Torununa Bakım Veren Ebeveynlerin Yaşam Doyumlarının İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 2, 1 - 13, 01.01.2024

Yasemin Özbek Cilasın , Mustafa Kale , Ayşe Avcı

Öz

Bu araştırmanın amacı, torununa bakım veren ebeveynlerin yaşam doyumlarını incelemektir. Araştırma, nicel araştırma yönteminin ilişkisel tarama modeli ile yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu, amaçlı örnekleme tekniği ile belirlenen 168 büyük ebeveyn oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak 5 madde ve tek boyuttan oluşan Yaşam Doyumu Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS programı kullanılmıştır. Veriler normal dağılım gösterdiğinden Pearson Korelasyon Analizi, Bağımsız Örneklemler t-testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi 0.05 olarak alınmıştır. Elde edilen bulgulara göre yakınlık boyutunda bakım veren büyük ebeveynlerin yaşam doyumu düzeyi, temel bakım boyutunda bakım veren büyük ebeveynlerin düzeyinden daha yüksek bulunmuştur. Gelir düzeyi orta olan büyük ebeveynlerin yaşam doyumu düzeyi, gelir düzeyi düşük olan büyük ebeveynlerin düzeyinden daha yüksek bulunmuştur. Büyük ebeveynlerin yaşı, bakım verdiği torun sayısı ve bakım verme süresi ile yaşam doyumu arasında anlamlı ilişki bulunmamıştır. Cinsiyete, eğitim durumuna, kronik rahatsızlık ve büyük ebeveynlerin yaşam doyumu düzeyleri farklılaşmamıştır. Araştırmanın sonuçları doğrultusunda önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Büyük Ebeveyn, Torun, Yaşam Doyumu, Bakım Verme

