DEVELOPMENT AND EVALUATİON OF THE İNSTİTUTİON OF İNVİTATİON TO EXPLANATİON

Yıl 2023, , 17 - 27, 31.07.2023

Halil İbrahim Demir

https://doi.org/10.47257/busad.1301955

Öz

Taxation, is the process of calculating and collecting taxes that taxpayers are required to pay due to their activities. Taxation is an important issue in terms of fulfilling taxpayers' legal obligations and is also the main source of tax disputes. Tax disputes are disagreements between taxpayers and the administration that arise due to tax deficiencies or non-compliances. Regarding the resolution of tax disputes, there are judicial and administrative remedies available for the resolution of disagreements between taxpayers and the administration. The invitation to explanation practice, which emerged as a solution proposal in the administrative stage for the resolution of tax disputes, aims to provide taxpayers with an opportunity to correct tax discrepancies and avoid referral to a tax inspection. The invitation to explanation practice is an administrative solution that aims to provide taxpayers with an opportunity to correct non-compliance in a timely manner by detecting certain acts that cause tax loss, particularly using technological opportunities instead of referring them to a heavy and bureaucratic tax inspection. The practice is closely related to other administrative practices such as repentance, correction, reconciliation, and reduction in punishment within the Tax Procedure Law. The first version of the application was introduced in 2016 and applied for over three years until it was revised again in 2020 through a legal amendment. While the abolished communiqué was numbered 482, number 519 communiqué was published for the revised application. In this study, after evaluating the evolution of the invitation to explanation application and the issues in the communiqué, its relation with other administrative solutions will be explained.

Anahtar Kelimeler

Tax Dispute, Application of Invantion to Clarification, Resolution of Tax Disputes, Taxation

İZAHA DAVET MÜESSESESİNİN GELİŞİMİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

İVergilendirme, mükelleflerin faaliyetleri nedeniyle ödemekle yükümlü oldukları vergilerin hesaplanıp tahsil edilmesi işlemidir. Vergilendirme, mükelleflerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmeleri açısından önemli bir konudur ve aynı zamanda vergi uyuşmazlıklarının da ana kaynağıdır. Vergi uyuşmazlıkları, vergi eksiklikleri veya vergi uyumsuzlukları nedeniyle mükellefler ile idare arasında ortaya çıkan anlaşmazlıklardır. Vergi uyuşmazlıklarının çözümüne ilişkin olarak, mükellefler ile idare arasındaki uyuşmazlıkların çözümü için adli ve idari hukuk yolları mevcuttur. Vergi uyuşmazlıklarının çözümüne yönelik olarak idari aşamada bir çözüm önerisi olarak ortaya çıkan izaha davet uygulaması, mükelleflere vergi uyumsuzluklarını düzeltme ve vergi incelemesine başvurmaktan kaçınma imkânı sağlamayı amaçlamaktadır. İzaha davet uygulaması, mükelleflerin vergi ziyaına sebebiyet veren bir kısım fiillerinin, idarece özellikle teknolojik imkânlar kullanılarak tespiti sonrasında, ağır ve bürokratik bir idari işlem olan vergi incelemesine sevki yerine, mükellef tarafından düzeltme imkânı verilerek uyumsuzluğun kısa yoldan çözümünü öngören bir idari çözüm müessesedir. Uygulamanın 15.07.2016’da yürürlüğe giren ilk hali üç yılı aşkın süre uygulanmış, 01.01.2020’de yapılan kanun değişikliğiyle tekrar revize edilmiştir. Uygulamaya ilişkin ilk yayımlanan tebliğ mülga 482 no.lu tebliğdir. Revize edilmiş uygulama için ise 519 no.lu tebliğ yayımlanmıştır. Uygulama, Vergi Usul Kanunu’nda yer alan pişmanlık-ıslah müessesesi, uzlaşma ve cezada indirim müessesesi gibi uygulamalarla yakından ilişkilidir. Çalışmamızda izaha davet uygulamasının evrimi ve tebliğde yer alan hususlar değerlendirildikten sonra, diğer idari çözüm yolarıyla olan ilişkisi açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Vergi Uyuşmazlıkları, İzaha DaveT Uygulaması, Vergi Uyuşmazlıklarının Çözümü, Vergilendirme

