Organik Gıda Tüketim Davranışlarının Ortoreksiya Nervoza Eğilimi Üzerindeki Etkileri

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 1, 1 - 14, 29.06.2022

Nilüfer Tokgöz Erkan Yıldız

Öz

Organik gıda, sağlıklı kabul edilen, “doğal”, “yerel”, “taze” ve “saf” olarak tanımlanan gıdadır. Ortoreksiya nervoza biyolojik yönden saf ve sağlıklı gıdaların tüketilmesi ile ilgili patolojik bir saplantı olarak açıklanmaktadır. Sağlıklı hali korumak ve geliştirmek çabası ile doğru beslenme ile ilgili duyulan endişe durumunun normale göre daha fazla görüldüğü bir durumdur. Bu çalışma, organik gıda tüketim davranışlarının ortoreksiya nervoza eğilimi üzerindeki etkileri araştırmak amacı ile Aralık 2020 – Ocak 2021 tarihleri arasında yürütülmüştür. En az bir kere organik gıda satın almış 502 kişinden anketle veri toplanarak yapılmıştır. Organik gıda tüketim davranışları; normlar, öz kimlik, sağlık bilinci, organik gıda tüketmenin faydaları, olumlu ahlaksal yaklaşım ve bilgi arama boyutlarından oluşmaktadır. Bu boyutların ayrı ayrı olarak ortoreksiya nervoza eğilimlinin boyutları olan sağlıklı beslenmeyle ilgili endişeler, gıda seçimi ile yeme tutumu ve davranışları, gıda seçimi değeri üzerindeki etkileri test edilmiştir. Model testi kısmi en küçük kareler (PLS-SEM) yönetimiyle yapılmıştır. Hipotez testleri için SmartPLS 3.3.3 programı kullanılmıştır.Araştırma sonuçlarına göre sağlıklı beslenme takıntısının sağlıklı beslenmeyle ilgili endişeler boyutu üzerinde organik gıda tüketim davranışlarının; sağlık bilinci, öz kimlik, organik gıda tüketmenin faydaları ve olumlu ahlaksal yaklaşım boyutlarının ters yönlü etkileri olduğu tespit edilmiştir. Gıda seçimi ile yeme tutumu ve davranışları boyutu üzerinde sağlık bilinci ve bilgi arama; gıda seçimi değeri boyutu üzerinde de öz kimlik ve organik gıda tüketmenin faydaları boyutlarının ters yönlü etkileri olduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Organik gıda tüketim davranışları, ortoreksiya nevroza, yapısal eşitlik modellemesi

