ULUSLARARASI HUKUK BAĞLAMINDA ÇİN'İN DOĞU TÜRKİSTAN UYGULAMALARININ ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 77 - 91, 31.12.2021

Ali Ayata Burak Kaya

https://doi.org/10.47257/busad.1004876

Öz

Bu çalışmada, Çin Halk Cumhuriyeti tarafından Doğu Türkistan’lı Müslüman Türklere yönelik yürütülen soykırım politikası, Uluslararası Ceza Hukuku çerçevesinde irdelenmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde, soykırım suçunun yasal tarihçesinden bahsedilmiştir. Bu çerçevede, soykırım kavramının etimolojik yapısı, Birleşmiş Milletler’in aldığı karar sonrasında imzaya açılan Soykırım Suçunun Önlenmesine ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme, uluslararası ceza mahkemelerinin kurucu statülerinde yer alan soykırım suçu kenar başlıklarına ve aralarındaki farklılıklara değinilmiştir. Çalışmanın gelişme bölümünde, Roma Statüsü’nün 6. Maddesinde yer alan soykırım suçunun unsurları ve Doğu Türkistan’da yaşanmış ve halen yaşanmakta olan olaylara değinilmiştir. Suçun unsurları kapsamında; soykırım suçunun faili, mağduru, maddi unsuru, manevi unsuru, suçun özel görünüş biçimleri ile soykırım suçunun Roma Statüsü’nde ihdasıyla birlikte korunmak istenen hukuksal değerler, uluslararası ceza mahkemesi kararları ve doktrin çerçevesinde açıklanmıştır. Doğu Türkistan’daki Müslüman Türklerin, geçmişten günümüze ve özellikle 2017 yılıyla birlikte yoğun bir şekilde yaşadığı olaylar ise sınırlı sayıdaki araştırmacı yazar, akademisyen ve uluslararası örgütlerin verilerine dayanmaktadır. Ayrıca Çin Halk Cumhuriyeti yetkilileri (gönüllü öğretmenler dahil) ve sivillerinin uyguladığı soykırım fiilinden kurtulup yurtdışına kaçmayı başaran Doğu Türkistan’lı Müslüman Türklerin; konferans, kongre, seminer ve diğer çeşitli toplantılarda paylaştıkları bilgiler ve gazetecilere verdikleri röportajlar da gelişme bölümünde yer almaktadır. Sonuç bölümündeyse; gelişme bölümünden elde edilen verilerle, Doğu Türkistan’da yaşanan olaylar sistematik olarak anlatılmıştır. Sonrasında soykırım suçunun ispatı için bu fiiller hem doktrinde yapılan açıklamalar hem de uluslararası ceza mahkemeleri kararlarıyla karşılaştırılmıştır. Karşılaştırmalar sonucunda, Doğu Türkistan’daki Müslüman Türklere yönelik soykırım suçunun işlendiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Soykırım, Yasal Tarihçe, Suçun Unsurları, Doğu Türkistan.

ANALYSIS OF CHINA'S EAST TURKESTAN PRACTICES IN THE CONTEXT OF INTERNATIONAL LAW

Öz

In this study, the genocide policy carried out by the People's Republic of China against the Muslim Turks of East Turkestan has been examined within the framework of International Criminal Law. In the first part of the study, the legal history of the crime of genocide is mentioned. In this context, the etymological structure of the concept of genocide, the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, which was opened for signature after the decision of the United Nations, the crime of genocide in the founding statutes of international criminal courts and the differences between them were mentioned. In the development part of the study, the elements of the crime of genocide in Article 6 of the Rome Statute and the events that took place in East Turkestan and are still happening are mentioned. Within the scope of the elements of the crime; The perpetrator, victim, material element, moral element of the crime of genocide, the special appearance of the crime and the legal values that are desired to be protected with the establishment of the crime of genocide in the Rome Statute are explained within the framework of international criminal court decisions and doctrine. The events that Muslim Turks in East Turkestan have experienced intensely from the past to the present and in 2017 are based on the data of a limited number of researchers, writers, academics and international organizations. In addition, the Muslim Turks from East Turkestan who managed to escape the act of genocide perpetrated by the authorities of the People's Republic of China (including volunteer teachers) and civilians; The interviews they gave to the audience at conferences, congresses, seminars and various other meetings and the interviews they gave to the journalists are also included in the development section. In the conclusion section; With the data obtained from the development section, the events in East Turkestan are explained systematically. Afterwards, these acts were compared with both the explanations made in the doctrine and the decisions of international criminal courts in order to prove the crime of genocide. As a result of the comparisons, it was determined that the crime of genocide was committed against the Muslim Turks in East Turkestan.