Kaynakça

• Ackerman, M., Raderstorf, T., Melnyk, B. M., & Bibyk, S. (2020). An Outcomes Evaluation of An Innovation Studio on Interprofessional Learning, Job Satisfaction, and İntent to Stay Among Clinicians, JONA: The Journal of Nursing Administration, 50(2): 109-114.
• Akın, G. (2006). Gerontoloji: Her Yönüyle Yaşlılık, Palme Yayınevi.
• Aksu, G. (2020). Birinci Basamağa Başvuran Yaşlı Bireylerde Başarılı Yaşlanma ile Yaşam Doyumu Arasındaki İlişki, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Erzincan Binalı Yıldırım Üniversitesi, Erzincan.
• Altay, B. ve Avcı, İ. A. (2009). Huzurevinde Yaşayan Yaşlılarda Özbakım Gücü ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişki, Dicle Tıp Dergisi, 36(4): 275-282.
• Altıparmak, S. (2009). Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Yaşam Doyumu, Sosyal Destek Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler, Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 23(3): 159-164.
• Apak, E. (2017). Etkinlik ve geri çekilme kuramları çerçevesinde yaşlıların yaşam doyumlarının incelenmesi (Bingöl ili örneği) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yalova Üniversitesi.
• Ardahan, M., Balyacı, Ö. E., & Genç, A. (2012). Yaşlıların Algıladıkları Aile Desteğinin Yaşam Doyumlarına Etkisi, Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 21(2): 61-69.
• Armstrong, M. J. (2005). Grandchildren's Influences on Grandparents: A Resource for Integration of Older People in New Zealand's Aging Society, Journal of Intergenerational Relationships, 3(2): 7-21.
• Ashford, J. B., LeCroy, C. W., & Lortie, K. L. (2001). Human behavior in the Social Environment: A Multidimensional Perspective, Brooks/Cole Empowerment Series.
• Aydın, T. (2010). Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Geleceğe Yönelik Beklentilerinin Özbakım Gücü ve Yaşam Doyumuna Etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Bates, J. S. (2009). Generative Grandfathering: A Conceptual Framework for Nurturing Grandchildren, Marriage & Family Review, 45(4): 331-352.
• Baysan, N. P. (2008). Yaşlıların Yaşlılık Algısı ve Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler, Yayımlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi, Celâl Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Bowers, B. F., & Myers, B. J. (1999). Grandmothers Providing Care for Grandchildren: Consequences of Various Levels of Caregiving, Family Relations, 48(3): 303311.
• Breheny, M., Stephens, C., & Spilsbury, L. (2013). Involvement Without Interference: How Grandparents Negotiate Intergenerational Expectations in Relationships with Grandchildren, Journal of Family Studies, 19(2): 174-184.
• Bullock, K. (2007). Grandfathers Raising Grandchildren: An Exploration of African American Kinship Networks, Journal of health & Social Policy, 22(3-4): 181197.
• Bundy-Fazioli, K., Fruhauf, C. A., & Miller, C. L. (2013). Grandparents Caregivers’ Perceptions of Emotional Distress and Well-Being, Journal of Family Social Work, 16(5): 447-462.
• Burton, L. M. (1992). Black Grandparents Rearing Children of Drug-Addicted Parents: Stressors, Outcomes, and Social Service Needs, The Gerontologist, 32(6): 744751.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem Akademi.
• Campbell, A., Converse, P. E., & Rodgers, W. L. (1976). The Quality of American Life, Russel Sage Foundation.
• Can, A. (2019). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi, Pegem Akademi.
• Chen, C. (2000). Aging and Life Satisfaction, Social Indicators Research, 54(1): 55-79.
• Choi, M., Sprang, G., & Eslinger, J. G. (2016). Grandparents Raising Grandchildren: A Synthetic Review and Theoretical Model for Interventions, Family and Community Health, 39(2): 120-128.
• Clarke, L., & Roberts, C. (2003). The Meaning of Grandparenthood and Its Contribution to the Quality of Life of Older People, In A, Walker & C, H, Hennessy (Eds.), Community Health, 39(2): 120-128.
• Cox, B. C. (2002). Empowering African American Custodial Grandparents, Social Work, 47(1): 45–54.
• Çetinkaya, E. (2011). Emekli Bireylerde Yaşam Doyumunun Yordayıcıları Olarak Sosyal Destek ve Öz-Yeterlilik, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Dağlı, A., & Baysal, N. (2016). Yaşam Doyumu Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanmasi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59): 1250-1262.
• Dellmann-Jenkins, M., Hollis, A. H., & Gordon, K. L. (2005). An Intergenerational Perspective on Grandparent Roles: Views of Young Parents and Middle-Age/Older, Adults, Journal of Intergenerational Relationships, 3(1): 35-48.
• Diener, E. D., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The Satisfaction with Life Scale, Journal of personality assessment, 49(1): 71-75.
• Direk, D. A. (2019). Huzurevinde Kalan ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Yaşam Doyumlarının İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Doley, R., Bell, R., Watt, B., & Simpson, H. (2015). Grandparents Raising Grandchildren: Investigating Factors Associated with Distress Among Custodial Grandparent, Journal of Family Studies, 21(2): 101-119.
• Dowdell, E. B. (1995). Caregiver Burden: Grandmothers Raising Their High Risk Grandchildren, Journal of Psychosocial Nursing, 33: 27–30.
• Fugl-Meyer, A. R., Melin, R., & Fugl-Meyer, K. S. (2002). Life Satisfaction in 18-to 64-Year-Old Swedes: In Relation to Gender, Age, Partner and Immigrant Status, Journal of rehabilitation medicine, 34(5): 239-246.
• Gauthier, A. (2002). The Role of Grandparents, Current Sociology, 50(2): 295-307.
• Ghaedi, G. H., Tavoli, A., Bakhtiari, M., Melyani, M., & Sahragard, M. (2010). Quality of Life in College Students with and Without Social Phobia, Social Indicators Research, 97(2): 247-256.
• Gladstone, J. W., Brown, R. A., & Fitzgerald, K. A. J. (2009). Grandparents Raising Their Grandchildren: Tensions, Service Needs and Involvement with Child Welfare Agencies, The International Journal of Aging and Human Development, 69(1): 55-78.
