Elektronik Kaynaklarda Telif Hakkı ve Lisans Sözleşmeleri Üzerine Bir Değerlendirme: Bartın Üniversitesi Örneği

Yıl 2023, , 197 - 216, 31.12.2023

Ülkü Özgüven , Şahika Eroğlu

https://doi.org/10.33721/by.1290169

Öz

Dijital çağda elektronik kaynakların hacminin sürekli büyümesi ve kullanımının artması ile telif hakkı sorunları daha karmaşık hale gelmiştir. Üniversite kütüphaneleri de koleksiyonlarına dahil ettikleri elektronik kaynaklar ve veritabanları için sağlayıcı firmalarla telif hukukunun destekleyicisi olarak lisans anlaşmaları yapmaktadır. Bu anlaşma metinlerinin içeriğinde telif hakları, eserlerin kullanılması ve paylaşılmasına dair maddeler bulunmaktadır. Daha çok sağlayıcı firmalar tarafından hazırlanan lisans anlaşmaları kütüphaneler ve kullanıcılar için kullanım koşullarını belirlemede etkili olmaktadır. Çalışmanın temel amacı, üniversite kütüphanelerinin veritabanı sağlayıcısı firmalarla yaptıkları lisans sözleşmelerinin taraflara ne tür kolaylıklar sağladığı ve ne tür kısıtlamalar getirdiği, lisans sözleşmelerinin otorite kurumlar tarafından rehberlik edilen çalışmalara uygun olup olmadığının analiz edilmesi ve kütüphaneciler tarafından lisans sözleşmesi sürecinde dikkat edilmesi gereken hususların ortaya konulmasıdır. Bu çerçevede çalışma kapsamında, Bartın Üniversitesi Kütüphanesinin 2022 yılı için veritabanı sağlayıcısı firmalar ile yaptığı lisans sözleşmeleri Amerikan Hukuk Kütüphaneleri Birliği tarafından yayımlanan “Elektronik Kaynakların Lisanslanması için Tüm İlkeler ve Uygulamalar”, “EKUAL Lisanslama İlkeleri” ve ANKOS TRNSL ilkelerinde geçen telif hakları ile ilgili maddeler kapsamında dokuz başlıkta (Ulusal-uluslararası yasalar, kütüphaneler arası veri paylaşımını destekleme durumu, erişim hakları, kişisel verilerin korunması (gizliliği), izinsiz eylemlere karşı eylemler ve alınacak önlemler, açık kaynakların kamu malı sayılması izni, tarafların uyuşmazlığı durumunda geçerli mahkeme ve yasaların belirtilmesi, dezavantajlı kullanıcılar için kopya kayıt oluşturulması izni, teknik donanım hakkında bilgi) gruplandırılarak belge tarama yöntemi ile incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda firmalar, kütüphaneler ve kullanıcılar açısından daha işlevsel lisans sözleşmesi içeriklerinin oluşturulması için öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Elektronik Kaynaklar, Kütüphane Koleksiyonu, Telif Hakkı

Teşekkür

Çalışma kapsamında veritabanı firmaları ile yapılan lisans sözleşmelerine erişilmesine izin veren Bartın Üniversitesi Kütüphane Dokümantasyon Daire Başkanlığı’na teşekkür ederiz.

An Evaluation of Copyright and License Agreements in Electronic Resources: The Case of Bartın University

Öz

In the digital age, copyright issues have become more complex with the continuous growth in the volume and use of electronic resources. University libraries also enter into license agreements with the providers of the electronic resources and databases they include in their collections to support copyright law. These agreements include articles on copyright, use, and sharing of works. License agreements, prepared mainly by providers, effectively determine the terms of use for libraries and users. The primary purpose of the study is to analyze what kind of facilities and restrictions the license agreements that university libraries make with database providers provide to the parties, whether the license agreements are by the studies guided by authoritative institutions, and to reveal the issues that librarians should consider during the license agreement process. In this context, within the scope of the study, the license agreements of Bartın University Library with database providers for the year 2022 were analyzed under nine headings (National-international laws) within the scope of the articles related to copyrights in the "All Principles and Practices for Licensing Electronic Resources," "EKUAL Licensing Principles" and ANKOS TRNSL principles published by the American Association of Law Libraries, support for data sharing between libraries, access rights, protection of personal data (confidentiality), actions and measures to be taken against unauthorized access, permission for open resources to be considered public domain, indication of the applicable courts and laws in case of disputes between the parties, permission to create copy records for disadvantaged users, information about technical equipment) were grouped and examined by document analysis method. As a result of the study, suggestions were made to create more functional license agreement content for companies, libraries, and users.

