Öğretim Programlarında Sağlık Okuryazarlığının Yeri: Kütüphanelerin ve Kütüphanecilerin Artan Önemi

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 264 - 282, 31.12.2021

Özlem Şenyurt

https://doi.org/10.33721/by.933441

Cited By: 1

Öz

Sağlık okuryazarlığı, sağlığın korunması ve geliştirilmesi için gerekli temel bilgi ve becerilerden oluşmaktadır. Temel sağlık bilgisinin yanında, sağlık bilgi ve becerilerini yaşam boyu kullanabilmeye imkân sağlayacak, sağlık bilgisine erişme, bu bilgileri anlama, değerlendirme ve kullanma, bunun neticesinde doğru kararlar verebilmeyi ifade eder. Sağlık okuryazarlığının sistemli olarak öğrenilmesinde sosyal eğitim içerisinde okullar ve ilgili kurumların yayın ve eğitimleri önemli yer tutmaktadır. Okullar ve ayrılmaz bir parçası olan kütüphaneler bu sorumluluğu almada en yetkin kurumlar olmalıdır. Eğitimi destekler nitelikteki diğer çalışmalar da sağlık okuryazarlığının yaşam boyu geliştirilmesi açısından önemlidir.

Çalışmanın amacı, sağlık okuryazarlığı becerilerinin eğitim sistemi içerisinde Sağlık Bilgisi ve Trafik Kültürü dersi kapsamında nasıl verildiğini anlamaktır. Çalışmada eğitimde sağlık okuryazarlığına ilişkin literatür değerlendirilmiş olup, öğretim programı ders kitabıyla beraber incelenerek uygulamaya yönelik daha fazla bilgi elde edilmeye çalışılmıştır. Bununla beraber, Millî Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı bünyesinde sağlık eğitimine yönelik gerçekleştirilen çalışmalar da bu kapsamda incelenmiştir. Böylece, sağlık bilgi ve hizmetlerine erişim, sağlık bilgisinin değerlendirilmesi ve sağlık bilgisini kullanabilme alanlarının geliştirilmesi gereken yönler olduğu tespit edilerek önerilerde bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Sağlık Okuryazarlığı, Sağlık Eğitimi, Kütüphane, Öğretim Programı, Milli Eğitim

Teşekkür

Değerlendirme ve yönlendirmeleriyle çalışmaya katkı sağlayan Prof. Dr. H. İnci Önal’a teşekkür ederim.

Health Literacy in Curricula: The Increasing Importance of Libraries and Librarians

Öz

Health literacy consists of basic knowledge and skills required for health protection and promotion. As well as basic health information, accessing, understanding, evaluating and using health information that enables lifelong use of health knowledge and as a result it means being able to make the right decisions. In the systematic teaching of health literacy in social education, publications and training of schools and related institutions have an important place. Libraries that are an integral part of schools must be the most competent institutions to take this responsibility. It is important for the lifelong improvement of health literacy in other studies that support education.

The aim of the study is to understand how health literacy skills are given within the context of the Health Information and Traffic Culture course within the education system. In the study, the literature on health literacy in education was evaluated, the curriculum was examined together with the textbook for more information was tried to be obtained for practice. In addition, the studies have also been examined about health education that conducted by the Ministry of National Education and the Ministry of Health in this context. Thus, in the curriculum were deficiencies identified that access to health information and services, evaluation of health information and using health information and suggestions were made for improvement.

