel, A., Ennos, R., Preuss, S., Otero-Arnaiz, A. and Stone, G. 2010. Landscape Genetics of The Key African Acacia Species Senegalia Mellifera (Vahl)- The İmportance Of The Kenyan Rift Valley. Molecular Ecology, 19(23): 5126-5139.
• Kösa, S. 2015. Acer monspessulanumsubsp. monspessulanum ve Acer sempervirens’ in Antalya'daki Yoğun Yayılış Alanlarında Peyzaj Genetiği Açısından Değerlendirilmesi ve Çelikle Çoğaltma Olanakları, Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Antalya.
• Martin-Cuevas, M.A., Mattioni, C.., Molina-Martinez, J.R., Alvarez-Cabello, J.B., Cherubini, Marcelo, Herreramachuca, M.A., Villani, F. and Martin-Martin, L.M.. 2012. Landscape Genetic Structure of Chestnut (Castanea sativa Mill.) in Spain. Tree Genetics and Genomes, 8: 127-136.
• Ortego, J., Riordan, E.C., Gugger, P.F. and Sork, V.L. 2012.Influence of Environmental Heterogeneity on Genetic Diversity and Structure in an Endemic Southern Californian Oak.Molecular Ecology, 21(13): 3210-3223.
• Scheffer, F. andSchachtschabel, P. 2007. Toprak Bilimi (Çevirenler: H. Özbek, Z. Kaya, M. Gök, H. Kaptan),
• Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:73, Ders Kitapları Yayın No: A-16, Adana, 816s.
• Tsuda, Y.,Sawada, H., Ohsawa, T., Nakao, K., Nishikawa, H. andIde, Y. 2010. Landscape Genetic Structure Of Betulamaximowicziana in The Chichibu Mountain Range, Central Japan. Tree Genetics & Genomes, 6: 377-387.
• Van Gelderen, D.M., De Jong, P.C. and Oterdoom, H.J. 2001. Maples of the World. Timber Press. Oregon, U.S.A. 423p.
• Vernesi, C., Rocchini, D., Pecchioli, E., Neteler, M.I., Vendramin, G.G. and Paffetti, D. 2012. A Landscape Genetics Approach Reveals Ecological-Based Differentiation in Populations of Holm Oak (Quercus ilex L.) at the Northern Limit of its Range. Biological Journal of the Linnean Society, 107: 458–467.
• Xu, T. 1998. The Systematic Evolution and Distribution of the Genus Acer.ActaBotanicaYunnanica, 20 (4): 383-393.
• Yaltırık, F. 1970. Türkiye’de Akçaağaçların Yetişme Yeri İstekleri Üzerine Toplu Bakış ve Yetiştirme (Silvikültür) İmkanlarının İrdelenmesi, İstanbulÜniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 20 (2): 81-90.
• Yaltırık, F. 1971. Yerli Akçaağaç (Acer L.) Türleri Üzerinde Morfolojik ve Anatomik Araştırmalar, İstanbul Üniv. Orman Fak.Yayınları İ.Ü. Yayın No:1661, Orman Fak.Yayın No: 179, İstanbul