Anahtar Kelimeler

Electronic Resources, Library Collection, Copyright

Kaynakça

• American Association of Law Libraries (1997). Principles For Licensing Electronic Resources. Erişim adresi (2022): https://www.arl.org/resources/principles-for-licensing-electronic-resources/
• American Association of Law Libraries (2018). AALL Principles & Practices For Licensing Electronic Resources. Erişim adresi (2022): https://www.aallnet.org/search-results/#/%22AALL%20Principles%20&%20Practices%20For%20Licensing%20Electronic%20Resources%22/page=1
• ANKOS (2022a). ANKOS’un Kurulmasına Neden İhtiyaç Duyuldu?. Erişim adresi (2022): https://ankos.org.tr/tr/hakkimizda/genel-bilgi/
• ANKOS (2022b). Türk Ulusal Site Lisansı. Erişim adresi (2022): https://ankos.org.tr/tr/haberler/trnsl-ve-lisans-ilkeleri/
• Arus, O. (2018). Değişen Koleksiyonlar Değişen Kullanıcılar. Türk Kütüphaneciliği, 32(4), 328-333.
• Association of Research Libraries (1997). Principles For Licensing Electronic Resources. Erişim adresi (2022): https://www.arl.org/resources/principles-for-licensing-electronic-resources/
• Bartın Üniversitesi Kütüphanesi (2022). Bartın Üniversitesi Koleksiyon Geliştirme Ve Yayın Sağlama Yönergesi. Erişim adresi (2022): https://kutuphane.bartin.edu.tr/
• Bayram, Ö. G. (1999). Uluslararası Kütüphane Konsorsiyumları Ve Lisans Öngörüsü. Türk Kütüphaneciliği, 13(1), 58-77.
• Chunrong, L. (2013). A Survey Of Copyright Policies On Electronic Resources In China's "985" University Libraries. The 5th International Conference on Information Capital, Property & Ethics, Japan (October, 30).
• Davis, T. L. (2014). License Agreements In Lieu Of Copyright: Are We Signing Away Our Rights?. Library Acquisitions: Practice & Theory, 21(1), 19-28.
• Doğan, G. (2020). Teknoloji Transfer Sözleşmeleri ve Rekabet Hukuku Uygulamaları. (Doktora tezi). http://earsiv.cankaya.edu.tr:8080/bitstream/handle/20.500.12416/4919/Thesis.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Dygert, C. ve Barrett, H. (2016). Building Your Licensing And Negotiation Skills Toolkit. The Serials Librarian, 70(1-4), 333-342.
• EKUAL (2022a). EKUAL Hakkında. Erişim adresi (2022): https://cabim.ulakbim.gov.tr/ekual/hakkinda/
• EKUAL (2022b). EKUAL Üyeler Ve Üyelik Ölçütleri. Erişim adresi (2022): https://cabim.ulakbim.gov.tr/ekual/uyeler/
• EKUAL (2022c). EKUAL Veritabanları. Erişim adresi (2022): https://cabim.ulakbim.gov.tr/ekual/e-veri-tabanlari/
• EKUAL (2022d). EKUAL Lisanslama İlkeleri. Erişim adresi (2022): https://cabim.ulakbim.gov.tr/ekual/lisanlama-ilkeleri-tr/
• Erbek, Ö. (2009). Fikir Ve Sanat Eserlerine İlişkin Lisans Sözleşmesinin Hukukî Niteliği. DEÜHFD, 11(2), 1-68.
• Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (2022). Erişim adresi (2022): https://www.mevzuat.gov.tr
• Güçlü, İ. (2021). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Teknik-Yaklaşım-Uygulama. Ankara: Nika Yayınevi.
• Halaychik, C. S. (2015). Finding A Way: Library Master Agreements At The University Of Tennessee. Journal of Electronic Resources Librarianship, 27(3), 171-181.
• Horava, T. (2010). Copyright Communication In Canadian Academic Libraries: A National Survey/Les Modes De Communication Concernant Les Droits D’auteur Dans Les Bibliothèques Universitaires Canadiennes: Une Enquête Nationale. Canadian Journal of Information and Library Science 34(1), 1–38.
