İzmir İli Halk Kütüphanesi Çalışanlarında Meslek Etiği Algısı ve Davranışları

Yıl 2021, , 80 - 106, 30.06.2021

Serenay Çakırer , Mehmet Ali Akkaya

https://doi.org/10.33721/by.888889

Öz

Kütüphaneler, bilgiye erişimde kullanıcı ile bilgi arasında köprü görevi üstlenmektedir. Bilginin derlenmesinde, düzenlenmesinde ve kullanıma sunulmasında önemli bir rol oynayan kütüphane çalışanlarının mesleğe karşı sorumluluklarını yazılı hale getiren mesleki etik ilkeler, tüm kütüphanelerde olduğu gibi, halk kütüphanelerinde de etkin bir role sahiptir. Daha çok toplumla iç içe hizmet veren ve kapıları herkese açık olan halk kütüphanesi çalışanları için mesleki etik ilkeler vazgeçilemez niteliktedir. Çalışma, Türkiye’deki halk kütüphanelerinde görev yapan kütüphanecilerin mesleki etik algısını ve bu bağlamda mesleki etik ilkelerinin uygulanabilirlik durumunu İzmir ili örneği üzerinden saptamak amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, İzmir ilinde yer alan 38 il/ilçe halk kütüphanesinde hizmet veren kütüphane çalışanlarının mesleki etik farkındalığını ölçmeye yönelik sorular derlenmiş ve bu sorulara verilen yanıtlar üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır. Yönetici ve kütüphane çalışanlarından oluşan toplamda 166 kişilik evrende, görev tanımları nedeniyle kullanıcılarla doğrudan teması olan ve buna bağlı olarak etik ikilemler yaşamak durumunda kalan 110 personel, örneklem olarak seçilmiştir. Bu grup içerisinden 89 kişinin vermiş olduğu yanıtlar, SPSS istatistik yazılım programından yararlanılarak araştırmanın amacı odağında analiz edilmiştir. Anket çalışmasına katılan halk kütüphanesi çalışanlarının vermiş oldukları yanıtlar neticesinde, çalışanların mesleki etik ilkeler konusunda yeterli farkındalığa sahibi olmadıkları ve mesleki etik ikilem durumlarında ‘doğru’ olanı yapma yetkinliklerinin tam olmadığı tespit edilmiştir. Buna bağlı olarak, çalışmanın evrenini oluşturan kütüphanecilerin, toplumun tamamına hizmet verme yükümlülüğü olan halk kütüphanesi işleyişinde mesleki etik duyarlılığını mesleki davranışlarına yeteri kadar yansımadığı sonucuna varılmıştır. Çalışmanın sonunda, elde edilen bulgular ışığında mesleki etik ilkelerin, günümüzün değişen dinamikleri ve hizmet anlayışı doğrultusunda güncellenerek yeniden ve tüm paydaşları eksiksiz kucaklayacak şekilde revize edilmesinin gerekliliğine dikkat çekilmiş ve bu konuda bulgulardan yola çıkılarak önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Etik, Halk Kütüphanesi, Bilgi Profesyoneli, İzmir, Meslek Etiği

Professional Ethics Perception and Behavior of Public Library Employees in Izmir Province

Öz

Libraries act as an important bridge between the user and information in accessing information. The professional ethical principles, which put the responsibilities of library staff to the profession, which play an important role in the collection, organization and use of information, have an active role in public libraries as well as in all libraries. Professional ethical principles are indispensable for public library employees, who mostly serve in the community and whose doors are open to everyone. This study, professional ethical perception of librarians who work in the public libraries in Turkey and in this context, it has been prepared in order to determine the applicability status of professional ethics principles through the example of İzmir province. For this purpose, the library employees working in 38 provincial/district public libraries in Izmir province were compiled and evaluated based on the answers given to these questions. The responses of 89 people, including managers and library staff, were analyzed in the focus of the research using the SPSS statistical software program. As a result of the responses given by the public library staff who participated in the survey, employees do not have enough awareness of professional ethical principles and their competence to do the "right" in situations of professional ethical dilemmas.At the end of the study, attention was drawn to the necessity of revising the professional ethical principles in line with today's changing dynamics and service understanding and them in a way to fully embrace all stakeholders and suggestions were made based on the findings.

