İLK MÜDAHALE EKİBİ OLMAK; 2023 KAHRAMANMARAŞ DEPREMİ ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Sayı: 30, 1 - 17, 29.10.2025

Meryem Memiş Doğan , Cansu Sevincli Bayram

https://doi.org/10.29029/busbed.1580353

Öz

Afetlerin önlenebilir olduğuna yönelik düşünce, bütünleşik olarak toplumsal ve kurumsal işbirliği çerçevesinde afetler ile mücadeleyi ön plana çıkarmaktadır. Afetlerle mücadelede ülke yönetimleri, uluslararası işbirlikleri kadar önemli olan bir diğer aktör de gönüllü kaynaklarıdır. Bu çerçevede bu çalışma resmi kuruluşlar ve Sivil Toplum Kuruluşları (STK) aracılığıyla 6 Şubat 2023 Türkiye-Suriye depremine farklı illerde ilk müdahalede bulunan arama kurtarma ekiplerini anlamayı amaçlamaktadır. Depreme yönelik literatürde kullanılan deprem öncesi-sırası ve sonrası kategorileştirmesinden hareketle çalışma; deprem öncesi katılımcıları gönüllü olmaya iten motivasyonu, deprem bölgesine gitme kararına yönelik süreçleri, katılımcıların bölgedeki duyguları ve yaşadıkları problemleri, afet bölgesinden döndükten sonraki süreçte gündelik yaşam pratiklerindeki değişimi açıklamayı amaçlamaktadır. Türkiye’de 11 ilde yıkım yaratan güncel bir afette, “altın saatler” olarak tanımlanan zaman diliminde, resmi ve gönüllü kurumlara bağlı olarak bölgeye müdahalede bulunan profesyonelleri anlayabilmek amacıyla nitel görüşme tekniğinin kullanıldığı çalışmada katılımcılar amaçlı örneklem tekniğiyle belirlenmiştir. Çalışmanın sonucunda elde edilen verilerin gönüllü kaynakların artışına, afetlerle mücadeleye ve afet sosyolojisi literatürüne katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Veriler ışığında afet öncesinde katılımcıları profesyonel olmaya iten gücün geçmiş tecrübeler olduğu söylenebilir. Ayrıca aidiyet hissedilen tarihi, siyasi, ideolojik kimliklerin de gönüllü olmada etkileri olduğu söylenebilir. Alınan eğitimlerin ve daha önce müdahale ekibinde yer almış olmanın etkisiyle bölgede duygularını ve düşüncelerini arka plana attıklarını belirten katılımcılar; öncelikle arama kurtarma ekibi ve afetzedelerin güvenliğini sağlamayı amaçladıklarını ifade etmişlerdir. Veriler çerçevesinde bölgeye müdahale sırasında yaşanılan tecrübelere yönelik algı, düşünce farklılıklarının sebepleri; geniş bir alana sahip afet bölgesinde standart bir görünümün olmaması, profesyonellerin bilgi stokları, kimlikleri ve iktidar ile kurduğu ilişki şeklinde sıralanabilir.

Anahtar Kelimeler

Afet , Afet Sosyolojisi , Afet Psikolojisi , Arama Kurtarma Ekibi , Kahramanmaraş Depremi

BEING THE FIRST RESPONSE TEAM; 2023 KAHRAMANMARAŞ EARTHQUAKE EXAMPLE

Öz

The preventable nature of disasters and the integrated framework of social and institutional cooperation bring the fight against disasters to the fore. This study aims to understand the search and rescue teams in the first response in different provinces in the February 6, 2023 Turkey-Syria earthquake. The study is based on the categorization of before-during and after-earthquake used in the literature on earthquakes; It aims to explain the motivations of the participants for volunteering, the processes regarding their decision to go to the earthquake zone, the feelings of the participants in the region and the problems they experience, and the changes in their daily life practices. In the study, in which qualitative interview technique was used to understand the professionals who intervened in the region during the time period determined as "golden hours" in a current disaster that caused destruction in 11 provinces in Turkey, the participants were determined with the purposeful sampling technique. It is thought that the data obtained as a result of the study will contribute to the increase of volunteer resources, combating disasters and disaster sociology literature.