Kaynakça

• AK, A, EKERYILMAZ, Ş, (2016), Türk Vergi Hukuku’nda Pişmanlık ve Islah Müessesesinin Geçirdiği Aşamalar ve Mevcut Halinin Değerlendirilmesi, Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, Cilt 8, Sayı 2,
• APALI, İ, (2017), Vergi Usul Kanununa Göre Pişmanlık ve Islah Müessesesi Uygulaması ve Faydaları, Mali Çözüm Dergisi, 27 (Mart-Nisan), 211-220.
• ARMAĞAN, R, (2007), Vergi uyuşmazlıklarının Çözümünde Uzlaşma Müessesesi ve Isparta İline İlişkin Bir Değerlendirme, Maliye Dergisi, 153, 160-178.
• ARMAĞAN, R, (2009), Vergi Uyuşmazlıklarının Yargı Sürecinde Çözümü: Isparta İli Özelinde Bir Değerlendirme, Maliye dergisi, 156, 199-218.
• BOZDOĞAN, D, ÇATALOLUK, C, (2018), Vergi Usul Kanunu’nda Yer Alan “İzaha Davet” Kurumunun Değerlendirilmesi ve Öneriler, Journal Of International Management, Educational and Economics Perspectives, 6(1), 42-56.
• BULUR, A, (2007), Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Arabuluculuk Yöntemi, Ankara Barosu Dergisi, 4: 30-46.
• BUYRUKOĞLU, S, TOPARLAK, E, (2018) Avantaj ve Dezavantajlarıyla İzaha Davet Müessesesi, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5.1: 57-68.
• CEYHAN, A, TURAN, E, (2019), Kayıt Dışılığın ve Vergi Uyuşmazlıklarının İdari Aşamada Çözümünde İzaha Davet ile Pişmanlık ve Islah Müesseselerinin Karşılaştırmalı Analizi, Vergi Raporu, 235, 30-49.
• CANDAN, T, (2016), Vergi Usul Hukukunda Yeni Bir Müessese: İzaha Davet, 03.05.2023 tarihinde, turgutcandan.com., adresinden alındı.
• ÇİÇEK, H, G, GÜNEŞ, B, (2019), Vergi Uyuşmazlıklarını Önlemeye Yönelik Yeni Bir Yöntem: İzaha Davet Müessesesi, Gümrük Ticaret Dergisi, Sayı 17, 12-29
• ÇİÇEK, S, ÇİÇEK, H, G, ŞAHİN-İPEK, E, A, (2019), Vergiye Uyum Sürecinde Davranışsal Yaklaşım: Mükellef Davranışları ve Tipolojileri, Sosyoekonomi Dergisi, Vol.27(39), 223-244.
• DİDİNMEZ, İ, SEÇİLMİŞ, E, (2018), İdare-Mükellef İlişkilerinin Vergi Uyumu Üzerine Etkileri, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 18 Cilt 18, Sayı 2, 105-128.
• DOĞAN, A, KABAYEL, M, (2018), Vergi Hukukunda İzaha Davet Uygulaması, Vergi Raporu, 224, 58-66.
• ERDEM, T, (2017), Vergi Usul Kanununda Yeni Bir Kurum" İzaha Davet", Vergi Sorunları Dergisi, 40 (347): 150-161.
• GEZER, A, GEZER, Y, A, (2017), Vergi Uygulamalarında Yeni Bir Müessese ‘İzaha Davet’ ve Etkinliği-I, Yaklaşım Dergisi, 298, Eylül.
• GİB, (2019a), Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planında (2019-21), Ankara. https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/Kayit_Disi_Ekonomiyle_Mucadele_Stratejisi_Eylem_Plani_2019_2021.pdf
• GİB, (2019b), Stratejik Plan 2019-23, Ankara. https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/beyannamerehberi/stratejikplan_2019_2023.pdf
• GİB, (2019c), 2019 Yılı Performans Programı, https://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/performans-programlari adresinden edinilmiştir.
• GİB, (2020), 2020 Yılı Performans Programı, https://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/performans-programlari adresinden edinilmiştir.
• GİB, (2021), 2021 Yılı Performans Programı, https://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/performans-programlari adresinden edinilmiştir.
• GİB, (2022), 2022 Yılı Performans Programı, https://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/performans-programlari adresinden edinilmiştir.
• GİB (2023), 2023 Yılı Performans Programı, https://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/performans-programlari adresinden edinilmiştir.
• GİB, (2020b), 2019 Yılı Faaliyet Raporu, https://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/faaliyet-raporlari adresinden edinilmiştir.