Anahtar Kelimeler

Health Literacy, Health Education, Library, Curricula, National Education

Kaynakça

• Adams, R.J., Stocks N.P., Wilson, D.H., Hill, C.L., Gravier, S., Kickbusch, I. ve Beilby, J.J. (2009). Health literacy--a new concept for general practice? Aust Fam Physician. 38(3), 144-7. Erişim adresi: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19283256/
• American Library Association. (1989). Presidential Committee on Information Literacy: Final Report. Erişim Adresi: http://www.ala.org/acrl/publications/whitepapers/presidential
• Barr-Walker, J. (2016). Health Literacy and Libraries: A Literature Review. Reference Services Review, 44 (2), 191-205. doi: 10.1108/RSR-02-2016-0005
• Begoray, D.L., Wharf-Higgins, J. ve MacDonald, M. (2009). High School Health Curriculum and Health Literacy: Canadian Student Voices. Global Health Promotion, 16 (4), 35-42. doi:10.1177/1757975909348101
• Berkman, N. D., Sheridan, S. L., Donahue, K. E., Halpern, D. J., ve Crotty, K. (2011). Low Health Literacy and Health Outcomes: An Updated Systematic Review. Annals of Internal Medicine, 155 (2), 97–107. doi: 10.7326/0003-4819-155-2-201107190-00005
• Calgary Charter on Health Literacy: Rationale and Core Principles for the Development of Health Literacy Curricula. (2011). Erişim Adresi: http://www.centreforliteracy.qc.ca/sites/default/files/CFL_Calgary_Charter_2011.pdf
• Çelenkoğlu, A. Z. (2019). Millî Eğitim Bakanlığı Lise ve Ortaokul 2018 Ders Müfredatlarında Sağlıklı Yaşam Kazanımlarının İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Erişim Adresi: https://acikerisim.erbakan.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12452/6906
• Çınar, S., Ay, A., ve Boztepe, H. (2018). Çocuk Sağlığı ve Sağlık Okuryazarlığı. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 14 (2), 25-39.
• Davis, T, C., Wolf, M, S., Arnold, C.L., Byrd, R.S., Long, S.W., Springer, T., Kennen, E. ve Bocchini, J.A. (2006). Development and Validation of The Rapid Estimate of Adolescent Literacy in Medicine (REALM-Teen): A Tool to Screen Adolescents for Below-Grade Reading in Health Care Settings. Pediatrics, 118 (6), 1707-1714. Erişim Adresi: https://pediatrics.aappublications.org/content/118/6/e1707
• Department for Education and Skills. (2006). Deperatmental Report 2006. Erişim Adresi: https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/324573/DFE_Departmental_Report_2006.pdf
• Dewalt, D. A., Berkman, N. D., Sheridan, S., Lohr, K. N., ve Pignone, M. P. (2004). Literacy and Health Outcomes: A Systematic Review of the Literature. Journal of General Internal Medicine, 19 (12), 1228-1239.
• DeWalt, D. A., ve Hink, A. (2009). Health Literacy and Child Health Outcomes: A Systematic Review of The Literature. Pediatrics, 124, S265–S274. doi:10.1542/peds.2009-1162B
• Geleceğin Kan Bağışçılarının Kılavuz Kitabı Lise. (2015). Erişim Adresi: http://ogmprojeler.meb.gov.tr/Content/Uploads/Dosyalar/gelecegin-kan-bagiscilari-lise.pdf
• Güner, Ö. ve Özkan, İ. (2018). Ortaöğretim Sağlık Bilgisi ve Trafik Kültürü Ders Kitabı. Ankara: Ada Matbaacılık.
• Health Literacy in Schools. (2020). School for Health in Europe fact sheet no:6. Erişim Adresi: https://www.schoolsforhealth.org/sites/default/files/editor/fact-sheets/factsheet-2020-english.pdf
• Healty People 2030. (2021). Health Communication and Health Information Technology Workgroup. Erişim Adresi: https://health.gov/healthypeople/about/workgroups/health-communication-and-health-information-technology-workgroup#about
• Herkes İçin Kütüphane Projesi (2018). Erişim Adresi: http://bilgiyonetimi.net/hikakademi/egitimler.html#
