STADYUMLARIN ÇOKLU KULLANIM AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 2, 78 - 102, 23.12.2025

Muhammet Demir , Aslı Pınar Biket

Öz

Hızla artan nüfus, doğal kaynakların tükenmesi, iklim değişikliği ve çevresel bozulma gibi küresel sorunlar, günümüz dünyasında toplumsal, çevresel ve ekonomik sistemlerin uyum içinde işlenmesini sağlamak için kritik bir kavram haline gelen sürdürülebilir yaklaşımları bir zorunluluk haline getirmiştir. Bu bağlamda, mimari tasarımda çoklu kullanım yaklaşımları, Birleşmiş Milletlerin Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları çerçevesinde, sürdürülebilirlik hedefleriyle uyumlu bir çözüm olarak giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Çoklu kullanım, hem kentsel alanların daha verimli kullanılmasını sağlamakta hem de ekonomik, sosyal ve çevresel açıdan sürdürülebilir çözümler sunmaktadır. Bu amaçla, mimari tasarımda esneklik, dönüştürülebilirlik ve kullanıcı odaklılık temel prensipler haline gelmektedir.
Günümüzde stadyumlar, yalnızca tek bir spor dalının karşılaşmalarına ev sahipliği yapan yapılar olmaktan çıkarak birçok farklı amaç ve etkinlik kapsamında kullanılmaktadırlar. Bu değişim, mimari tasarımda esneklik, işlevsellik ve teknoloji entegrasyonunu ön plana çıkarmaktadır. Çoklu kullanım, stadyumların ekonomik sürdürülebilirliğini artırırken, tasarım süreçlerini daha karmaşık hale getirmektedir. Bu çalışmada, stadyum yapılarındaki çoklu kullanımın tasarıma etkileri, tarihsel arka plandan başlayarak günümüz örnek yapıları üzerinden incelenmektedir.
Çalışmada, stadyumun sürdürülebilrlik öğeleri ve kentle kurduğu bağ gibi belirli kıstaslar göz önünde bulundurularak yapılan stadyum karşılaştırma listesinin üst sıralarında bulunan 6 stadyumun incelenmesi yapılmaktadır.
Çalışmanın amacı; sadece binaların işlevselliğini artırmakla kalmayıp aynı zamanda çevresel sürdürülebilirlik, ekonomik verimlilik ve toplumsal fayda açısından da mimarlığa yeni bir perspektif kazandıran çoklu kullanım odaklı tasarım kriterlerinin stadyum gibi büyük ölçekli yapılarda uygulanması konusunda farkındalık yaratmak ve literatüre katkı sağlamaktır. Gelecekte, bu yaklaşımın mimarlık ve şehir planlama üzerindeki etkilerinin daha da belirginleşmesi beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

stadyum , çoklu kullanım , mimari tasarım , sürdürülebilirlik

EVALUATION OF STADIUMS IN TERMS OF MULTIPLE USE

Öz

Rapidly growing populations, depletion of natural resources, climate change, and environmental degradation have made sustainable approaches a necessity in today's world, as they are critical to ensuring that social, environmental, and economic systems function in harmony.
In this context, multi-use approaches in architectural design are gaining increasing importance as a solution compatible with sustainability goals within the framework of the United Nations Sustainable Development Goals. Multi-use ensures more efficient use of urban areas and offers economically, socially, and environmentally sustainable solutions.
To this end, flexibility, convertibility, and user-centeredness have become fundamental principles in architectural design.
Today, stadiums are no longer structures that host only one sport's competitions but are used for many different purposes and events. This change brings flexibility, functionality, and technology integration to the forefront in architectural design. Multi-use increases the economic sustainability of stadiums while making the design processes more complex.
The study examines six stadiums ranked at the top of a stadium comparison list, which was compiled based on specific criteria such as the stadium's sustainability elements and its connection to the city. The study examines six stadiums that rank high on a stadium comparison list compiled based on specific criteria.