Anahtar Kelimeler

Ethics, Professional Ethics, Public Libraries, Information Professional, Izmir

Kaynakça

• Akkaya, M. A. (2014). Bilgi Profesyonellerinin Gözünden Türk Kütüphaneciler Derneği Mesleki Etik İlkelerine Yönelik Bir Değerlendirme: İzmir Örneği. (Ed.). 1. Uluslararası Kütüphane ve Bilgibilim Felsefesi Sempozyumu Etik: Kuram ve Uygulama içinde (ss. 249-287). H. S. Keseroğlu, G. Demir, E. Bitri, A. Güneş (Yay. Haz.). İstanbul: Hiperlink. Alaca, E. ve Yılmaz, B. (2015). Halk Kütüphaneciliğinde Sansür ve Düşünce Özgürlüğü Konusunda Kullanıcı Algısı Üzerine Bir Araştırma. Erişim adresi: http://acikerisim.ybu.edu.tr:8080/xmlui/handle/123456789/352
• Alpay, M. (1997). Bilgi Hizmetlerinde Ahlaki İlkeler. 33. Kütüphane Haftası Bildirileri 31 Mart-6 Nisan 1997 içinde (ss. 134-139). B. Yılmaz (Yay. Haz.). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
• American Library Association (2008). Code of Ethics. Erişim adresi: http://www.ala.org/tools/ethics
• Atre, M. V. (2019). Library Professional Ethics in Modern Age. Journal Current Science, 20(6). Erişim adresi: http://ijournal.scienceacad.com/index.php/Int/article/view/1090 Aydın, İ. (2006). Eğitim ve Öğretimde Etik. (2.bs.). Ankara: PEGEM-A Yayıncılık.
• Budd, J. M. (2006). Toward a Practical and Normative Ethics for Librarianship. The Library Quarterly, 76(3), 251-269. https://doi.org/10.1086/511140
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2000). Research Methods in Education. Londra: Routledge.
• Çelik A. ve Tonta Y. (1996). Düşünce Özgürlüğü, Bilgi Edinme Özgürlüğü ve Bilgi Hizmetleri. Bilgi Edinme Özgürlüğü İçinde (ss. 1‐13). Y. Tonta ve A. Çelik (Ed). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
• Du Mont, Rosemary R. (1991). Ethics in Librarianship: A Management Model. Library Trends, 40(2): 201-215. Erişim adresi: https://www.ideals.illinois.edu/bitstream/handle/2142/7767/librarytrendsv40i2c_opt.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Hauptman, R. (2010). Ethics and Librarianship. Nort Carolina: McFarland & Company.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi. (19. Bs.). Ankara: Nobel.
• Karataş, A. (1997). Uygulamacı Gözüyle Meslek Etiği ve Kütüphanecilik. 33. Kütüphane Haftası Bildirileri 31 Mart-6 Nisan 1997 içinde (ss. 140-143). B. Yılmaz (Yay. Haz.). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
• Keseroğlu, H. S. (1996). Hoşgörü, Düşünce Özgürlüğü ve Kütüphaneler. Bilgi Edinme Özgürlüğü içinde (ss. 14‐21). Y. Tonta ve A. Çelik (Ed.). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
• Kızılkan, Z. (1988). Düşünce özgürlüğü ve kütüphanecilik. Türk Kütüphaneciliği, 2(4), 159-165. Erişim adresi: http://tk.org.tr/index.php/TK/article/view/1305/1298
• Kızılöz, T. (2014). Kütüphanecilerin Mesleki Etik ile İlgili Tutumlar. 1. Uluslararası Kütüphane ve Bilgibilim Felsefesi Sempozyumu Etik: Kuram ve Uygulama içinde (ss. 314-324). H. S. Keseroğlu, G. Demir, E. Bitri, A. Güneş (Ed.).İstanbul: Hiperlink.
