Çok Kriterli Karar Verme Analizi ve GZFT Analizi Entegrasyonu ile Ekoturizm Stratejilerinin Önceliklendirilmesi: Masuleh-İran Çalışması

Yıl 2022, Cilt: 36 Sayı: 2, 401 - 413, 01.12.2022

Elnaz Tajer Sara Demir

https://doi.org/10.20479/bursauludagziraat.1055348

Öz

Ekoturizm, kitle turizminin aksine doğal ve kültürel peyzaj değerlerine ve tarihi kaynakların sahip olduğu
hassas peyzajları koruyan ve ekolojik bütünlüğünü sağlayan bir sürdürülebilir alternatif bir turizmdir. Koruma ve kullanma dengesini dikkate alan ekoturizm kaynakların sürdürülebilir kullanımını desteklemektedir. Bu kapsamda ziyaretçilerin ve yerel halkın bilinçlenmesi ekoturizme kaynak değer sağlayan doğal ve kültürel peyzaj değerleri üzerindeki kentsel baskının, ziyaretçi etkisi ve çevresel problemlerin azalmasına yol açabilecektir. Bu araştırma kapsamında Hazar Denizi’ne yakın, Alborz dağları ile ormanlarla çevrili, kültürel ve tarihi miras değeri olan ve yerel mimari yapısını koruyan Masuleh köyü çalışma alanı olarak belirlenmiştir. 2007 yılında UNESCO tarafından tarihi miras listesine alınan Masuleh’in sahip olduğu bu doğal ve kültürel peyzaj değerleri yönetim yapısındaki yetki karmaşası nedeni ile tehdit altındadır. Bu çalışmanın amacı, Masuleh için ekoturizm kaynak değeri taşıyan ekoturizm kriterlerini tespit etmek ve bu hassas peyzaj değerlerinin sürdürebilirliğini sağlayan ekoturizm stratejilerini belirlemektir. Bu bağlamda arazi çalışması ve literatür çalışması gerçekleştirilmiş, çok kriterli karar verme yöntemlerinden biri olan En İyi-En Kötü Yöntemi (EİKY) ile GZFT (Güçlü Yönler-Zayıflıklar-Fırsatlar-Tehditler) Analizini entegre eden, yerel halk ve uzmanlar ile gerçekleşmiş bir anket çalışması düzenlenmiştir. Anket çalışması sonucunda 4 ana ve 20 alt ekoturizm kriterden oluşan ekoturizm kriterleri önceliklerine göre sıralanmış sonuç olarak ”UNESCO’ nun Tarihi Miras Alanı geçici listesinde yer alması” kriteri, fırsat olarak öncelikli olarak değerlendirilmesi gereken bir ekoturizm stratejisi olarak belirlenmiştir. Bu çalışmanın yöntem ve çıktıları benzeri çalışma alanlarının ekoturizm stratejilerinin belirlenmesinde örnek model oluşturabilir.

Anahtar Kelimeler

Çok kriterli karar verme analizi, GZFT analizi, ekoturizm, yerel mimari, İran, Multiple-criteria decision analyis, SWOT analysis, ecotourism, local architecture, Iran

Teşekkür

Makalede ulusal ve uluslararası araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Yapılan bu çalışma, 2021-16 toplantı numaralı, 29-12-2021 tarihli, E-69707128-050.99-41522 sayılı etik kurul izni almıştır. Makalede 1. Yazar % 55, 2. Yazar % 45 katkıda bulunmuştur. Herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Prioritizing Ecotourism Strategies Intagrated with Multiple-criteria Decision Analysis and SWOT Analysis: Masuleh-Iran Sample