Anahtar Kelimeler

Genocide, Legal History, Elements of Crimes, East Turkestan.

Kaynakça

• AKÜN, V. N. (2004), Uluslararası Hukukta ve Türk Hukukunda Soykırım (Jenosid) Suçu, Public and Private International Law Bulletin, 24(1), 53-70.
• ALPYAVUZ, T. (2009), Soykırım Suçu, Journal of Naval Science and Engineering, 5(1), 49-61.
• AMNESTY INTERNATIONAL (2021), Hearts and Lives Broken: The Nightmare of Uyghur Families Separated by Repression, London: Amnesty International LTD.
• ARSLAN, M. Y. (2007), Uluslararası Ceza Divanı ve Türkiye’ye Etkileri, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 56(4), 55-79.
• AYDIN, D. (2002), Uluslararası Ceza Hukukunun Gelişimi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 51(4), 131-197.
• BAŞAK, C. (2003), Uluslararası Ceza Mahkemeleri ve Uluslararası Suçlar, Ankara: Turhan Kitabevi.
• BAYRAKTAR, K., SONAY, V. ve KURT, G. (2017), Özel Ceza Hukuku Cilt I-Uluslararası Suçlar, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• BBC (2019), China Muslims: Xinjiang Schools used to Separate Children Families, 29.08.2021 tarihinde: https://www.bbc.com/news/world-asia-china-48825090 adresinden alındı.
• BİRİKİM (2019), Doğu Türkistan Otoriter Rejimler İçin Bir Laboratuvar: Mehmet Volkan Kaşıkçı’yla Söyleşi, 30.08.2021 tarihinde: https://birikimdergisi.com/guncel/9859/dogu-turkistan-otoriter-rejimler-icin-bir-laboratuvar-mehmet-volkan-kasikciyla-soylesi adresinden alındı.
• BOZKURT, M. U. (2010), Uluslararası Ceza Hukuku İlkeleri Kapsamında Ad Hoc Uluslararası Ceza Mahkemelerine Yönelik Eleştiriler ve Uluslararası Ceza Mahkemesi, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 6,(11), 73-91.
• CASSESE, A., GAETA, P., BAIG, L., FAN, M., GOSNELL, C. ve WHITING, A. (2013), International Criminal Law, United Kingdom: Oxford University Press.
• CHILDREN’s FOUNDATION (2021), State of Children in East Turkestan-Report Series 18, İstanbul: Children’s Foundation Publications.
• CRYER, R., FRIMAN, H., ROBINSON, D. ve WILMSHURST, E. (2007), An Introduction to International Criminal Law and Procedure, New York: Cambridge University Press.
• ÇAKAR, A. S. (2019), Kadının İnsan Haklarından Bir Sapma Örneği: Cinsel Şiddetin Soykırım Fiili Olarak İşlenmesi, Anadolu Strateji Dergisi, 1(1), 37-50.
• DAĞCI, K. ve KESKİN, M. (2013), Çin’in Doğu Türkistan Politikası ve Azınlık Hakları Bağlamında Hak İhlalleri, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 1(2), 11–29.
• DEĞER, O. (2009), Soykırım Suçu ve Devletin Sorumluluğu: Uluslararası Adalet Divanı’nın Bosna-Hersek v. Sırbistan-Karadağ Kararı”, Uluslararası İlişkiler, 6(22), 61-95.
• DEĞİRMENCİ, O. (2007), Uluslararası Ceza Mahkemelerinin Kararları Işığında Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukukunda Soykırım Suçu, TBB Dergisi, 20(70), 50-111.
• DOMAÇ, B. (2009), Roma Statüsü’nün Kabulü Sürecinde Türkiye’nin Karşılaşabileceği Muhtemel Sorunlar ve Çözüm Yolları, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 5(9), 167-192.
• ESHET, D. (2007), Totally Unofficial: Raphael Lemkin and the Genocide Convention, Brookline: Facing History and Ourselves National Foundation.
• EURONEWS (2021), Çin'deki Toplama Kamplarında Kalanlar Anlattı: Sistematik Tecavüz ve İşkence Vardı, 29.08.2021 tarihinde: https://tr.euronews.com/2021/02/03/cin-deki-toplama-kamplar-nda-kalanlar-anlatt-sistematik-tecavuz-ve-iskence-vard adresinden alındı.