• Koehler, W.C. (2015). Ethics and Values in Librarianship: a History. Lanham: Rowman & Littlefield.
• Kshirsagar, P. (2016). Professional Ethics in Librarianship. Knowledge Librarian, 3(1), 16-28. Erişim adresi: http://www.klibjlis.com/3.1.3.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı (2019). Meslek Etiği. Erişim adresi: http://etik.meb.gov.tr/bilgi.html
• Örkmez, V. B. ve Şancı, S. (2003). Kütüphanelerde Etik Kurallar. [Bildiri]. Adile Günden Anısına Armağan: ÜNAK’03 Bildiriler Bilgiye Erişimde Değişen Yollar ve II. Tıbbi Bilgi Yönetimi ve Teknolojileri Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (ss. 293-306). A. Yıldızeli ve H. K. Bahşişoğlu (Ed.). Ankara: Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği.
• Pieper, A. (1999). Etiğe Giriş. V. Atayman ve G. Sezer (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Rimland, E. (2007). Ranganathan’s Relevant Rules. Reference & User Services Quarterly, 46(4), 24-26. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/20864742?seq=1
• Sağlamtunç, T. (1991). Kütüphanecilik Açısından Düşünce Özgürlüğü ve Sansür. Türk Kütüphaneciliği, 5(3), 93-99. Erişim adresi: http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/1239/1233
• San, A. (1969). Sansür ve Kütüphaneler. Türk Kütüphaneciliği, 18(4), 236-240. Erişim adresi: http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/1905/1879
• Sefercioğlu, N. (1977). Kütüphanecilik Mesleğinin Yüzüncü Yılı. Türk Kütüphanecilik Derneği Bülteni, 26(1): 12-18. Erişim adresi: http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/1732/1714
• Shachaf, P. (2005). A Global Perspective on Library Association Codes of Ethics. Library & Information Science Research, 27(4), 513-533.
• Subaşıoğlu, F. (1997). Kütüphanecilik Mesleğine Etiksel Bir Yaklaşım. Türk Kütüphaneciliği, 11(2), 467-478.
• TKD (2019). Mesleki Etik İlkeleri. Erişim adresi: http://kutuphaneci.org.tr/bildirgeler/mesleki-etik-ilkeleri/
• Toplu, M. (2007). Kütüphaneciliğin Etik Sorunu ve Türkiye Yaklaşımı. Türk Kütüphaneciliği, 21(2), 186-217.
• Vaagan, R. W. (2012). The Ethics of Librarianship: an International Survey. Munchen: K.G. Saur
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yıldırım, A. Ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, B. (2014). Bilgi ve belge Yönetimi Etiği ya da "İyi Kütüphaneci" Olmak. H. S. Keseroğlu, G. Demir, E. Bitri, A. Güneş (Ed.). 1. Uluslararası Kütüphane ve Bilgibilim Felsefesi Sempozyumu Etik: Kuram ve Uygulama (ss. 136-143). İstanbul: Hiperlink. Yılmaz, B. (2009). Bilgi ve Belge Yönetiminde (Kütüphanecilikte) Etik: Kuramsal Bir Yaklaşım. Kamu Etiği Sempozyumu 25-26 Mayıs 2009, TODAİE/Ankara içinde (ss. 395- 404). Ankara: TODAİE. Erişim adresi: http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11655/11575/etiksempozyum.pdf?sequence=1
• Yılmaz, M. (2007). Etik ve Kütüphanecilik. İstanbul: Beşir Kitabevi.
• Yılmaz, M. (2012). Ahlak ve Meslek Ahlakına Eleştirel Bir Bakış. Türk Kütüphaneciliği, 26(4), 762-768.