Öz

Ecotourism, unlike mass tourism, is a sustainable alternative tourism that can protect natural and
cultural landscape values and historical sources of sensitive landscapes and ensures its ecological integrity. Ecotourism, which takes into account the balance of conservation and use, supports the sustainable use of resources. In this context, raising awareness of visitors and local people may lead to a decrease in urban pressure, visitor impact and environmental problems on natural and cultural landscape values that provide resources to ecotourism. Within the scope of this research, Masuleh village, which is close to the Hazar Sea, surrounded by Alborz mountains and forests, has cultural and historical heritage value and preserves its local architectural structure, has been determined as the study area. These natural and cultural landscape values of Masuleh, which was included in the list of historical heritage by UNESCO in 2007, are under threat due to the confusion of authority in the management structure. The aim of this study is to determine the ecotourism criteria that have
ecotourism resources for Masuleh and to determine the ecotourism strategies that ensure the sustainability of these sensitive landscape values. In this context, a field study and literature review was carried out, and a questionnaire integrating the Best-Worst Method (HCM), which is one of the multi-criteria decision-making methods, and SWOT (Strengths-Weaknesses-Opportunities-Threats) Analysis applied with local people and experts. As a result of the survey, the ecotourism criteria consisting of 4 main and 20 sub-ecotourism criteria were ranked according to their priorities. As a result, the criterion of opportunities criteria "inclusion in the UNESCO's Historical Heritage Site tentative list" was determined as an ecotourism strategy that should be evaluated as a priority. The methods and outputs of this study can set an example in determining the ecotourism strategies of similar study areas.

Anahtar Kelimeler

Multiple-criteria decision analyis, SWOT analysis, ecotourism, local architecture, Iran

