KÜLTÜR, VERGİ KÜLTÜRÜ VE VERGİ ANLAYIŞI

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 99 - 111, 31.12.2018

Halil İbrahim Demir

Öz

Yaratılış itibarıyla sosyal bir varlık olan
insanların bir araya gelerek yaşama ihtiyacı, iki temel kurum olan devletlerin
ve kültürlerin doğmalarına neden olmuştur. Devlet denildiğinde ise akla ilk
gelen kavram olan vergi, devletlerin yönetim biçimlerinden bağımsız olarak kamu
gelirleri içerisindeki % 80 – 90 payla birinci – temel gelir kaynağını
oluşturmakla birlikte egemenlik gücünün de temel göstergesi olması nedeniyle
hayati öneme sahiptir. Bu nedenle devletlerin vergi uygulamalarında ki başarı
seviyeleri sadece kamu hizmetlerinde devamlılığın sağlanmasının değil aynı
zamanda vergi toplayan devletin varlığını ve meşrutiyetini sürdürmesi açısından
da önemlidir. Devletler ise egemenlik güçlerini, topluluğun(milletin) gerek
toplum içi ve gerekse toplumlar arası ilişkilerinin ve yaşadıkları çevrelerinin
etkisi altında, kültürel yapılarına uygun olarak kullanmaktadırlar. Dolayısıyla
devlet uygulamaları içerisinde önemli bir yere sahip olan vergi uygulamaları da
toplumsal yaşamda zaman içerisinde ortaya çıkan değişimlerden ve toplumlar
arası farklılıklardan etkilenerek, kendisinin de bir parçasını oluşturduğu
milli kültürün altında vergi kültürlerini oluşturmaktadır. Vergi kültürleri ise
mükelleflerin vergilendirme karşısında sergileyecekleri tutum ve davranışlar
üzerinde büyük etkilere sahip olan bir kurumdur. Bir insan grubunu diğer guruplardan ayıran
ortak zihinsel programlama ve her zaman toplumsal bir fenomen ve milli veya
kurumsal düzeyde ortaya çıkan bir olgu olan kültür, kendilerini oluşturan
toplumların, dolayısıyla bireylerin ortak ürünü olmakla birlikte bireylerin
tutum ve davranışları üzerlerinde büyük etkilere sahiptir. Bu nedenle vergi uygulamalarına karşı mükelleflerce
sergilenecek tepkilerin anlaşılması ve önceden öngörülebilmesi vergi uyum
maliyetlerinin düşürülmesi ve vergi uygulamalarında başarıya ulaşılması
açısından büyük öneme sahip olmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