Kaynakça

• Acar Tek, N. ve Karaçil Ermumcu, M. Ç. (2016). Sağlık profesyonellerinde sağlıklı beslenme kaygısı: ortoreksiya nervoza (on). Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(2), 59-71.
• Akakçe, N. ve Çam, F. N. (2019). Bir gıda koruma yöntemi: ışınlama. Çukurova Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 34(2), 207-221.
• Argyropoulos, C., Tsiafouli, M. A., Sgardelis, S. P. ve Pantis, J. D. (2013). Organic farming without organic products. Land Use Policy, 32, 324-328.
• Arusoğlu, G., Kabakçi, E., Köksal, G. ve Merdol, T. K. (2008). Ortoreksiya Nervoza ve Orto-11'in Türkçeye Uyarlama Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(3).
• Bağcı Bosi, A. T., Çamur, D. ve Güler Ç. (2007). Prevalence of orthorexia nervosa in resident medical doctors in the faculty of medicine. Appetite, 49, 661-666.
• Bartlett, J. E., Kotrlik, J. W. ve Higgins, C. C. (2001) Organizational Research: Determining Appropriate Sample Size in Survey Research. Information Technology, Learning, and Performance Journal, 19, 43-50.
• Bradbury, K. E., Balkwill, A., Spencer, E. A., Roddam, A. W., Reeves, G. K., Green, J., ve Pirie, K. (2014). Organic food consumption and the incidence of cancer in a large prospective study of women in the United Kingdom. British Journal of Cancer, 110(9), 2321-2326.
• Bratman, S. ve Knight, D. (2000). Health food junkies: overcoming the obsession with healthful eating. Broadway Books.
• Chaki, B., Pal, S. ve Bandyopadhyay, A. (2013). Exploring scientific legitimacy of orthorexia nervosa: a newly emerging eating disorder. Journal of Human Sport and Exercise, 8(4), DOI: https://doi.org/10.4100/jhse.2013.84.14.
• Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis For The Behavioral Sciences. Lawrence Erlbaum, Mahwah, NJ.
• Crinnion, W. J. (2010). Organic foods contain higher levels of certain nutrients, lower levels of pesticides, and may provide health benefits for the consumer. Alternative Medicine Review, 15(1).
• Donini, L. M., Marsili, D., Graziani, M. P., Imbriale, M. ve Cannella, C. (2004). Orthorexia nervosa: a preliminary study with a proposal for diagnosis and an attempt to measure the dimension of the phenomenon. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 9(2), 151-157.
• Douma, E. R., Valente, M. ve Syurina, E. V. (2021). Developmental pathway of orthorexia nervosa: factors contributing to progression from healthy eating to excessive preoccupation with healthy eating. Experiences of Dutch health professionals. Appetite, 158, 105008.
• Eti İçli, G., Anıl, N. K. ve Kılıç, B. (2019). Organic Food Consumption Scale (OFC): Development and validation. Pacific Business Review International, 11(9), 16-30.
• Fidan, T., Ertekin, V., Işikay, S. ve Kırpınar, I. (2010). Prevalence of orthorexia among medical students in Erzurum, Turkey. Comprehensive Psychiatry, 51(1), 49-54.
• Food and Agriculture Organization (FAO) (2018). Organic agriculture: what is organic agriculture?. http://www.fao.org/organicag/oa-faq/oa-faq1/en/, Erişim Tarihi: 19/03/2021.
• Fornell, C., Larcker, D. F. (1981). Evaluating Structural Equation Models With Unobservable Variables And Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18 (1), 39-50.
• Gezer, C. ve Kabaran, S. (2013). Beslenme ve diyetetik bölümü kız öğrencileri arasında görülen ortoreksiya nervosa riski. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(1), 14-22.
• Gleaves, D. H., Graham, E. C. ve Ambwani, S. (2013). Measuring “orthorexia”: Development of the Eating Habits Questionnaire. The International Journal of Educational and Psychological Assessment, 12(2), 1–18.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E. ve Tatham, R. L. (2006). Multivariate Data Analysis. Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall.
• Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., Sarstedt, M. (2017). Primer on Partial Least Square Structural Equations Modeling (PLS-SEM), (2nd Ed.), Sage, Thousand Oaks.
• Hamzaoğlu, N., M. (2018). The development and constraints in the organic food market in Turkey. Ph.D. Thesis. Galatasaray University, Istanbul.
• Mac Evilly, C. (2001). The price of perfection. Nutrition Bulletin, 26(4), 275-276.
• Magkos, F., Arvaniti, F. ve Zampelas, A. (2003). Organic food: nutritious food or food for thought? A review of the evidence. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 54(5), 357-371.
• Mathieu, J. (2005). What is orthorexia? Journal of the American Dietetic Association, 105(10), 1510-1512.
• Mutlu Çimitay, M. Ö. (2020). Natural nutrition trends in women, orthorexia nervosa and food neophobia. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi. İstanbul.
• Özgen, P. ve Yeşiloğlu H., (2015). Organik gıda müşterilerinin tüketim davranışlarının yaşam tarzı değişkeni çerçevesinde incelenmesi. Gazi Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Dergisi, 17(2), 197.
• Rana, J. ve Paul, J. (2017). Consumer behavior and purchase intention for organic food: a review and research agenda. Journal of Retailing and Consumer Services, 38, 157-165.
• Ringle, C.M., Wende, S., Becker, J.M. (2015), SmartPLS 3. www.smartpls.com.
• Roman, S., Sánchez-Siles, L. M. ve Siegrist, M. (2017). The importance of food naturalness for consumers: results of a systematic review. Trends in Food Science ve Technology, 67, 44-57.
• Segura-Garcia, C., Ramacciotti, C., Rania, M., Aloi, M., Caroleo, M., Bruni, A., ve De Fazio, P. (2015). The prevalence of orthorexia nervosa among eating disorder patients after treatment. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 20(2), 161-166.
• Sirat, A. (2016). Organik tahıl tarımı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 26(3), 455-474.
• Stochel, M., Janas-Kozik, M., Zejda, J. E., Hyrnik, J., Jelonek, I. ve Siwiec, A. (2015). Validation of ORTO-15 Questionnaire in the group of urban youth aged 15–21. Psychiatr Poland, 49 (1), 119-134.
• Stutts, L. A. (2020). It's complicated: The relationship between orthorexia and weight/shape concerns, eating behaviors, and mood. Eating Behaviors, 39, 101444.
• Yıldız, E. (2021). SmartPLS ile Yapısal Eşitlik Modellemesi Reflektif ve Formatif Yapılar. 2. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.