• Goodman, C. C. (2007). Intergenerational Triads in Skipped-Generation Grandfamilies, International Journal of Aging & Human Development, 65(3): 231-258.
• Griggs, J., Tan, J. P., Buchanan, A., Attar‐Schwartz, S., & Flouri, E. (2010). ‘They’ve Always Been There for Me’: Grandparental Involvement and Child Well‐Being, Children & Society, 24(3): 200-214.
• Gürsoy, F. G. (2017). Huzur Evinde Yaşayan Yaşlılarda Kapsamlı Geriyatrik Değerlendirme ile Uyku Bozukluğu Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Ankara.
• Hayslip, B., & Goodman, C. C. (2008). Grandparents Raising Grandchildren: Benefits and Drawbacks? Journal of Intergenerational Relationships, 5(7): 117-119.
• Karadelioğlu, P. (2011). Huzurevinde ve Ev Ortamında Yaşayan Yaşlıların Yaşam Doyumlarının Ölüm Kaygı Düzeyine Etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Kemp, C. L. (2007). Grandparent-Grandchild Ties: Reflections on Continuity and Change Across Three Generations, Journal of Family Issues, 28(7): 855-881.
• Kivnick, H. Q., & Sinclair, H. M. (2007). Grandparenthood (J. E. Birren, Ed.), Encyclopedia of Gerontology, Elsevier.
• Margolis, R. (2016). The Changing Demography of Grandparenthood, Journal of Marriage and Family, 78(3): 610-622.
• Markides, K. S., & Martin, H. W. (1979). A Casual Model of Life Satisfaction Among the Elderly, Journal of Gerontology, 34(1): 86-93.
• Mehta, K. K., & Thang, L. L. (2012). Introduction: Grandparenthoodin Asia, In K. K. Mehtav L. L. Thang (Eds.), Experiencing Grandparenthood An Asian Perspective.Springer.
• Melendez, J. C., Tomas, J. M., Oliver, A., & Navarro, E. (2009). Psychological and Physical Dimensions Explaining Life Satisfaction Among the Elderly: A Structural Model Examination, Archives of Gerontology and Geriatrics, 48: 291-295.
• Mollaoğlu, M., Tuncay, F. Ö., & Fertelli, T. K. (2010). Mobility Disability and Life Satisfaction in Elderly People, Archives of Gerontology and Geriatrics, 51: e115e119.
• Moore, S. M., & Rosenthal, D. A. (2015). Personal Growth, Grandmother Engagement and Satisfaction Among Non-Custodial Grandmothers, Aging & Mental Health, 19(2): 136-143.
• Musil, C. M., & Standing, T. (2005). Grandmothers’ Diaries: A Glimpse at Daily Lives, International Journal of Aging and Human Development, 60(4): 317-329.
• Neugarten, B. L., Havighurst, R. J., & Tobin, S. S. (1961). The Measurement of Life Satisfaction, Journal of Gerontology, 16: 134-143.
• Ok, K. H. (2005). Grandparents Raising Granchildren, Journal of Korean Home Management, 23(3): 103-114.
• Öner, F. S. (2014). Huzurevinde Kalan Yaşlı Bireylerde Yaşam Doyumunu Etkileyen Faktörler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilim Üniversitesi, İstanbul.
• Önol, A. (2013). Grandparent-Grandchild Relationships in An Aging Turkey: An Investigation of Intergenerational Contact and Aging Anxiety, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul.
• Özer, M., & Karabulut, Ö. Ö. (2003). Life Satisfaction in the Elderly, Geriatrics, 6(2): 72-74.
• Peters, C. L., Hooker, K., & Zvonkovic, A. M. (2006). Older Parents' Perceptions Ofambivalence in Relationships with Their Children, Family Relations, 55(5): 539-551.
• Pruchno, R. (1999). Raising Grandchildren: The Experiences of Black and White Grandmothers, The Gerontologist, 39(2): 209-221.
• Pruchno, R. A., & McKenney, D. (2002). Psychological Well-Being of Black and White Grandmothers Raising Grandchildren: Examination of a Two-Factor Model, The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 57(5): P444-P452.
• Reitzes, D. C., & Mutran, E. J. (2004). Grandparent Identity, Intergenerational Family Identity, and Well-Being, The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 59(4): 213-S219.
• Stelle, C., Fruhauf, C. A., Orel, N., & Landry-Meyer, L. (2010). Grandparenting in the 21st Century: Issues of Diversity in Grandparent–Grandchild Relationships, Journal of gerontological social work, 53(8): 682-701.
• Şener, A. (2009). Yaşlılık Yaşam Doyumu ve Boş Zaman Faaliyetleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar e-dergi, 1-18.
• Timonen, V., & Arber, S. (2012). A New Look at Grandparenting. In S. Arber & V. Timonen (Eds.), Contemporary Grandparenting: Changing Family Relationships in Global Contexts, The Policy Press.
• Uzun, G. (2016). The Associations of Activities of Daily Living with Quality of Life and Life Satisfaction Among Turkish Elderly Population: The Mediating role of Loneliness, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Veenhoven, R. (1996b). Happy Life-Expectancy: A Comprehensive Measure of Quality-of Life in Nations, Social Indicators Research, 39: 1–58.
• Villar, F., Triadó, C., Pinazo-Hernandis, S., Celdrán, M., & Solé, C. (2010). Grandparents and Their Adolescent Grandchildren: Generational Stake or Generational Complaint? A Study with Dyads in Spain, Journal of Intergenerational Relationships, 8(3): 281-297.
• Welsh, W. M., & Stewart, A. J. (1995). Relationships Between Women and Their Parents: Implications for Midlife Well-Being, Psychology and Aging, 10(2): 181190.
• Werner, P., Buchbinder, E., Lowenstein, A., & Livni, T. (2007). Grandmothers', Mothers' and Granddaughters' Perceptions of Grandparenthood: A Qualitative Analysis of Congruence Across Generations, Journal of Intergenerational Relationships, 5(3): 7-26.
• Westphal, S. K., Poortman, A. R., & Van der Lippe, T. (2015). What About the Grandparents? Children's Postdivorce Residence Arrangements and Contact with Grandparents, Journal of Marriage and Family, 77(2): 424-440.
• Wood, S., & Liossis, P. (2007). Potentially Stressful Life Events and Emotional Closeness Between Grandparents and Adult Grandchildren, Journal of Family Issues, 28(3): 380-398.
• Worrall, J. (2007). Grandparent Custody of Children at Risk: Counting the Cost, Journal of Intergenerational Relationships, 5(3): 127-130.