• FORSTER, T. K. (2011), The Khmer Rouge and the Crime of Genocide - Issues of Genocidal Intent with Regard to the Khmer Rouge Mass Atrocities, 13.07.2021 tarihinde SSRN Electronic Journal: https://ssrn.com/abstract=1986858 adresinden alındı.
• GAETA, P. (2009), The UN Genocide Convention, New York: Oxford University Press.
• GAETA, P. (2011), Genocide, W. A. Schabas ve N. Bernaz içinde, Handbook of International Criminal Law (s. 109-120), New York: Routledge.
• INDEPENDENT TÜRKÇE (2019), Çin’in Doğu Türkistan’da Kurduğu Kampları Anlattı: 15 ay Güneşi Görmedim, Her Anı İşkenceydi, 29.08.2021 tarihinde: https://www.indyturk.com/node/48661/d%C3%BCnya/%C3%A7in%E2%80%99-do%C4%9Fu-t%C3%BCrkistan%E2%80%99da-kurdu%C4%9Fu-kamplar%C4%B1-anlatt%C4%B1-15-ay-g%C3%BCne%C5%9Fi-g%C3%B6rmedim-her-an%C4%B1 adresinden alındı.
• INTERNATIONAL CRIMINAL COURT (2012), Prosecutor/ William Samoeiruto, Henry Kiprono Kosgey ve Joshua Arap Sang, 13.08.2021 tarihinde: https://www.icc-cpi.int/CourtRecords/CR2012_01004.PDF adresinden alındı.
• INTERNATIONAL CRIMINAL COURT (2014), Prosecutor/Germain Katanga, 25.09.2021 tarihinde: https://www.icc-cpi.int/drc/katanga adresinden alındı.
• INTERNATIONAL CRIMINAL COURT (2019), Prosecutor/Bosco Ntaganda, 13.08.2021 tarihinde: https://www.icc-cpi.int/CourtRecords/CR2019_03568.PDF adresinden alındı.
• KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU, Soykırım Suçunun Önlenmesine ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme, 14.07.2021 tarihinde: https://www.ombudsman.gov.tr/document/mevzuat/32702-Soykirim-Sucunun-Onlenmesine-Ve-Cezalandirilmasina-Dair-Sozlesme.pdf adresinden alındı.
• KAPLAN, F. H. (2013), Ruanda ve Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemeleri Kararlarında Soykırım Suçu, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (3), 106-129.
• KATZENSTEİN, S. (2003), Hybrid Tribunals: Searching for Justice in East Timor, Harvard Human Rights Journal, 16, 245-278.
• KAYA, B. (2020), Uluslararası Ceza Hukuku’nda Evrensellik İlkesi, Uluslararası Hukuk ve Sosyal Bilim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 46-60.
• KOCAOĞLU, S. S. (2010), Suçların Suçu: Soykırım, TBB Dergisi, (90), 139-163.
• KURŞUN, G. (2011), 101 Soruda Uluslararası Ceza Mahkemesi, 14.08.2021 tarihinde: https://rightsagenda.org/wp-content/uploads/2019/01/821_101SorudaUCM.pdf adresinden alındı.
• MARCHUK, I. (2014), The Fundamental Concept of Crime in International Criminal Law, Berlin: Springer.
• ÖNOK, R. M. (2019), Müşterek Suç Girişimi ve Örgütsel Hakimiyete Dayalı Dolaylı Faillik Doktrinleri, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• ÖZGENÇ, İ. (2012), Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• PAKER, M. (2017), Uluslararası Hukuk Bakımından Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Politikasına Bir Bakış, Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 96-109.
• PAZARCI, H. (2015), Uluslararası Hukuk, Ankara: Turhan Kitabevi.
• POYRAZ, Y. ve ÖNEN, Ö. V. (2019), Uluslararası Ceza Yargısının Gelişiminde Uluslararası Ceza Mahkemesinin Rolü, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, (1), 187-222.
• ŞARE, E. (2020), Soykırım Suçundaki Özel Kast, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(2), 863-912.
• TBMM, Uluslararası Ceza Mahkemesi Roma Tüzüğü, 12.08.2021 tarihinde: https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/mevzuat_CDRS.htm adresinden alındı.