vergi kültürü, vergi anlayışı, mali sosyoloji, vergi psikolojisi

Kaynakça

• AKTAN, C. C., ÇOBAN H. (2006), Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi Perspektiflerinde Vergiye Karşı Tutum ve Davranışları Belirleyen Faktörler, İçinde: AKTAN C. C.; vd., Vergileme Ekonomisi ve Psikolojisi, s. 137-157, Seçkin Yayıncılık, AnkaraAKTAN, C. C. (2006), Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergi Ahlakı, içinde AKTAN C. C.; vd., Vergileme Ekonomisi ve Psikolojisi, s.125 - 136, Seçkin Yayıncılık, Ankara AYDOĞAN DEMİRTAŞ, S.(2017), Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergiye Karşı Davranışları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi, Balkan Ve Yakındoğu Sosyal Bilimler Dergisi, 3, s. 14 - 22BALOĞLU, B., BALOĞLU F. (2010), Toplumsal Yapı Ve Verginin Sosyal Bileşenleri Tercihli Vergi, İstanbul: İTO Yayını No: 2010-62.BOSTANCI, N. (2003), Toplum ve Kültür, Martı Yayınevi, AnkaraCANBAY, T.; ÇETİN G.(2007), Vergiye Uyumu Belirleyen Bir Faktör Olarak Vergi Kültürü, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), s. 52-64.ÇELEBİ, A. K. (2012), Mali Olaylara Sosyolojik Yaklaşımın Önemi. , K. Çelebi, Mali Sosyoloji Üzerine Denemeler(s.1-15), Ankara, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2012/418 (Hermes Matbaacılık)ÇETİN, G. (2010), Mükellef Hakları ve Vergiye Gönüllü Uyum, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Doktora Danışman: Ramazan Gökbunar, Manisa.ÇİÇEK, H. (2006), Psikolojik Ve Sosyal Yönden Yükümlülerin Vergiye Karsı Tutum Ve Tepkileri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Doktora, Danışman: Elif SONSUZOĞLU, İstanbul.DEMİR, İ. C. (2008), Vergi Ahlakı ve Belirleyenleri, Ege Bölgesi Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Doktora, Danışman: Mehmet TOSUNER, İzmirDÖNMEZER, S. (1999), Toplum Bilim, İstanbul: Beta YayınlarıERDOĞAN, İ. (1990), İşletmelerde Davranış, Beta Basım Yayın Dağıtım A.Ş.GÖKALP, Z. (1972), Hars ve Medeniyet, Ankara: Diyarbakırı’ı Tanıtma Derneği Yayınları.GÖKALP, Z. (1981), Makaleler VIII. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları: 388GÖKBUNAR, A. R. (1998), Vergileme İlkeleri ve Küreselleşme, Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 4(1), s. 177-201.GÜNGÖR, E. (1986), Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, İstanbul: Ötüken YayıneviHARRİSON, L. E., HUNTİNGTON S. P. (2000). Culture Matters: How Values Shape Human Progress, New York: Basic BooksHOFSTEDE, G. (1998), "Attitudes, Values And Organizational Culture: Disentangling The Concepts". Organization studies, 19(3), s. 477-493.IŞIK, A. (2009), Kültür Ve Kalkınma: Vergi Kültürü Örneği, Ege Academic Review, 9(2), s. 851 - 865LAMBA, M., ÖZDAŞLI K. (2015), Influence of Social Culture on Decision-Making Manner: An Analysis with the Structural Equation Model, The Anthropologist, 19(2), s. 341-353.MALİNOWSKİ B. (1992), Bilimsel Bir Kültür Teorisi. İstanbul: Kabalcı yayınevi.MUSGRAVE, R. A. (1992), Schumpeter's Crisis Of The Tax State: An Essay In Fiscal Sociology, Journal of Evolutionary Economics, 2(2), s. 89-113.Nerré, B. (2001), The Concept Of Tax Culture. Proceedings, Annual Conference on Taxation and Minutes of the Annual Meeting of the National Tax Association, National Tax Association - JSTOR, s. 288-295.NERRÉ, B. (2002). Modeling Tax Culture - A First Approach Proceedings, Annual Conference on Taxation and Minutes of the Annual Meeting of the National Tax Association, National Tax Association, JSTOR, s. 34-41.NERRÉ, B. (2006), The Concept Of Tax Culture, Intereconomics, 41(4), s, 189-194.NERRÉ, B. (2008), Tax Culture: A Basic Concept for Tax Politics, Economic Analysis and Policy, 38(1), s. 153-167.OGBURN, W. F.; DUNCAN O. D.(1964). On Culture And Social Change: Selected papers. University of Chicago Press Chicago.ÖNDER, İ. (1991), İktisat Psikolojisi, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, Prof.DR. Memduh Yaşa 'ya Armağan(34), s. 178 – 187ÖNDER, İ. (1992), Vergiye Psikolojik Direniş, Görüş, Türkiye Sanayicileri ve İşadamları Derneği Yayın Organı, 3, s. 50-52.PADGETT, J. F. (1981), Hierarchy And Ecological Control In Federal Budgetary Decision Making, American Journal of Sociology, 87(1), s. 75-129.SAĞBAŞ, İ.; BAŞOĞLU, A., (2005), İlköğretim Çağındaki Öğrencilerin Vergileri Algılaması: Afyonkarahisar İli Örneği, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(2), s. 123 - 144.SARKINÇ, S. ve Cura S. (2012). Mali Sosyalleşme ve Kültür İlişkisi, K. Çelebi, Mali Sosyoloji Üzerine Denemeler(s.33-61), Ankara, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2012/418 (Hermes Matbaacılık)SERT, M. (2011). “Maliye” Ye Alternatif Bir Yaklaşım Olarak Mali Sosyoloji: Öncüler, Ekonomik Yaklaşım, 22(81), s. 1 - 16.SCHMÖLDERS, G.(1968), Mali Psikoloji, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları - 15, s. 11-18.SCHMÖLDERS, G. (2006). The Psychology Of Money And Public Finance, New York: Palgrave Macmillan. TOPSES, G., TOPSES M. D. (2010). Toplumsal Olayların Bilimi: Toplumbilime Giriş, Ankara: Anı YayınlarıTYLOR, E. B. (1924 (1871)), Primitive Culture, London: Murray İnc.ÜLKEN, H. Z. (1948), Millet ve Tarih Şuuru, İstanbul: Pulhan Matbaası.WÄRNERYD, K.-E.. (1988). Economic Psychology As A Field Of Study, in: W. Fred Van Raaij, Gery M. Van Veldhoven and Karl-Erik Wärneryd, Handbook Of Economic Psychology, (p.2-41), Kluwer Academic Publishers Springer Science+Business Media Dordrecht, Netherland