• GİB, (2021b), 2020 Yılı Faaliyet Raporu, https://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/faaliyet-raporlari adresinden edinilmiştir.
• GİB, (2022b), 2021 Yılı Faaliyet Raporu, https://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/faaliyet-raporlari adresinden edinilmiştir.
• GİB, (2023b), 2022 Yılı Faaliyet Raporu, https://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/faaliyet-raporlari adresinden edinilmiştir.
• GÜNDÜZ, N, (2019), Aşamalı Uyum Modeli, Vergi Raporu, Aralık 243, 50 – 64.
• HEPAKSAZ, E, ORÇUN, A, (2018), Vergi Uyuşmazlıklarında Alternatif Çözüm Yolları (İzaha Davet Müessesesi Ve Mükellef Hakları Bağlamında Değerlendirmeler), Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23, Geybulla Ramazanoğlu Özel Sayısı: 759-772.
• İBA, Ş, (2011), Ülkemizde “Torba Kanun” Ve “Temel Kanun” Uygulamaları, Ankara Barosu Dergisi, 1:197-202. KIZILOT, Ş, ŞENYÜZ, D, TAŞ, M, DÖNMEZ, R, (2006), Vergi Hukuku, Ankara, Yaklaşım Yayıncılık.
• KIZILTOPRAK, Ö, (2020), Türkiye ve Çeşitli Ülkeler Vergi Sistemlerinde Vergi Uzlaşması, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 42, Sayı: 1, 106 – 123.
• ODÇIKIN, A, (2021), Vergi Hukuku’nda İzaha Davet Kurumu, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• RENÇBER, A, (2018), Vergi Hukuku’nda İzaha Davet Kurumunun Hukuki Değerlendirilmesi, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı 352, syf. 136-149.
• SANCAR, K, (2019), Pişmanlıkla Verilen Beyannamelerde Şartların İhlal Edilmesi Halinde Kesilecek Cezalarda Uzlaşma Hakkı, Mali Çözüm Dergisi, Temmuz-Ağustos, 189-193
• SARILI, Ö, (2020), Türkiye’de Vergi Uyuşmazlıklarında İdari Çözüm Yolu Olarak İzaha Davet Uygulaması, Gümrük ve Ticaret Dergisi, 7(22), 72-85.
• TAŞTAN, Y, Z, (2008), Vergi Uyuşmazlıklarında Çözüm Yöntemlerinin Alternatif Değeri, Vergi Sorunları Dergisi, 221 (Şubat), 131 – 137.
• TBMM, “Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı (1/728) ile Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu”, Sıra Sayı: 404, https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem26/yil01/ss404.pdf
• TOKER, A, TEKİ̇N, A,C, (2022), Türk Vergi Hukukunda Uzlaşma Müessesesi ve OECD Üyesi Seçilmiş Ülke Örnekleri ile Karşılaştırılması, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 11 (4): 2138-2161.
• UZUNÖNER, M, (2019), Vergi Hukuku’nda İzaha Davet Kurumu, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı, (VDKB) (2018), 2017 Yılı Faaliyet Raporu, https://vdk.hmb.gov.tr/vdk-faaliyet-raporlari adresinden edinilmiştir.
• Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı, (VDKB) (2019), 2018 Yılı Faaliyet Raporu, https://vdk.hmb.gov.tr/vdk-faaliyet-raporlari adresinden edinilmiştir.
• Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı, (VDKB) (2019), 2020 Yılı Faaliyet Raporu, https://vdk.hmb.gov.tr/vdk-faaliyet-raporlari adresinden edinilmiştir.
• Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı, (VDKB) (2020), 2021 Yılı Faaliyet Raporu, https://vdk.hmb.gov.tr/vdk-faaliyet-raporlari adresinden edinilmiştir.
• Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı, (VDKB) (2021), 2022 Yılı Faaliyet Raporu, https://vdk.hmb.gov.tr/vdk-faaliyet-raporlari adresinden edinilmiştir.
• Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı, (VDKB) (2022), 2023 Yılı Faaliyet Raporu, https://vdk.hmb.gov.tr/vdk-faaliyet-raporlari adresinden edinilmiştir.
• VUK, (2017), 482 Sıra Numaralı Genel Tebliğ, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/07/20170725-6.htm
• VUK, (2020), 519 Sıra Numaralı Genel Tebliğ, https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=34738&mevzuatTur=Teblig&mevzuatTertip=5
• YAVAŞLAR B, F, (2017), İzaha Davet-Saptanabilenler, Sorular ve Sorunlar, Vergi Dünyası, Yıl 37, Sayı 433, 6-14.