YAZILI BASINDA ÖLÜM İLANLARININ ELEŞTİREL SÖYLEM ANALİZİ: TEUN A. VAN DİJK MODELİ

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 71 - 90, 31.12.2021

Miyase Güzel

Öz

Türk kültürü içerisinde ilanların önemli bir yeri vardır. Bu ilanlar aracılığıyla sevinç ve üzüntüler paylaşılmakta, olay veya olguların bilgisi geniş kitlelere ulaştırılmaktadır. Gelişen teknoloji ile birlikte duyurular sosyal medyadan, yerel ve ulusal gazetelerden, toplu mesaj uygulamalarından, afişlerden, ilan panolarından yazılı ve görsel
materyallerle yapılmaktadır. İlanlar yaşanılan süreçleri duyurmak, duygusal ve bilişsel temasları arttırmak için yapılmaktadır. Folklorun alt birimi olan ve geçiş dönemleri arasında bulunan ölüm; yeni bir hayatın başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Beşeri hayatın son buluşu, metafizik dünyanın başlangıcı olan ölüm, cenaze temalı ritüelleri beraberinde getirmiştir. Ölüm olayının duyurulması ile başlayan ritüeller zinciri, cenaze sahiplerinin sosyo-kültürel yapılarına göre değişkenlik göstermektedir. Ölümün duyurulması teknolojik gelişmelere göre şekil almış olup bu ilanlar telefon, anons, internet ve yazılı basın aracılığıyla yapılmaktadır. Teun A. van Dijk’ın eleştirel söylem analizine göre yazılı basında kullanılan dil, makro ve mikro düzeyde değerlendirildiğinde toplum hafızasındaki düşünsel ve dilsel verilere ulaşmak mümkündür. Bu çalışmada yazılı basında önemli bir yer tutan ölüm ilanlarında kullanılan dil, van Dijk’ın eleştirel söylem analizi kuramına göre incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Yazılı basın, ölüm ilanları, Teun A. van Dijk, eleştirel söylem analizi.

Death Announcements in Printed Media Analyzed According To van Dijk’s Critical Discourse Analysis

Öz

Advertisements have an important place in Turkish culture. Through these advertisements, joys and sorrows are shared, and the information of events or facts is conveyed to large masses. With the developing technology, announcements are made with written and visual materials from social media, local and national newspapers, mass message applications, posters and billboards. Advertisements are made to announce the processes experienced and to increase emotional and cognitive contacts. Death, which is a sub-unit of folklore and between transition periods; this is considered as the beginning of a new life. Death, which is the end of human life and the beginning of the metaphysical world, has brought along funeral-themed rituals. The chain of rituals, which started with the announcement of the death event, varies according to the socio-cultural structures of the funeral owners. Announcement of death has taken shape according to technological developments and these announcements are made via telephone, announcement, internet and printed media. According to Teun A. van Dijk’s critical discourse analysis, when the language used in the print media is evaluated at the macro and micro level, it is possible to reach intellectual and linguistic data in the memory of the society. In this study, the language used in obituaries, which has an important place in the print media, will be examined according to van Dijk's theory of critical discourse analysis.

Anahtar Kelimeler

Published media, death notices, Teun A. van Dijk, critical discourse analysis

Kaynakça

• Artun, Erman. (2016). Türk Halkbilimi. Adana: Karahan Kitabevi.
• Billig, Michael. (2003). Critical Discourse Analysis and the Rhetoric of Critique. Critical Discourse Analysis Theory and Interdisciplinarity, (Gilbert Weiss and Ruth Wodak Ed.) içinde (ss. 35- 46). New York.
• Çelik, Hilal-Ekşi, Halil. (2008). Söylem Analizi, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 27, 99-117.
• Güncel Türkçe Sözlük, TDK, 3 Aralık 2021 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Hürriyet İlan. 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.hurriyetilan.com.tr/wpcontent/uploads/2021/06/23-haziran-carsamba-vefatilanlarscaled.jpg adresinden erişildi.
• _______. 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.hurriyetilan.com.tr/wpcontent/uploads/2021/09/1-eylul-carsamba-vefatilanlar2- scaled.jpg adresinden erişildi.
• _______. 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.hurriyetilan.com.tr/wpcontent/uploads/2021/09/1-eylul-carsamba-vefatilanlar1- scaled.jpg adresinden erişildi.
• _______. 1 Eylül 2021 tarihinde https://www.hurriyetilan.com.tr/wpcontent/uploads/2021/09/1-eylul-carsamba-vefatilanlar2- scaled.jpg adresinden erişildi.
• Sabah Gazetesi. “Başsağlığı”, 02 Mart 2021.
• _______. “Başsağlığı”, 03 Mart 2021.
• _______. “Vefat ve Başsağlığı”, 02 Mart 2021.
• _______. “Vefat ve Başsağlığı”, 02 Mart 2021.
• _______. “Vefat ve Başsağlığı”, 02 Mart 2021.
• _______. “Vefat ve Başsağlığı”, 06 Mart 2021.
• _______. “Vefat ve Başsağlığı”, 20 Mart 2021.
• _______. “Vefat ve Başsağlığı”, 20 Mart 2021.
• _______. “Vefat ve Başsağlığı”, 22 Mart 2021.
• Sunay, Yağız. (2019). Haber Söylemi: 2018 Yılında Türkiye’de Yaşanmış 5 ve Üzeri Ölümlü Karayolu Trafik Olaylarının Gazete Haberlerinde Sunumu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• van Dijk, Teun. A. (1993a). Principles of Critical Discourse Analysis, Dicsourse & Society, 4 (2), 249-283.
• _______. (2003b). The Discourse-Knowledge Interface. Critical Discourse Analysis Theory and Interdisciplinarity, (Gilbert Weiss and Ruth Wodak Ed.) içinde (ss. 85- 110). New York.
• _______. (2015c). Critical Discourse Analysis. The Handbook of Discourse Analysis, (Deborah Tannen vd. Ed.) içinde (466-485). John Wiley & Sons, Inc.
• Vefat İlan Hürriyet. 2 Eylül 2021 tarihinde https://vefatilanhurriyet.com/hurriyet-bugunku-vefat-olumbassagligi-anma-tesekkur-mevlit-ilanlari-1-subat-2021/ adresinden erişildi.
• _______. 2 Eylül 2021 tarihinde https://vefatilanhurriyet.com/hurriyet-bugunku-vefat-olumbassagligi-anma-tesekkur-mevlit-ilanlari-14-mart-2021/ adresinden erişildi.
• Vefat İlan Servisi. 1 Eylül 2021 tarihinde https://vefatilanservisi.com/wpcontent/uploads/2021/08/Hurriyet-Bugunku-Vefat-Olum- %E2%80%93-Bassagligi-%E2%80%93-Anma-%E2%80%93- Tesekkur-%E2%80%93-Mevlit-Ilanlari-14-Agustos-2021-1.jpg adresinden erişildi.
• Weiss, Gilbert-Wodak, Ruth. (2003). Introduction: Theory, Interdisciplinarity and Critical Discourse Analysis. Critical Discourse Analysis Theory and Interdisciplinarity, (Gilbert Weiss and Ruth Wodak Ed.) içinde (1- 34). New York.