In the light of the data, it can be said that the force that pushed the participants to become professionals was their past experiences, historical, political, ideological, professional ideologies and identities. The reasons for the differences in perception and opinion regarding the experiences experienced during the intervention in the region; can be listed as the professionals knowledge stocks, identities and their relationship with the government.

Anahtar Kelimeler

Disaster , Disaster Sociology , Disaster Psychology , Search and Rescue Team , Kahramanmaraş Earthquake

Kaynakça

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2009). Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/06/20090617-1.htm (Son Erişim Tarihi: 13.01.2024).
• Bakhshi, S.,& Lynn-Nicholson, R.,& Jones, B.,& Amlôt, R.,& Greenberg, N., & Rubin, G. J. (2014). Responding to a radiological crisis: Experiences of British foreign office staff in Japan after the Fukushima nuclear meltdown. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 8(5), 397-403. https://doi.org/10.1017/dmp.2014.98.
• Birleşmiş Milletler Afetlerin Azaltılması Uluslararası Stratejisi (UNISDR). (2006). NGOs & disaster risk reduction: A preliminary review of ınitiatives and progress mad. İnternational Strategy for of Disaster Reduction.
• Calhoun, L. G.,& Cann, A., & Tedeschi, R. G., & McMillan, J. (2000). A correlational test of the relationship between posttraumatic growth, religion, and cognitive processing. Journal of Traumatic Stress: Official Publication of the International Society for Traumatic Stress Studies, 13(3), 521-527. https://doi.org/10.1023/A:1007745627077.
• Certeau, M. D. (1988). The practise of everyday life. California: University of California Press.
• Creswell, J. W. (2015). A concise introduction to Mixed Methods Research. CA: Sage.
• Çakı, F. (2020). Afet yönetişiminde sivil toplum ve güven algıları. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1-45. https://doi.org/10.25306/skad.720617
• Çögenli, M. Z. (2019). Soma maden kazasından sağ kurtulan işçilerin travma sonrası stres problemlerinin ve psikolojik süreçlerinin değerlendirilmesine yönelik nitel bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (3) , 405-422. https://doi.org/10.18037/ausbd.632141
• Dobrucali, E., & Demir, İ. H. (2016). Earthquake and flood disaster management regulations in Turkey. Dısaster Scıence and Engıneerıng, 2(1), 1-6.
• Dynes, R. R. (1988). Cross-cultural internatıonal research: Socıology and disaster. https://udspace.udel.edu/server/api/core/bitstreams/b2804606-fb68-4fa8-afcd43435f1595d6/content Eskin, M.,& Harlak, H.,& Demirkıran, F.,& Dereboy, Ç. (2013). Algılanan stres ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: güvenirlik ve geçerlik analizi. In New/Yeni Symposium Journal, 51(3), 132-140
• Federal Acil Durum Yönetim Kurumu (FEMA). (2011). Emergency Planning. https://training.fema.gov/emiweb/is/is235b/is235b.pdf (Son Erişim Tarihi: 03.06.2023).
• Fritz, C. E. (1961) Disaster. In: Merton RK and Nisbet RA (eds) Contemporary Social Problems. New York: Harcourt, Brace and World, 651–694.
• Furedi, F. (2007). The changing meaning of disaster. Area, 39(4), 482-489. https://doi.org/10.1111/j.1475-4762.2007.00764.x
• Habermas, J. (1992). Legitimation Crisis. Cambridge: Polity Press.
• Haskı-Leventhal, D. (2009). Altruism and Volunteerism: The perceptionsof altruism in four disciplines and their impacton the study of volunteerism. Journal for the Theory of Social Behaviour, 39(3), 271-383. https://doi.org/10.1111/j.1468-5914.2009.00405.x
• Hyogo Çerçeve Eylem Planı (2005-2015). UNISDR. https://uclgmewa.org/uploads/file/748e86d91ae4409e9188794ddb6c004d/Sendai_TR.pdf (Son Erişim Tarihi: 22.07.2023).
