KORE’DEKİ MAGO HALMİ İLE TÜRK DÜNYASINDAKİ UMAY ANA KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2024, , 158 - 170, 31.12.2024

Hyunjoo Park

https://doi.org/10.71096/cakutad.1538710

Öz

Mitler yalnızca tarihsel gerçeklerin yansıması olmayıp aynı zamanda gerçekçi ve gerçekçi olmayan mesajlar ile iç içe geçmiş, insanların dünya görüşünü ve bilinçdışı arzularını da kapsamaktadır. Arkeolojinin gelişmesiyle birlikte günümüzde birçok bilim insanı, yazının icadından önce yaşayan insanların sırlarının aktarılarak kodlandığı mitlerin anlamlarını çeşitli yöntemler kullanarak ortaya çıkarmaya çalışmaktadır. Kore ve Türk mitlerinde pek çok tanrıça karşımıza çıkmaktadır. Kore tanrıçaları arasında antik çağlardan beri Kore Yarımadası'nda evreni yaratan bir dev tanrıça olarak aktarılan Mago Halmi vardır. Bu aktarımdaki dev kelimesi, insan yeteneğinin ötesindeki tanrısallık anlamına gelebilir. Kore mitolojisindeki bir varlık olan yaratıcı tanrıça Mago zaman içinde değişimlere uğramıştır. Türkler, göçebe bir yaşam sürmüş ve geniş bir alanda etki bırakmışlardır. Tarih boyunca Çin Seddi'nden Avrupa'ya göç ederken gittikleri her yerde Türklerin izlerine rastlamak mümkündür. Türk Dünyasındaki Umay’ın mitolojik varlığı, Türk mitolojisindeki işlevlerine göre değerlendirildiğinde farklı rollerde karşımıza çıktığı gibi kimi zaman da insan dışındaki cansız nesnelerle kişileştirilmiş ve antropomorfizme uğramış biçimleriyle de görülmektedir. Bu nedenle Kore ve Türk tanrıça mitleri karşılaştırılırken öncelikle hem Kore hem de Türk mitolojisindeki Mago ile Umay adlı mitolojik varlıkların tarihsel süreçteki ortaklık/benzerliklerine veya farklıklarına odaklanılmalıdır. Mago mitini araştırdığımız zaman aralığı sözlü gelenek dönemi olduğundan nesilden nesile aktarılırken bölgelere göre farklılıklar görülmektedir. Bu çalışmada öncelikle Mago ve Umay mitolojik varlıklarının adları etimolojik olarak incelenmiştir. Ardından iki tanrıçanın rolleri yaratıcı tanrıça, çocuk doğuran tanrıça ve koruyucu tanrıça başlıkları altında değerlendirilmiştir. Son olarak da Kore mitolojisindeki yaratılış tanrıçası Mago’nun şeytana dönüşmesi ile Umay Ana’nın Albastı’ya dönüşmesi karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mago, Umay, Tanrıça, Koruyucu, Kötü Ruh

The Comparative on Grandmother Mago in Korean and Umay Mother in Turkic World

Öz

Myths are not only reflections of historical facts, but also complex narratives interwoven with both realistic and unrealistic messages, encompassing people's worldviews and unconscious desires. With the developments in archaeology, many scientists today are striving to uncover the meanings of encoded myths, which convey the secrets of people who lived before the invention of writing, using various methods. In both Korean and Turkish myths, numerous goddesses are prominent figures. Among the Korean goddesses, Mago Halmi is depicted as a giant goddess who has created the universe on the Korean Peninsula since ancient times. The term "giant" may symbolize divinity beyond human capabilities. The creator goddess Mago in Mago mythology has undergone many changes over time. The Turks, who lived a nomadic lifestyle, have left their mark over a wide area. From the first time they appeared in history, their traces can be found from the Great Wall of China to Europe. When the mythological presence of Umay in the Turkic World is evaluated according to its functions in Turkic mythology, it is seen in different roles, and sometimes it is also seen in personified and anthropomorphized forms with non-human inanimate objects. For this reason, when comparing Korean and Turkish goddess myths, first of all, the commonalities/similarities or differences of the mythological beings named Mago and Umay in both Korean and Turkish mythology in the historical process should be focused on. Since the time period of the Mago myth is the period of oral tradition, there are regional differences in its transmission from generation to generation. In this study, first of all, the names of Mago and Umay mythological beings are examined etymologically. Then the roles of the two goddesses are evaluated under the titles of creator goddess, childbearing goddess and protective goddess. Finally, the transformation of Mago, the goddess of creation in Korean mythology, into the devil and the transformation of Mother Umay into Albastı are discussed comparatively.