• International Federation of Library Associations and Institutions. (2015). Beacons of the Information Society: The Alexandria Proclamation on Information Literacy and Lifelong Learning. Erişim Adresi: https://www.ifla.org/publications/beacons-of-the-information-society-the-alexandria-proclamation-on-information-literacy
• İzoglu Tok, A. ve Doğan, Ö. (2021). 15-17 Yaş Arası Ergenlerin Deneyimlerinden Sağlık Okuryazarlığı Kavramı: Nitel Bir Çalışma. Turkish Journal of Public Health, 19 (1), 79-91. doi: 10.20518/tjph.779144
• Kars, M., Baker, L. ve Wilson, F. (Eds.) (2008). The Medical Library Association Guide to Health Literacy. Erişim Adresi: https://www.semanticscholar.org/paper/The-Medical-Library-Association-guide-to-health-Kars-Baker/ea37bc47895df628aab914b0cb3c50dc1a637450#citing-papers
• Kickbusch I, Pelikan J.M., Apfel F. ve Tsouros, A.D. (2013). Health Literacy: The Solid Facts. Copenhagen: World Health Organization Regional Office for Europe. Erişim Adresi: https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/190655/e96854.pdf?ua=1
• Kutcher S., Wei Y. ve Morgan C. (2015). Successful Application of a Canadian Mental Health Curriculum Resource by Usual Classroom Teachers in Significantly and Sustainably Improving Student Mental Health Literacy. The Canadian Journal of Psychiatry, 60 (12),580-586. doi:10.1177/070674371506001209
• Lawless, J., Toronto, C.E. and Grammatica, G.L. (2016). Health Literacy and Information Literacy: a Concept Comparison. Reference Services Review, 2 (44), 144-162. doi:10.1108/RSR-02-2016-0013
• Kanj, M. ve Mitic,W. (2009, October). Promoting Health and Development: Closing the İmplementation Gap. In Unpublished conference document, 7th global conference on health promotion. Nairobi, Kenya: October.
• Marx, E., Hudson, N., Deal, T.B., Pateman, B. ve Middleton, K. (2007), Promoting Health Literacy Through the Health Education Assessment Project. Journal of School Health, 77: 157-163. https://doi.org/10.1111/j.1746-1561.2007.00186.x
• Millî Eğitim Bakanlığı Okul Projeleri. (2020). Ortaöğretim Genel Müdürlüğü Araştırma Geliştirme ve Projeler Daire Başkanlığı. Erişim Adresi: http://ogmprojeler.meb.gov.tr/OGM/OkulProjeleri
• Mcluckie, A., Kutcher, S., Wei, Y. ve diğerleri (2014). Sustained İmprovements in Students’ Mental Health Literacy with Use of a Mental Health Curriculum in Canadian Schools. BMC Psychiatry 14, 379. doi:10.1186/s12888-014-0379-4
• Mogford, E., Gould, L. ve Devoght, A. (2011). Teaching Critical Health Literacy in the US as a Means to Action on the Social Determinants of Health. Health promotion international, 26 (1), 4–13. doi: 10.1093/heapro/daq049
• National Health Education Standards. (2004). Erişim Adresi: https://www.cdc.gov/healthyschools/sher/standards/index.htm
• Neuman, W.L. (2012). Toplumsal Araştırma Yöntemleri 2: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. S. Özge, Çev. Ankara: Yayın Odası.
• Norman, C.D. ve Skinner, H.A. (2006). eHealth Literacy: Essential Skills for Consumer Health in a Networked World. Journal of Medical Internet Research,8 (2). doi:10.2196/jmir.8.2.e9
• Nutbeam, D. (2000). Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health promotion international, 15 (3), 259-267. doi: 10.1093/heapro/15.3.259
• Nutbeam, D. (2008). The Evolving Concept of Health Literacy. Social Science & Medicine, 67 (12), 2072-2078. Erişim Adresi: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0277953608004577via%3Dihub#aep-bibliography-id9
• Ortaöğretim Sağlık Bilgisi ve Trafik Kültürü Dersi Öğretim Programı. (2018). Millî Eğitim Bakanlığı. Erişim Adresi: https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=348
• Önal, H. İ. (2020). The Dynamics of Health Literacy: Cross-Sectoral Collaboration in Turkey. In P. Dalrymple ve B. Galvin (Ed.), Growing Community Health Literacy through Libraries (ss. 207-223). Berlin, Boston: De Gruyter Saur. doi:10.1515/9783110362640-014