• Inglehart, R. (1990). Culture shift in advanced industrial society. New Jersey: Princeton University Press. İbicioğlu H. (2000) Örgütsel bağlılıkta paradigmatik uyumun yeri”, Dokuz Eylül Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13–22. İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (AFAD). (2024). Açıklamalı Afet Terimleri Sözlüğü. https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu (Son Erişim Tarihi: 24.02.2024).
• İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (AFAD). (2018). Türkiye’de Afet Yönetimi ve Doğa Kaynaklı Afet İstatistikleri. https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/35429/xfiles/turkiye_de_afetler.pdf (Son Erişim Tarihi: 17.01.2024).
• Jalali, R. (2002). Civil society and the state: Turkey after the earthquake. Disasters, 26(2), 39-120. https://doi.org/10.1111/1467-7717.00196
• Janoff-Bulman, R. (1989). Assumptive worlds and the stress of traumatic events: Applications of the schema construct. Social cognition, 7(2), 113-136. https://doi.org/10.1521/soco.1989.7.2.113
• Kadıoğlu, M. (2008). Modern, bütünleşik afet yönetiminin temel ilkeleri. M. Kadıoğlu, & E. Özdamar içinde, Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri (s. 1-35). Ankara: JICA Türkiye.
• Kadıoğlu, M. (2011). Afet yönetimi: Beklenilmeyeni beklemek, en kötüsünü yönetmek. İstanbul: Marmara Belediyeler Birliği.
• Kapucu, N. (2005). Interorganizational coordination in dynamic context: networks in emergency response management. Connectıons, 26(2), 33-48.
• Kapucu, N., & Grayev, G. (2011). Collaborative decision-making in emergency and disaster management. International Journal of Public Administration, 34, 366-375. https://doi.org/10.1080/01900692.2011.561477
• Karancı, A. N., & Doğulu, C., (2017). Afet psikolojisinin sosyal boyutu: Afetlere hazırlıklı olmak [Social dimension of disaster psychology: Disaster preparedness]. Türkiye Klinikleri Psikoloji - Özel Konular,2 (3) [Afet Psikolojisi Özel Sayısı], 225-232.
• Kohn S.,& Lipkowitz Eaton J.,& Feroz S.,& Brain Bridge A.,& Hoolachan J.,& Barnett D. (2012). Personal disaster preparedness: An integrative review of the literature. Disaster Med Public Health, 6(3):217-231 https://doi.org/10.1001/dmp.2012.47
• Küçükşen, M., & Yetkin, O. (2020). Afet yönetimi ve yerel yönetimler. M. Yaman, & E. Çakır içinde, Farklı Boyutlarıyla Afet Yönetimi (s. 143-162). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Lassa, J. A. (2018). Roles of non-government organizations in disaster risk reduction. https://oxfordre.com/naturalhazardscience/view/10.1093/acrefore/9780199389407.001.0001/acrefore-9780199389407-e-45. (Son Erişim Tarihi: 15.01.2024)
• Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. Springer publishing company. Leblebici, Ö. (2014). Afetlerde kamu yönetiminin rolü ve toplum temelli afet yönetimine doğru. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 457-478. https://doi.org/10.17218/husbed.95613
• Lee, Y., & Kim, M. (2018). Serious leisure characteristics of older adult volunteers The Case of an international sporting event. World Leisure Journal, 60(1), 45-57. https://doi.org/10.1080/16078055.2017.1305441
• Lefebre, H. (2016). Modern dünyada gündelik hayat. İstanbul: Metis Yayınları.
• Longstaff, P. H., & Yang, S. U. (2008). Communication management and trust: their role in building resilience to 'surprises' such as natural disasters, pandemic flu, and terrorism. Ecology and Society, 13(1). https://doi.org/10.5751/ES-02232-130103
• Mao, X.,& Fung, O. W. M.,& Hu, X., & Loke, A. Y. (2018). Psychological impacts of disaster on rescue workers: A review of the literature. International journal of disaster risk reduction, 27, 602-617. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.10.020
• Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and ımplementation. NJ: Jossey-Bass.