Kaynakça

• Amini, E. 2019. A ComparisonStudyofVernacularSettlemnetsin Iran; CaseofMasoulehandAbyanehVillages, M.Sc. THESIS, Istanbul Technical University, Graduate School of ScienceEngineeringandTechnology.
• Ankaya, F. Ü.,Yazıcı, K., Balık, G. & Aslan, B. G. 2018. Dünyada ve Türkiye’de Ekoturizm, Sosyal-Kültürel ve Ekonomik Katkıları,Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, Sayı 1(2): 69-72.
• Baykal, D., Çimen, H. 2015. Sürdürülebilir Turizm ve Eko-turizm Sertifikaları, Doğu Karadeniz Bölgesi Sürdürülebilir Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı, Gümüşhane Üniversitesi Yayınları ,s. 11.
• Bozkurt, S.G. 2019. Gürün ilçesinin ekoturizm potansiyelinin incelenmesi, Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(4): 2255-2265, 2019.
• Çelik, S. 2020. Kilis İli’nin Ekoturizm Potansiyeli Açısından Değerlendirilmesi ve Planlamaya Yönelik Öneriler, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(70).
• Demir, S., Atanur, G. S. 2019. EcotourismStrategywith Multi-CriteriaDecisionMaking in Iznik, InternatıonalJournal of Landscape Architecture Research, 3(2): 47-54.
• Demir, S., Tuncay, H. E., &Akgun, A. A. G. 2016. QuantitativeSWOT Analysis for Prioritizing Ecotourism planning Decisions in ProtectedAreas: Igneadacase, International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 23:5, 456-468.
• Elkaftangui, M., Elnokaly, A., Awad, Y., &Elseragy, A. 2015. DemystifyingCulturalandEcotourism in theVernacular Architectureof SiwaOasis, Egypt, ThaiSociety of HigherEducationInstitutes on Environment, 17 - 19 June 2015, Bangkok, Thailand.
• Farahani, H. Z., Musa, G. 2008. Residents’ AttitudesandPerceptionTowardsTourismDevelopment: A Case Study of Masooleh, Iran. Tourism Management 29 (2008) 1233–1236.
• Hosseinalizadeh, S., Jabbari, S., & Haghlesan, M. 2018. Assessment of Ecotourism from the Perspective of the Sustainable Development Based on SWOT Model (Case: Azerbaijan Region of Iran), European Journal of Sustainable Development (2018), 7, 1, 163-174.
• Isfahani, A. M. 2017. Examining the Concept of Belongingness to Place and its Effective Factors: A Case Study of Masouleh Village. Revista QUID (Special Issue), 2010-2021.
• Isfahani, A. M. 2017. ExaminingTheConcept of BelongingnesstoPlaceandItsEffectiveFactors: A Case Study of MasoulehVillage. Revista QUID (Special Issue), 2010-2021.
• Kakouei, M., Kakouei, M., Suberamanian, K., Kahn, S. M., Jahangirzadeh, A., &Akib, S. 2012. Masouleh: A City; A History, International Journal of HumanitiesandSocialSciences, Vol:6, No:11.
• Kakouei, M., Kakouei, M., Suberamanian, K., Kahn, S. M., Jahangirzadeh, A., Akib, S. 2012. Masouleh: A City; A History, International Journal of Humanities and Social Sciences,6(11), 2843-2848.
• Kızılırmak, İ., Kaya, F., Yıldız, S., &Kurtulay, Z. 2017. Yerel PaydaşlarınEkoturizmeYönelik Yaklaşımları: Erzincan Destinasyonu Örneği,Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ÖS-IV: 189-202 .
• KUTER, N., ÜNAL, H. E. 2009. Sürdürülebilirlik Kapsamında Ekoturizmin Çevresel, Ekonomik ve SosyoKültürel Etkileri, Kastamonu Üni., Orman Fakültesi Dergisi, 9 (2): 146-156.
• Liang, F., Brunelli, M., &Rezaei, J. 2019. ConsistencyIssues in TheBest WorstMethod: MeasurementsandThresholds, Omega 96 (2020) 102175.
• Murtini, S., Sumarmi., Astina, I.K., & Hari Utomo, D. 2018. SWOT Analysis for the Development Strategy of Mangrove Ecotourism in Wonorejo, Indonesia, Mediterranean Journal of Social Sciences, Vol 9 No 5, September 2018.
• Nasehi, S., Allahyari, H., &Zebardast, L. 2017. Assessment of RuralTourismUsing SWOT Analysis (Case Study: Masoulehvillage, Gilan, Iran). International Journal of EngineeringResearchAnd Advanced Technology (IJERAT), ISSN:2454-6135, [Volume. 03 Issue.5, May– 2017].
• Nasehi, S., Allahyari, H., Zebardast, L. 2017. Assessment of rural tourism using SWOT analysis (Case Study: Masouleh village, Gilan, Iran). International Journal of Engineering Research and Advanced Technology (IJERAT), 3(5), 8-21.
• Nazif, F. 2013. TheImpacts of RuralArea Development on Ecotourism: EvidencefromMasouleh, M.Sc. THESIS, EasternMediterraneanUniversity, Tourism Management.
• Nyimbili, P. H., Erden, T. 2020. ComparativeEvaluation of GIS‑basedBest–WorstMethod (BWM) forEmergencyFacilityPlanning: PrspectivesFromTwoDecision‑Maker Groups, Natural Hazards (2021) 105:1031–1067.
• Özhancı, E. & Yılmaz, H. 2018. Sensitivity Analysis in LandscapeEcological Planning; theSample of Bayburt Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32 (2) , 77-98.
• Pratheep, P. S. 2013. SustainableArchitecture andTourismManagement, International JournalforEnvironmentalRehabilitationandConservation, Volume IV No. 2 2013 [38 – 49].
• Reza, E. 2011. Identification of Staircase House Type in Rural Architecture of Iran: MasoulehandAbyanehSettlements, M.Sc. THESIS, EasternMediterraneanUniversity, Architecture.
• Rezaei, J. 2014. Best-worstMulti-criteriaDecision-makingMethod, Omega 53 (2015) 49–57.
• Rezagama, A., Setyati, W.A., Agustini, T.W., Sunaryo., S.A., Deswanto, E., ve Budiati,I.M. 2021. Approaching SWOT Analysis toDevelopStrategies of Marine- Ecotourism in BedonoVillage, Sayung, Demak, IOP Conf. Series: Earth andEnvironmentalScience 750 (2021) 012059.
• SCI (2016). Statistical Center of Iran. https://www.amar.org.ir/ (Erişim tarihi: 30.10.2021)
• Seyfi, S., Hall, C. M., &Fagnoni, E. 2019. Managing World Heritage Site stakeholders: AGroundedTheoryParadigmModel Approach, Journal of HeritageTourism, 14:4, 308-324.
• TIES (2015). DescriptionandEcotourismPrinciples. https://ecotourism.org/what-is-ecotourism/(Erişim tarihi: 30.10.2021)
• Vukadinovic, I. 2011. Architecture in Tourism-Case of Copenhagen-Visitors’ Perspective. Master Thesis, Lunds University, Helsingborg.
• Yılmaz, E., Coşgun, U., Koçak, Z., Ay, Z., & Orhan, K. 2009. Katılımcı Yaklaşımla EkoturizmStratejilerinin Belirlenmesi ve Önceliklendirilmesi: CehennemdereVadisi ve Köprülü KanyonmilliParkı Örnekleri, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 386 DOA Yayın No: 51.
• Zencirkıran, M., Eraslan, E., Çetiner, S., Görür, A., Tanrıverdi, D. & Çelik, B. H. 2017. Ballıkayalar ve Beşkayalar (Kocaeli) Tabiat Parkları Peyzaj ve Rekreasyon Değerleri Üzerine Bir Araştırma. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31 (2), 157-175