Anahtar Kelimeler

stadium , multiple using , architectural design , sustainability

Kaynakça

• Piątek, G. Palimpsest wpisany w elipse, in Stadion X, Miejsce którego nie było. Warszawa. 2008.
• Maennig, W. and Schwarthoff, F. Stadium architecture and regional economic development international experience and the plans of Durban, Hamburg Contemporary Economic Discussions. Edited by W. Maennig. Hamburg: University of Hamburg. 2006.
• Arslan, N. ve Gürer, T.K. Spatial Planning Of Stadiums According To İnternational Regulations İn Turkey, ITU A|Z, Vol 19 No 1, 2022;89-102.
• Ahlfeldt, G., & Maennig, W. Arenas, Arena Architecture and the Impact on Location Desirability. Urban Studies Journal, 2009;46.
• Yıldırım, M. Fiziksel Aktivitenin Yaşam Kalitesi, Akademik Başarı ve Sosyalleşme Üzerine Etkisi, Nobel Akademik Yayıncılık, İstanbul. 2018.
• Selo, K., & Erdonmez, M. E. Spor Mekanı Olarak Stadyum’un Gelişimi. Kent Akademisi, 11(4), 2018;559–574.
• Ertan, Ş., Sönmez, E., Bekar, M., & Yıldırım, E. Süreç İçinde Tribün Kavramı ve Biçimlenişi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları. 2018.
• Porsche, M. and Maennig, W. The Feel-Good Effect at Mega Sport Events - Recommendations for Public and Private Administration Informed by the Experience of the FIFA World Cup 2006, Hamburg Contemporary Economic Discussion Paper No. 18. doi: 10.2139/ssrn.1541952. 2008.
• John, G., Sheard, R., Vickery, B. Stadia: A design and development guide, Routledge Yayınevi, Oxfordshire. ISBN 075066844X, 9780750668446. 2007.
• TFF. Stadyum ve güvenlik komitesi talimatı, Available at: tff.org/Resources/TFF/Documents/TALIMATLAR/Stadyum-ve-Guvenlik-Komitesi-Talimati.pdf. 2014.
• Leeuwen, L.V., Quick, S. and Daniel, K. The sport spectator satisfaction model: a conceptual framework for understanding the satisfaction of spectators, Sport Management Review, Vol. 5, No. 2, pp. 2002;99–128.
• Cacciari, S. and Giudici, L. Stadio Italia. I conflitti del calcio moderno [Stadium Italy. Conflicts of modern football]. La casa Usher Yayınları, İtalya. 2010.
• FIFA, “Pitch Dimensions and Surrounding Areas” 2022, (Kaynak Gösterme:10.09.2024). https://publications.fifa.com/en/football-stadiums-guidelines/technicalguideline/stadium-guidelines/pitch-dimensions-and-surrounding-areas/
• Dehring, C. A., Depken, C. A., & Ward, M. R. The Impact of Stadium Announcements on Residential Property Values. Contemporary Economic Policy, 25(4), 2007;627–638.
• Ahlfeldt, G., & Maennig, W. (2010). Stadium Architecture and Urban Development from the Perspective of Urban Economics. International Journal of Urban and Regional Research, 34(3), 629–646.
• Kavetsos, G., & Szymanski, S. National Well-Being and International Sports Events. Journal of Economic Psychology, 31(2), 2010;158–171.
• Cohen, A. How Stadium Construction Costs Reached the Billions - Athletic Business. 2020.
• FIFA. Multi-use, Available at: https://inside.fifa.com/innovation/stadium-guidelines/general-process-guidelines/initiation-and-feasibility/multi-use, 2024.
• Buro Happold. Venue performance rating. 2023. (Kaynak Gösterme:10.09.2024). https://www.burohappold.com/specialisms/sport-and-entertainment-consultancy/venue-performance-rating/#
• Populous. A Whole New Ball Game: Tottenham Hotspur Stadium Raises Bar for Multi-Purpose Venues. . 2019 (Kaynak Gösterme:10.09.2024). https://populous.com/article/a-whole-new-ball-game-tottenham-hotspurs-new-stadium-raises-bar-for-multi-use-venue-design
• Ibbetson C. Behind the scenes look at Tottenham’s retractable pitch. 2019.
• Johnson, Greg, “Ranking The Official Beers of Every London Club from Beavertown to Camden Town Brewery”, (Kaynak Gösterme:10.09.2024). https://www.football.london/premier-league/ranking-official-beers-every-london16629014
• Wood R. About the Rome Olympic Stadium, Available at: topendsports.com/resources/stadiums/italy/rome-olympic-stadium.html. 2019.
• Hok. A stadium unlike any other. 2023 (Kaynak Gösterme:10.09.2024). https://www.hok.com/projects/view/mercedes-benz-stadium/
• Vandenbergue, A.; Barfield, J.P.; Ahmaidi, S.; Williams, S.; Weissland, T. Effects of Powerchair Football: Contextual Factors That Impact Participation. Adapt. Phys. Act. Q. 2023, 41, 67–87.
• Whinton-Brown D. Wembley Stadyumu’nun 100. Yılı, Swindon. Available at: heritagecalling.com/2023/04/26/100-years-of-wembley-stadium.html. 2023.
• Savin A. Krestovsky Stadium. 2017 (Kaynak Gösterme:10.09.2024). https://structurae.net/en/media/341897-krestovsky-stadium
• Stadiumdb, 2016 (Kaynak Gösterme:10.09.2024). Saint Petersburg: The field slides inside for the first time, http://stadiumdb.com/news/2016/10/saint_petersburg_the_field_slides_inside_for_the_first_time
• Yılmaz, H.; Yıldırım, K.; Hidayetoglu, M.L. The effect of carrier system materials used in an Olympic swimming pool on the perceptual evaluations of respondents. Facilities 2022, 40, 675–695.
• Arkitera. Allianz Arena. 2005 (Kaynak Gösterme:10.09.2024). https://www.arkitera.com/proje/allianz-arena/
• Arch2o. Allianz Arena – football stadium. 2023 (Kaynak Gösterme:10.09.2024). https://www.arch2o.com/allianz-arena-football-stadium-herzog-de-meuron/
• Dalay, L.; Aytaç, G. Evaluating Biophilic Design’s Effects on Virtual Museum Perception and Behavior. Art Percept. 2024, 1, 1–33.