KENT KİMLİĞİNİN GELENEKSELDEN MODERNE DEĞİŞİMİNİN SOSYOKÜLTÜREL VE MORFOLOJİK AÇIDAN BİR İNCELEMESİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 241 - 263, 31.12.2022

Hakkı Kalaycı , Gülşen İrem Kalaycı

Öz

Çankırı kenti, Anadolu konut mimarisinin karakteristik özelliklerini büyük oranda göstermektedir. Çankırı, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, tarihi, kültürü ve mimari mirasıyla önemli bir yerleşim yeridir.
Çankırı geleneksel konut mimarisi ve kültürü açısından Anadolu’nun zengin şehirleri arasındadır. Ancak her geçen gün sayıları artan ve kentin kültürel dokusuna uymayan bir şehirleşme geleneksel yapının deforme olmasına sebep olmaktadır. Sosyolojik anlamda günümüz modern toplum biçimlerinin gerektirdiği şekilde yeni yaşam alanları ve konut tipleri her geçen gün artmaktadır. Bu bir anlamda geleneğin yitimi olarak da değerlendirilebilir. Toplumlarda modern yaşamın özendirildiği günümüzde yeni yaşam biçimlerinin gerektirdiği ihtiyaçlara cevap verebilen konutlar şehirlere hâkim olmaktadır. Bu durum da geleneksel yapının çözülmesine ve terk edilmesine sebebiyet vermektedir. Modern yaşam tarzlarının özendirilmesi, rahat ve konforlu yaşama isteği ve şartların daha iyi olması talepleri gibi faktörler de geleneksel konutların terk edilmesinde etkili olmaktadır.
Bu çalışmada; Çankırı’da geleneksel konut dokusunu barındırılan kentsel sit alanı ve kentsel dönüşüm alanı morfolojik ve sosyokültürel özellikleri açısından incelenmektedir. Çalışma süresince gözlem, mülakat ve kaynak tarama yöntemleriyle bilgi toplanmıştır. Ayrıca incelemede harita, fotoğraf ve rölöve teknikler de kullanılarak veriler oluşturulmuştur. Çalışma kapsamında morfolojik ve sosyokültürel farklılıkların belirlenmesinde, kentin tarihi kent dokusu özelliği gösteren kentsel sit bölgesi ile kentsel dönüşüme uğramış bölgelerinden bir kesit seçilerek analizler yapılmaya çalışılmıştır. Kentin fiziksel oluşum ve gelişim dönem ve süreçleri resim–fotoğraf, hava fotoğrafları ve dokusal harita analizleri gibi görsel materyallerden faydalanılarak karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu çalışmada sahaya yönelik yapılan araştırmalar doğrultusunda fiziksel ve sosyal yapının incelenmesiyle görülen kentte geleneksel konutların yerini günümüz modern yapılarına bıraktığı gözlemlenmektedir. Çankırı kent kimliği açısından geleneksel ve modern arasında kalmış ancak tam anlamıyla ne geleneksel ne de modern olabilmiştir. Aynı anda her iki kent kimlik özelliğini de gösteren melez bir kent kimliği görünümündedir.

Anahtar Kelimeler

Kent, Morfoloji, Sosyokültürel, Kentsel Dönüşüm

A SOCIO-CULTURAL AND MORPHOLOGICAL EXAMINATION OF THE CHANGE OF URBAN IDENTITY FROM TRADITIONAL TO MODERN (ÇANKIRI EXAMPLE)

Öz

The city of Çankırı shows the characteristic features of Anatolian residential architecture to a large extent. Çankırı has hosted many civilizations throughout history and is an important settlement with its history, culture and architectural heritage. Çankırı is among the rich cities of Anatolia in terms of traditional residential architecture and culture. However, an urbanization that is increasing day by day and does not fit the cultural texture of the city causes the traditional structure to deform. In the sociological sense, new living spaces and housing types are increasing day by day as required by today's modern social forms. In a sense, this can also be considered as the loss of tradition. Today, where modern life is encouraged in societies, houses that can meet the needs of new lifestyles dominate the cities. This situation causes the dissolution and abandonment of the traditional structure. Factors such as the encouragement of modern lifestyles, the desire to live comfortably and comfortably, and the demands for better conditions also affect the abandonment of traditional houses.