Anahtar Kelimeler

Mago, Umay, Tanrıça, Koruyucu, Kötü Ruh

Kaynakça

• Bayat, F. (2007), Türk Mitolojik Sistemi 2 (Kutsal Dişi-Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler-İyeler ve Demo-noloji), İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Beydili, C. (2004), Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük (Çev. Eren, Er-can), Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
• Choi, S. M. (2021), A Study on the Korean Village Rites, Viewed from Northeast Asian Heaven Ritual (祭天) Culture, Uluslararası Beyin Eğitimi Enstitüsü: Kore Çalışmaları ve Kore Çalışmaları Doktora Tezi.
• Chung, Y. K. (2009). “Han Milleti’nin Tarihî Yerlerinin Efsaneleri ve Mitleri”, Tekmin Korebilimi Enstitüsü, Kore Çalışmaları Araştırma Der-gisi, Sayı 4: 1-55.
• Chung, Y. K. (2010). “The birthplace of human history at the Mago gy-necocratic queendom in the Pamirs -To pursue the origin of Dongyi’s history and culture”, Tekmin Korebilimi Enstitüsü, Kore Çalışmaları Araştırma Dergisi, Sayı 6: 73-100.
• Çobanoğlu, Ö. (2020), “Türk Mitolojisinde Anaerkil Dönem”, Türk Söz İle Kültür Varlıklarının İzinde, Türk Bilim Araştırmaları Dizisi1, İstanbul: Kutlu Yayınevi. p.117-160.
• Çoruhlu, Y. (2001), “Göktürk Sanatında dinî nitelikli heykeller ve tasvir-ler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara, p. 95-146.
• Ercilasun, A. & Akkoyunlu, Z. (2018), Divân-ü Lügati’t-Türk , (Kaşgarlı, M), TDK yay. Ankara.
• Geybullayev, G; Rızayeva, V. (1999), “Eski Türklerde Umay Tanrıçası”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Sayım III, p. 215-218.
• Gopuri, G. (2005), “Uygur Şiveleri Üzerine”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 5(2): 335-338, İzmir.
• Güngör, H. (2016), Türk Bodun Bilimi Araştırmaları, Bilge kültür sanat, İstanbul.
• İnan, A. (1976), Eski Türk Dini Tarihi, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İnayet, A. (2008), “Divân-ü Lügati’t-Türk’te Doğumla İlgili Örf, Adet ve Ritüeller”, Uluslararası II. Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. p.1–11.
• İnayet, A. ve Öger, A. (2009), “Uygur Türklerinin Mitolojik, Dini ve Tarihi Kadın Kahramanları Üzerine”, Türkoloji Araştırmaları, Cilt IV, Sayı 3 (II), p.1183-1198.
• Jung, K. H. (2013), “Kore Seondo ve Jingsimrok”, Uluslararası Beyin Eğitimi Enstitüsü, Kore Araştırmaları Enstitüsü, Seondo Kültürü, Cilt 14: 39-89.
• Jung, K. H. (2021), Seondo Heaven Ritual(仙道祭天) Culture of Baedal-kook(倍達國) appeared in Northeast Asian archeology and Restoration of the original form of Korean ethnic religions, Uluslararası Beyin Eğitimi Çalışmalar Enstitüsü Kore Bilimi Araştırmalar, Seondo Kültürü Dergisi, Vol. 31: 9-71.
• Kang, M. K. (2021). “Acceptance and transmission of the Mago myth-Focusing on Chinese character’s materials”, Doğu Çin Edebiyatı Topluluğu, 86: 69-96.
• Kayabaşı, O. A. (2016 ), “Türk Mitolojisinin Kutsal Dişisi: Umay”, International Journal Of Eurasia Social Sciences, Vol. 7, Issue 22, p. 220-228.
• Kim, H. J. (2014). Kore Mago’nun Aktarım Yönleri ve İlahi Karakterleri, Kore Üniversitesi Doktora Tezi, Kore.
• Kim, N.J. (2015). “Kore ve Japonya'da Doğum Tanrılarının Karşılaştırmalı Bir Çalışması”, Kyunghee Üniversitesi Karşılaştırmalı Kültür Araştırma Enstitüsü, Vol. 39: 127-152.
• Kim, Y. K. (2011). “Göbek kordonu ve 3 numaralı çalışma”, Karşılaştır-malı Folklor Topluluğu, Sayı: 129-163.
• Kwon, D. K. (2014). “Where did the Birth of the Masculinity of Korean Folktale, Minority of the Masculinity’s Research History and Starting Point of the Masculinity of Gender - Initiation of Killing Goddess and Masculinity Birth in (Choi Jin Hoo) Folktale”, Kore Dili ve Edebiyatı Topluluğu, Sayı 68: 505-543.
• Kwon, T. H. (1998). Study on the Transmission Aspects and the Derivation Types of Giant Fables, Gyenggi Üniversitesi Doktora Tezi.
• Park, J. J. (2014). Mother Magod -Yeniden yazılmış Budoji, Mago Books.
• Park, J. S. (Ed. Kim Eunsoo) (2020). Budoji, Han Munwa yay.
• Park. H. (2024). Kore ve Türk Mitolojik Panteonları Bağlamında Mago ve Umay. Yayımlanmamış doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Potapov, L. P. (1996), “Etnografik Verilerin Işığında Eski Türklerin Tanrısı Umay”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi (Çev. Muvaffak Duranlı), Sayı I, p. 213-233.
• Seo, J. B. (1970). “Sam God”, Shukmyeong Kadın Üniversitesi Asyalı Kadın Çalışmaları, Cilt 9: 215-237.
• Tekin, T. (2010), Orhon Yazıtları, TDK yay, Ankara.
• Won, M. (2013). Kore ile Çin Arasında Mago’nun Farklıkları Araştırma, Semyeng Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi.
• Yeşilyurt, B. (2019), Türk Kültüründe Umay Kültü ve Yansımaları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Dini Bilimleri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• YNA, (E.T.: 09.03.2023), Erişim adresi: https://www.yna.co.kr/view/AKR20141226135500017
• Yoon, H. S. (2013), “Eski Kore Tanrıçalarının Türleri ve Bunların Tarih-sel İlişkileri: İlahi Gücü Elde Etme Yöntemine Dayalı”, Dongbang Dergisi, Cilt162:136-166.