• Ochoa, S. F.,& Neyem, A.,& Pino, J. A., & Borges, M. R. (2007). Supporting group decision makingand coordination in urban disasters relief efforts. Journal of Decision Systems, 16(2), 143-172. https://doi.org/10.3166/JDS.16.143-172
• Orçin, G. (2022). Politik söylemde günah keçisi. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 108-135. https://doi.org/10.16878/gsuilet.1163064
• Osa, Y. (2013). Growing role of ngos in disaster relief and humanitarian assistance in East Asia. Disaster Relief and Humanitarian Assistance, 66-89.
• Quarentelli, E. L. (1989). Conceptualizing disasters from a sociological perspective. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/028072708900700303 (Son Erişim Tarihi: 30.01.2024)
• Quarentelli, E. L.,& Lagadec, P., & Boin, A. (2007). A heuristic approach to future disasters and crises: new, old, and ın-between types. H. Rodríguez, E. L. Quarentelli, & R. R. Dynes içinde, Handbook of Disaster Research (s. 16-41). New York: Sprinter.
• Reyes, G., Jacobs, G.A. (Ed.) (2006). Handbook of ınternational disaster psychology: fundamentals and overview. California: Praeger Publishers/Greenwood Publishing Group.
• Schaefer, J. A., & Moos, R. H. (1998). The context for posttraumatic growth: Life crises, individual and social resources, and coping. Posttraumatic growth: Positive changes in the aftermath of crisis, Lawrence Erlbaum Associates Publishers 99(126), 9781410603401-9.
• Schutz, A. (2018). Fenomenoloji ve toplumsal ilişkiler. Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Simmel, G. (1950). The sociology of Georg Simmel. California: The Free Press.
• Stamper, C. L.,& Masterson, S. S., & Knapp, J. (2009). A typology of organizational membership: Understanding different membership relationships through the lens of social exchange. Management and Organization Review, 5(3), 303-328. https://doi.org/10.1111/j.1740-8784.2009.00147.x
• Şavur, E. (2012). İnsani yardım çalışanlarının yardım arama davranışına ilişkin bir inceleme: Psikolojik belirtiler, psikolojik sağlamlık ve sosyal destek algısı. Disiplinlerarası Sosyal Psikiyatri Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi
• Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (2004). Posttraumatic growth: conceptual foundations and empirical evidence". Psychological inquiry, 15(1), 1-18. https://doi.org/10.1207/s15327965pli1501_01
• Tedeschi, R. G.,& Shakespeare-Finch, J.,& Taku, K., & Calhoun, L. G. (2018). Posttraumatic growth: Theory, research, and applications. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315527451
• Tekeli-Yeşil S,& Dedeoğlu N.,& Braun-Fahrlaender C.,& Tanner M. (2010). Factors motivating ındividuals to take precautionary action for an expected earthquake in İstanbul. Risk Anal, 30(8):1181-95. https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.2010.01424.x
• Ünal, Y.,& Işık, E.,& Şahin, S., & Yeşil, S. T. (2017). Sağlık afet çalışanlarının depremlere ilişkin bireysel hazırlık düzeylerinin değerlendirilmesi: Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri (UMKE) Derneği örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 31(2), 71-80.
• Yılmaz, S. (2022). 2020’de Türkiye ve dünyada en sık görülen doğal afetler. https://tatd.org.tr/afet/afet-yazi-dizisi/2020de-turkiye-ve-dunyada-en-sik-gorulen-dogal-afetler/ (Son Erişim Tarihi: 24.02.2024) Yılmaz, G., & Yıldırım, S. D. (2020). Afetlerde kentsel arama ve kurtarmada kullanılan yöntemler ve güncel yaklaşımların değerlendirilmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6(1), 196-208. https://doi.org/10.21324/dacd.533639
• World Health Organization [WHO] (2014). Western pacific regional framework for action for disaster risk management for health: emergencies and disasters. Regional Office for the Western Pacific, Philippines, 34-47.