In this study; the urban protected area and urban transformation area in Çankırı, which houses have the traditional housing texture, are examined in terms of morphological and socio-cultural characteristics. During the study, information was collected by observation, interview and source scanning methods. In addition, data were created by using maps, photographs and survey techniques. In the scope of the study, in determining the morphological and socio-cultural differences, analyzes were tried to be made by selecting a section from the urban protected area, which has the characteristics of the historical urban texture, and the urban transformation areas of the city. The physical formation and development periods and processes of the city were examined comparatively by using visual materials such as painting-photographs, aerial photographs and textural map analyses. In this study, it is observed that the traditional houses in the city, which is seen by examining the physical and social structure in line with the field researches, have left their place to today's modern structures. Çankırı has remained between traditional and modern identity, but it has not been able to be either traditional or modern. It has the appearance of a hybrid urban identity that shows both urban identity features at the same time.

Anahtar Kelimeler

Urban, Morphology, Sociocultural, urban transformation

Kaynakça

• Atik, D. ve Erdoğan, N. (2007), Geleneksel Konut Mimarlığını Etkileyen Sosyokültürel Faktörler: Edirne’de Şinasi Dörtok Evi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8(1), 21-27.
• Bookchin, M. (1998). Ekolojik Bir Topluma Doğru, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bozkurt, V. (2015), Değişen Dünyada Sosyoloji, Bursa: Ekin Yayınları.
• Demirbağ, U. ve Urfalıoğlu, N. (2019). Çankırı Merkez İlçe Geleneksel Konutlarının Cephe Biçimlenişi. Art-Sanat Dergisi, 11, 71-100.
• Erdoğan, N. K. (2008). Çankırı Kentsel Sit Alanı Kaynak Potansiyelinin Saptanmasında Bir Yöntem. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 5(1), 35-44.
• Gür, Ş. G. (2000). Doğu Karadeniz Örneğinde Konut Kültürü, İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Güvenç, B. (1996). İnsan ve Kültür, İstanbul: Remzi Yayınevi.
• Kalaycı, H. (2020). Aile ve Toplum. (Ed. Cihat Yaşaroğlu-Fazlı Ergül) Etik ve İnsani Değerler (26-46), Ankara: Nobel Yayınları.
• Kalaycı, H. ve Yanık, C. (2009). Mekansal Özellikler ve Kentsel Değişim: Çankırı, Çankırı Araştırmaları Dergisi, 4(4), 221-238.
• Kalaycıoğlu, S. (2017). Toplumsal Yapı: Toplumsal Kurumlar, Gruplar ve Toplumsal Değişme (Ed. Memet Zincirkıran) Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı (3-17), Bursa: Dora Yayınevi.
• Karahan, E. E. (2017). Geleneksel ve Günümüz Konutunda Sürdürülebilirlik ve Yaşam Alışkanlıkları: Osmaneli Örneği, Megaron Dergisi, 12(3), 497-510.
• Kuban, D. (1995). Mimarlık Kavramları, İstanbul: Yem Yayınevi.
• Kubat, A. S. ve Topçu M. (2009). Antakya ve Konya tarihi Kent Dokularının Morfolojik Açıdan Karşılaştırılması, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 334-347.
• Kuter, N. (2007). Çankırı Kenti Açık ve Yeşil Alan Varlığı İçinde Tarihi Kent Merkezinin Kentsel Peyzaj Tasarımı Açısından Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Rapoport, A. (1969). House Form and Culture, New Jersey: Prentice Hall.
• Rapoport, A. (1985). Thinking About Home Environments, In Home Environments (pp. 255-286). Springer, Boston, MA.
• Urry, J. (1999). Mekânları Tüketmek. (Çev. R. G. Öğdül), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Uşma, G. (2018). Geleneksel Van Evlerinin Cephe Özellikleri ve Tipolojisi Üzerine Bir İnceleme, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 33(1), 1-16.
• Zorlu, T. ve Keskin, K. (2017). Kültür-Konut Etkileşiminde Mahremiyet Olgusu: Geleneksel UrfaAkçaabat/Ortamahalle Evleri Üzerinden Karşılaştırmalı Bir Analiz, Online Journal of Art and Design, 5(2), 72-89