• International Federation of Library Associations and Institutions [IFLA] (2000). Position On Copyright In The Digital Environment. Erişim adresi (2022): https://www.ifla.org/publications/the-ifla-position-on-copyright-in-the-digital-environment- 2000/#:~:text=If%20reasonable%20access%20to%20copyright,all%20in%20the%20information%20society
• Lemley, R. T., Britton, M., ve Li, J. (2011). Negotiating Your License. Journal of Electronic Resources in Medical Libraries, 8(4), 325-338. Erişim adresi: https://doi.org/10.1080/15424065.2011.626343
• Lo, P., Cho, A., Law, B. K., Chiu, D. K. W. ve Allard, B. (2017). Progressive Trends In Electronic Resources Management Among Academic Libraries In Hong Kong. Library Collections, Acquisitions, & Technical Services, 40(1-2), 28-37. Erişim adresi: https://doi.org/10.1080/14649055.2017.1291243
• Machovec, G. (2020). Pandemic Impacts On Library Consortia And Their Sustainability. Journal of Library Administration, 60(5), 543-549. Erişim adresi: https://doi.org/10.1080/01930826.2020.1760558
• Metz, P. (2000). Principles Of Selection For Electronic Resources. Library Trends, 48(4), 711-729.
• Moahi, K. H. (2004). Copyright In The Digital Era And Some Implications For Indigenous Knowledge. African Journal of Library, Archives and Information Science, 14(1), 1-14.
• Moghaddam, G. G. ve Talawar, V. G. (2009). Library Consortia In Developing Countries: An Overview. Program: Electronic Library and Information Systems, 43(1), 94-104. Erişim adresi:10.1108/00330330910934138
• Salman, P. (2002). Elektronik Bilgi Kaynaklarının Seçimi Ve Değerlendirilmesi: Hacettepe Üniversitesi Kütüphaneleri Örneği. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi
• Singh, A. K. ve Mukherjee, B. (2018). Electronic Information Resource Optimization In Academic Libraries: A Comparative Study On Licensing Provision Of Commercial. Publisher Journal of Library & Information Technology, 38(3), 213-220. Erişim adresi: https://doi.org/10.14429/djlit.38.3.12468
• Taşkın, Z. (2014). Elektronik Kaynak Lisans Anlaşmaları: Türkiye’de Kütüphane Ve Kütüphanecilerin Durumu. Türk Kütüphaneciliği, 28(1), 6-17.
• Taylor, L. ve Beh, E. (2014). Model Licenses And License Templates: Present And Future. The Serials Librarian, 66, 92-95. Erişim adresi: https://doi.org/10.1080/0361526X.2014.879027
• The International Coalition of Library Consortia. (2022a). About ICOLC. Erişim adresi (2022): https://icolc.net/about
• The International Coalition of Library Consortia. (2022b). Participating Consortia. Erişim adresi (2022): https://icolc.net/participating-consortia
• Tonta, Y. (2000). Elektronik Yayıncılıkta Son Gelişmeler. Bilgi Dünyası, 1(1), 89-132.
• Tonta, Y. (2002). Elektronik Kaynaklarda Yasal Sorunlar (Bildiri). PULMAN-XT Türkiye Ulusal Toplantısı, 16-19 Kasım 2002. Milli Kütüphane, Ankara.
• Wikof, K. (2012). Electronics Resources Management In The Academic Library: A Professional Guide. California: Libraries Unlimited
• Zhu, X. (2016). Driven Adaptation: A Grounded Theory Study Of Licensing Electronic Resources. Library & Information Science Research, 38, 69-80.