• TEZCAN, D., ERDEM, M. R. ve ÖNOK, R. M. (2012), Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• TEZCAN, D., ERDEM, M. R. ve ÖNOK, R. M. (2014), Uluslararası Ceza Hukuku, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• THE GUARDIAN (2019), China has Destroyed Uighur Families, Including Mine. Guterres must Act, 30.08.2021 tarihinde: https://www.theguardian.com/world/commentisfree/2019/sep/25/china-has-destroyed-uighur-families-including-mine-guterres-must-act adresinden alındı.
• TOTTEN, S. ve THERIAULT (2020), The United Nations Genocide Convention An Introduction, Toronto: Toronto University Press.
• TUNA, A. (2012), Doğu Türkistan’da Asimilasyon ve Ayrımcılık, İstanbul: Pelikan Basım Matbaa.
• UNITED NATIONS ICTR (1998), Prosecutor/Jean-Paul Akayesu, 15.08.2021 tarihinde: https://unictr.irmct.org/sites/unictr.org/files/case-documents/ictr-96-4/trial-judgements/en/980902.pdf adresinden alındı.
• UNITED NATIONS ICTR, Statute of the International Criminal Tribunal for Rwanda, 18.07.2021 tarihinde:https://unictr.irmct.org/sites/unictr.org/files/legal-library/100131_Statute_en_fr_0.pdf adresinden alındı.
• UNITED NATIONS ICTY (1998), Prosecutor/Anto Frundzija, 24.08.2021 tarihinde: https://www.icty.org/x/cases/furundzija/tjug/en/fur-tj981210e.pdf adresinden alındı.
• UNITED NATIONS ICTY (2017), Prosecutor/Ratko Mladic, 14.08.2021 tarihinde: https://www.icty.org/x/cases/mladic/tjug/en/171122-1of5_1.pdf adresinden alındı.
• UNITED NATIONS ICTY, Updated Statute of the International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia, 17.07.2021 tarihinde: https://www.icty.org/x/file/Legal%20Library/Statute/statute_sept09_en.pdf adresinden alındı.
• UNITED NATIONS TRANSITIONAL ADMINISTRATION in EAST TIMOR, On the Establishment of Panels with Exclusive Jurisdiction over Serious Criminal Offences, 18.07.2021 tarihinde: https://www.legal-tools.org/doc/c082f8/pdf/ adresinden alındı.
• UNITED NATIONS, Agreement between the United Nations and the Royal Government of Cambodia concerning the prosecution under Cambodian law of crimes committed during the period of Democratic Kampuchea. Phnom Penh, 6 June 2003, 20.07.2021 tarihinde: https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volume%202329/Part/volume-2329-I-41723.pdf adresinden alındı.
• UNPRESENTED NATIONS&PEOPLES ORGANISATION (UNPO) (2019), East Turkestan: Uyghur Children Systematically Separated From Families, 29.08.2021 tarihinde: https://unpo.org/article/21567 adresinden alındı.
• VEBINA SEBINGER (2021), The Crime of Genocide of Aboriginal People in an Australian Context, 14.07.2021 tarihinde: https://epub.jku.at/obvulihs/content/titleinfo/6034543 adresinden alındı.
• WORLD UYGHUR CONGRESS (2021), Tortured with Rods and Separated from our Children: No One Should Have to Experience What we Uighur Women have, 29.08.2021 tarihinde: https://www.uyghurcongress.org/en/tortured-with-rods-and-separated-from-our-children-no-one-should-have-to-experience-what-we-uighur-women-have/?utm_source=rss&utm_medium=rss&utm_campaign=tortured-with-rods-and-separated-from-our-children-no-one-should-have-to-experience-what-we-uighur-women-have adresinden alındı.
• YALE LAW SCHOOL, Nuremberg Trial Proceedings Volume 22 (Two Hundred and Seventeenth Day Monday, 30 September 1946), 14.07.2021 tarihinde: https://avalon.law.yale.edu/imt/09-30-46.asp adresinden alındı.
• ZENS, A. (2020), Sterilizations, IUDs, and Mandotary Birth Control: The CCP’s Campaign to Suppress Uyghur Birthrates in Xinjiang, Washington: The Jamestown Foundation.