• Ratzan S.C. ve Parker R.M. (2000). Introduction. In: National Library of Medicine Current Bibliographies in Medicine: Health Literacy. NLM Pub. No. CBM 2000-1. Bethesda, MD: National Institutes of Health, U.S. Department of Health and Human Services.
• Sağlık Bakanlığı. (2008a). Sağlık Hizmetlerinde Okul Sağlığı Kitabı. Ankara: Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü. Erişim Adresi: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/Yayin/185
• Sağlık Bakanlığı. (2008b). Eğitimciler için Eğitim Rehberi: Sağlık ve Sağlığın Korunması Modülleri. Ankara: Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü. Erişim Adresi: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/Yayin/197
• Sağlık Bakanlığı. (2018). Türkiye’de Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörleri Araştırması. Ankara: Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü. Erişim Adresi: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/Yayin/563
• Sezgin, D. (2013). Sağlık Okuryazarlığını Anlamak. İLETİ-Ş-İM, 73-92. Erişim Adresi: http://iletisimdergisi.gsu.edu.tr/en/download/article-file/82916
• Sönmez, S. (2014). Ortaöğretimde Sağlık Okuryazarlığı. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi. Erişim Adresi: http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11655/1919/SUZAN%20S%c3%96NMEZ.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Spitzer, K. L., Eisenberg, M. B. ve Lowe, C. A. (1998). Information Literacy: Essential Skills for the İnformation Age. Syracuse: ERIC Clearinghouse.
• Sorensen, K., Van den Broucke, S., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z. ve Brand, H. (2012). Health Literacy and Public Health: A Systematic Review and İntegration of Definitions and Models. BMC Public Health 12, 80. doi:10.1186/1471-2458-12-80
• Steckelberg, A., Hülfenhaus, C., Kasper, J. ve diğerleri (2009). A Curriculum of Critical Health Literacy for Secondary School Students: Results of a Pilot Study. Int J Public Health 54, 158–165. doi:10.1007/s00038-008-7033-1
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2021a). Ortaöğretim Kurumları Haftalık Ders Çizelgeleri-2018. Erişim Adresi: http://ttkb.meb.gov.tr/www/haftalik-ders-cizelgeleri/kategori/7
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2021b). İlköğretim Kurumları (ilkokul-ortaokul) Haftalık Ders Çizelgesi (2018-2019 eğitim öğretim yılında uygulanacak). Erişim Adresi: http://ttkb.meb.gov.tr/www/haftalik-ders-cizelgeleri/kategori/7
• The Marmot Review. (2010). Fair society, Healthy Lives (executive summary). Erişim Adresi: http://www.instituteofhealthequity.org/resources-reports/fair-society-healthy-lives-the-marmot-review
• U.S. Department of Health and Human Services, Office of Disease Prevention and Health Promotion. (2010). National Action Plan to Improve Health Literacy. Washington, DC: Author. Erişim Adresi:https://health.gov/sites/default/files/2019-09/Health_Literacy_Action_Plan.pdf
• World Health Organisation [WHO]. (1998). Health Promotion Glossary. Erişim Adresi: https://www.who.int/healthpromotion/about/HPR%20Glossary%201998.pdf?ua=1
• Yılmazel, G. ve Çetinkaya, F. (2016). Sağlık Okuryazarlığının Toplum Sağlığı Açısından Önemi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 15 (1), 69-74.
• Yin, H. S., Johnson, M., Mendelsohn, A. L., Abrams, M. A., Sanders, L. M., ve Dreyer, B. P. (2009). The Health Literacy of Parents in The United States: A Nationally Representative Study. Pediatrics, 124 Suppl 3, S289–S298. doi:10.1542/peds.2009-1162E
• Zarcadoolas, C., Pleasant, A., ve Greer, D. S. (2009). Advancing Health Literacy: A Framework for Understanding and Action (Cilt 45). John Wiley & Sons.