Türkçe Öğretmeni Adaylarının Bilgi Gereksinimleri ve Bilgi Arama Davranışları

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 156 - 176, 30.06.2024

Hasan Sevmez , Derya Yıldız

https://doi.org/10.33721/by.1400011

Öz

Bu araştırmanın amacı; Türkçe öğretmeni adaylarının bilgi gereksinimleri ile bilgi arama davranışlarını ortaya koymak ve bilgi hizmetlerinden beklentilerini belirleyerek bu doğrultuda öneriler geliştirmektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemine dayalı özel durum yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu Türkçe öğretmeni adayları içerisinden gönüllük esasına göre amaçlı örneklem yöntemlerinden ölçüt örnekleme alma yöntemiyle seçilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesinde 40’ı 1. sınıf, 42’si 2. sınıf, 47’si 3. sınıf ve 39’u 4. sınıf olmak üzere toplamda 168 Türkçe öğretmeni adayı oluşturmaktadır. Yarı yapılandırılmış görüşmeler için ise her sınıftan iki kız iki erkek olacak biçimde dört, toplamda 16 öğrenci belirlenmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak anket formu ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Anket formundan toplanan verilerin analizinde frekans (f) ve yüzde (%) betimsel istatistik teknikleri kullanılmıştır. Görüşmelerden elde edilen veriler ise nitel veri analizi tekniklerinden biri olan içerik analizi tekniği kullanılarak çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda Türkçe öğretmeni adaylarının kütüphaneden fiziki olarak nadiren yararlandıkları, kütüphaneyi ders çalışma ortamı olarak kullandıkları, elektronik kaynaklara uzaktan erişim bağlantısı sağlandığı ancak kullanma oranının düşük olduğu, öncelikli bilgi kaynağı olarak basılı kitapların tercih edildiği ancak hem basılı hem de elektronik kaynakları tercih edenlerin oranının da oldukça yüksek olduğu belirlenmiştir. Dikkat edilecek bir diğer sonuç ise Türkçe öğretmeni adaylarının kütüphane veri tabanlarını kullanmadıkları, aramanın daha odaklı ve verimli olmasını sağlayan Boolean operatörlerini kullanmadıkları, arama sonuç sayfalarının ilk üç sayfasına baktıkları, bilginin doğruluğuna önem verdikleri ve son olarak istenilen arama sonuçlarına ulaşılamadığında başka kaynaklara yöneldikleri tespit edilmiştir. Elde edilen bulgular ve sonuçlar Türkçe öğretmeni adaylarının üniversite/fakülte kütüphanelerinin koleksiyonlarının, hizmetlerinin ve bilgi okuryazarlığı programı içeriklerinin geliştirilmesine duyulan ihtiyacı ortaya koymuştur. Hem ülkemizde bu konuda yeteri kadar çalışma yapılmamış olması hem de öğretmen adayları ile ilgili diğer disiplinlerde yapılan çalışmaların yakın tarihli olmaması göz önünde bulundurulduğunda bu çalışmanın alan yazına önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Türkçe öğretmeni adaylarının bilgi gereksinimlerini ve bilgi arama davranışlarını kapsamlı olarak araştırıp, araştırma sonucuna ve literatüre dayanarak çıkarımlarda bulunmak ve bu konuda alan yazınına katkı sağlamak bu çalışmanın özgün değerini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bilgi Gereksinimi, Bilgi Arama, Bilgi Arama Davranışı

Etik Beyan

Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Bilimsel Etik Değerlendirme Kurulunun 01.04.2022 tarih ve 2022/70 sayılı kararı ile alınmıştır.

Information Needs and Information Seeking Behaviors of Prospective Turkish Teachers

Öz

The aim of this study is to reveal the information needs and information seeking behaviors of prospective Turkish teachers and to determine their expectations
from information services and to develop suggestions in this direction. Special case method based on qualitative research method was used in the research. The study group of the research was selected from among the Turkish teacher candidates on the basis of volunteerism by criterion sampling method, which is one of the purposeful sampling methods. The study group of the research consists of a total of 168 Turkish language teacher candidates, 40 of whom are 1st grade, 42 of whom are 2nd grade, 47 of whom are 3rd grade and 39 of whom are 4th grade at Necmettin Erbakan University Ahmet Keleşoğlu Faculty of Education. For semi-structured interviews, four students, two girls and two boys from each class, and 16 students in total were selected. Questionnaire form and semi-structured interview form were used as data collection tools in the study. Frequency (f) and percentage (%) descriptive statistics techniques were used to analyze the data collected from the questionnaire form. The data obtained from the interviews were analyzed using the content analysis technique, one of the qualitative data analysis techniques. As a result of the research, it was determined that prospective Turkish teachers rarely use the library physically, they use the library as a study environment, remote access to electronic resources is provided, but the rate of use is low, printed books are preferred as the primary source of information, but the rate of those who prefer both printed and electronic resources is quite high. Another noteworthy result is that Turkish language teacher candidates do not use library databases, do not use Boolean operators that make the search more focused and efficient, look at the first three pages of the search result pages, give importance to the accuracy of the information, and finally, when the desired search results cannot be reached, they turn to other sources. The findings and results revealed the need to improve the collections and services of university/faculty libraries and the content of information literacy programs. Considering the lack of studies on this subject in Türkiye and the fact that the studies conducted in other disciplines related to pre-service teachers are not contemporary, this study is thought to make a significant contribution to the literature. The original value of this study is to comprehensively investigate the information needs and information seeking behaviors of pre-service Turkish teachers, to make inferences based on the research results and literature, and to contribute to the literature on this subject.

Anahtar Kelimeler

Information Needs, Information Seeking, Information Seeking Behavior

Kaynakça

• Aşıkcan, M., Akdemir, S. ve Saban, A. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının bilgi okuryazarlığına ilişkin algıları. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 41-50.
• Bawden, D. ve Robinson, L. (2009). The dark side of information: overload, anxiety and other paradoxes and pathologies. Journal of information science, 35 (2), 180-191.
• Berg, B. L. ve Lune, H. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Konya: Eğitim yayınevi. Birinci, H.G. (2006). Tarih alanındaki kullanıcıların bilgi gereksinimleri ve bilgi kullanım özellikleri [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Case, D. O. (2012). Looking for information: a survey of research on information seeking, needs, and behavior (3. baskı). Emerald.
• Çepni, S. (2010). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Celepler Matbaacılık.
• Dahlqvist, C. (2021). Information-seeking behaviours of teacher students: a systematic review of quantitative methods literature. Education for Information, 37 (3), 259-285.
• Dalkıran, Ö. (2018). Ağ kuşağının bilgi davranışları: Üniversite öğrencileri üzerine bir inceleme [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Dinç Bay, G. (2022). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilgi arama süreçlerine yönelik tutumları ile bilimsel araştırmalara yönelik öz-yeterlik algıları arasındaki ilişkinin araştırılması. [Yüksek lisans tezi, Ordu Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Dunn, K. (1986). Psychological needs and source linkages in undergraduate information-seeking behavior. College and research libraries, 47 (5), 475-481.
• Erten, P. (2020). Öğretmen adaylarının 21. yüzyıl becerileri yeterlilik algıları ve bu becerilerin kazandırılmasına yönelik görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 49 (227), 33-64.
• Güçlü, İ. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Nobel Yayıncılık.
• Haglund, L., ve Olsson, P. (2008). The impact on university libraries of changes in information behavior among academic researchers: a multiple case study. The journal of academic librarianship, 34 (1), 52-59.
• Howlader, A. I., ve Islam, M. A. (2019). Information-seeking behaviour of undergraduate students: A developing country perspective. IFLA journal, 45 (2), 140-156.
• Kalyon, D. Ş. ve Uzun, E. B. (2021). Sınıf öğretmeni adaylarının bilgi arama ve yorumlama davranışları: Ay’ı gözlemliyorum. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10 (3), 2345-2372.
• Karagöz, Y. (2021). SPSS-AMOS-META uygulamalı nicel-nitel-karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği. (3. Baskı). Nobel Yayıncılık.
• Kayaoğlu, H. (2014). Information-seeking behavior of undergraduate, graduate, and doctoral students: A survey of Istanbul University, Turkey. In Challenges of Information Management Beyond the Cloud: 4th International Symposium on Information Management in a Changing World, IMCW 2013, Limerick, Ireland, September 4-6, 2013. Revised Selected Papers 4 (ss. 123-136). Springer Berlin Heidelberg.
• Kim, J. (2009). Describing and predicting information‐seeking behavior on the web. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 60 (4), 679-693.
• Kim, K. S., ve Sin, S. C. J. (2007). Perception and selection of information sources by undergraduate students: Effects of avoidant style, confidence, and personal control in problem-solving. The Journal of Academic Librarianship, 33 (6), 655-665.
• Komissarov, S. ve Murray, J. (2016). Factors that influence undergraduate information-seeking behavior and opportunities for student success. The Journal of Academic Librarianship, 42 (4), 423-429.
• Korobili, S., Malliari, A. ve Zapounidou, S. (2011). Factors that influence information-seeking behavior: The case of Greek graduate students. The Journal of academic librarianship, 37 (2), 155-165.
• Kumari, K. ve Sharma, S. (2021). Information seeking behaviour of the users of academic libraries: a critical review of literature. DESIDOC Journal of Library and Information Technology, 41 (6), 469.
• Lorenzen, M. (2002). The land of confusion? High school students and their use of the World Wide Web for research. Research strategies, 18 (2), 151–163.
• Mandıracı, T. ve Zan, B. U. (2021). Öğrencilerin bilgi okuryazarlığı becerilerinin değerlendirilmesi: Çankırı Karatekin Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü örneği. Bilgi Dünyası, 22 (1), 131-159. https://doi.org/10.15612/BD.2021.560
• Marchionini, G. (1995). Information seeking in electronic environments (No. 9). Cambridge University Press.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma. Desen ve uygulama için bir rehber. (Çev. Editörü: Selahattin Turan). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Miles, M, B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded Sourcebook. (2nd ed). Sage.
• Miranda, S. V. ve Tarapanoff, K. (2008). Information needs and information competencies: a case study of the off-site supervision of financial institutions in Brazil. Information Research: An International Electronic Journal, 13 (2).
• Najjari, T. (2010). Tebriz üniversitelerindeki öğretim üyelerinin bilgi arama davranışları ve bilgi-iletişim teknolojilerinin bu davranışlar üzerindeki etkisi. Bilgi Dünyası, 11 (2), 390- 407.
• Nicholas, D. (2005). Assessing information needs: tools, techniques and concepts for the internet age. Taylor & Francis.
• Niu, X., Hemminger, B. M., Lown, C., Adams, S., Brown, C., Level, A., ... ve Cataldo, T. (2010). National study of information seeking behavior of academic researchers in the United States. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 61 (5), 869-890.
• Önal, H. İ. (1993). Bilgi ve bilgi gereksinimleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 331-345.
• Önal, İ. (2008). Türkiye’de gazetecilerin bilgi gereksinimlerinin ve arama davranışlarının değerlendirilmesi. Bilgi Dünyası, 9(2), 286-314.
• Önal, N. ve Çetin, O. (2014). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 1-30.
• Özen, H., Kılıçoğlu, G. ve Yılmaz Kılıçoğlu, D. (2019). Aday öğretmenlerin aday öğretmen yetiştirme programına ilişkin görüşleri: Nitel bir araştırma. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 49 (49), 99-120. https://10.15285/maruaebd.385433
• Phillips, M., Fosmire, M., Turner, L., Petersheim, K. ve Lu, J. (2019). Comparing the information needs and experiences of undergraduate students and practicing engineers. The Journal of Academic Librarianship, 45 (1), 39-49. https://doi.org/10.1016/j.acalib.2018.12.004
• Polat, C. (2006). Bilgi çağında üniversite eğitimi için bir açılım: bilgi okuryazarlığı öğretimi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 12 (30), 249-266.
• Rouse, W.B. ve S. H. Rouse. (1984). Human information seeking and design of information systems. Information Processing and Management, 20 (1,2), 129-138.
• Sevim, O. ve Kavak, A. (2020). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı becerilerindeki zorlanma düzeylerinin incelenmesi: Atatürk Üniversitesi örneği. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (68), 583-599.
• Sheeja, N. K. (2010). Science vs social science: A study of information‐seeking behavior and user perceptions of academic researchers. Library Review. 59 (7), 522-531.
• Sırakaya, M. ve Çakır, H. (2014). Öğretmen adaylarının çevrimiçi bilgi arama stratejilerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (2), 191-206.
• Soylu, D. (2016). Günlük bilgi gereksinimi ve bilgi arama davranışları üzerine bir çalışma: Ankara Adnan Ötüken il halk kütüphanesi örneği. [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Stričević, I. ve Rubinić, D. (2023). Librarians' assistance to students in the information seeking process: Perspectives of higher education teachers and librarians. The Journal of Academic Librarianship, 49 (1), 102629.
• Tachie-Donkor, G. ve Ezema, I. J. (2023). Effect of information literacy skills on university students’ information seeking behaviour and lifelong learning. Heliyon, 9 (8), 1-11.
• Tatar, İ. (2016). Öğretmen adaylarının medya okuryazarlığı ile çevrimiçi bilgi arama stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Uçak, N. (1997). Bilgi gereksinimi ve bilgi arama davranışı. Türk Kütüphaneciliği, 11 (4), 315-325
• Uçak, N. Ö. (1999). Sosyal ve insan bilimleri alanlarında bilgi gereksinimi ve kullanımı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16 (1), 114-128.
• Uçak, N. Ö. ve Al, U. (2000). İnternet’te bilgi arama davranışları. Türk Kütüphaneciliği, 14 (3), 317-331.
• Uçak, N. Ö. ve Topçu, Ö. Ş. (2012, Mayıs, 9-12). Günlük yaşamda bilgi gereksinimi ve halk kütüphaneleri. 2. Halk Kütüphaneciliği Sempozyumu: Değişen Dünyada Halk Kütüphaneleri Bildiriler, Posterler ve Çalıştay Raporları içinde (120-134). Bodrum, Türkiye.
• Wellington, J. (2000). Educational research: contemporary ıssues and practical approaches. Continuum.
• Wilson, T. D. (2000). Human ınformation behaviour. Special Issue on Information Science Research, 3 (2), 49-55.
• Yahaya, I. A. (2019). Information needs and information seeking behaviour of postgraduate students in Kwara State University, Malete, Nigeria. Library Philosophy and Practice (e-journal), 2363. https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/2363
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Zencir, M. B. (2017). Sosyal bilimler alanındaki akademisyenlerin bilgi arama davranışları. DTCF Dergisi, 57 (2), 886-898.