AMNESIA AND FORGETTING IN BURHAN SÖNMEZ’S NOVEL LABIRENT

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 159 - 176, 30.12.2023

Meliha Tatli

Öz

The reason for the increasing interest in memory studies is people's curiosity about the past and social changes. The concept of memory, which is closely related to many disciplines, has also been discussed through literary texts, and its relationship with concepts such as identity, culture and historical consciousness has been examined. While the existence of memory is so important, losing it, in other words losing the past, is a great drama. Although memory does not remember the past as fresh as the first day, thanks to this ability to remember an organism, it manages to keep the past alive despite the passing of time. Burhan Sönmez, one of the contemporary writers after 2000, tells in his fourth novel Labirent, the loss of memory of a musician named Boratin after he jumped off the Bosphorus Bridge and committed suicide, and the pains he suffered in order to remember. Boratin has forgotten everything from who he is to his way home. Although he managed to come back to life with a broken rib, losing all traces of his own existence showed that he was thrown out of the limits of his memory. Throughout the novel, Boratin's desire to remember has made the reader rethink the concept of memory. While Boratin wanders the streets of Istanbul with an empty memory, he does not come across any trace of memory. In this study, it has been examined how amnesia constitutes a universe of absences, and the relationship of concepts such as social memory, nostalgia and dreams with memory is mentioned.

Anahtar Kelimeler

Burhan Sönmez, Labirent, Amnesia, Forgetting, Novel

BURHAN SÖNMEZ'İN LABİRENT ROMANINDA BELLEK YİTİMİ VE UNUTMA

Öz

Bellek çalışmalarına olan ilginin artmasının sebebi insanların geçmişe olan merakı ve toplumsal değişimlerdir. Birçok disiplinle yakından ilgisi olan bellek kavramı edebi metinler aracılığıyla da ele alınmaya başlanmış kimlik, kültür ve tarih bilinci gibi kavramlarla olan ilişkisine bakılmıştır. Belleğin varlığı bu kadar önemliyken onun yitirilmesi, diğer bir deyişle geçmişi kaybetmek büyük bir dramdır. Bellek, geçmişi ilk günkü kadar taze hatırlamasa da bir organizmanın sahip olabileceği bu hatırlama yeteneği sayesinde geçmişi akan zamana rağmen diri tutmayı başarır. 2000 sonrası çağdaş yazarlardan olan Burhan Sönmez, dördüncü romanı olan Labirent’te Boratin isimli bir müzisyenin Boğaz Köprüsü’nden atlayıp intihar ettikten sonra geçirdiği bellek yitimini ve hatırlamak adına çektiği sancıları anlatır. Boratin kendisinin kim olduğundan başlayıp evinin yoluna kadar her şeyi unutmuştur. Bedensel olarak kırık bir kaburgayla hayata dönmeyi başarsa da kendi varlığına dair bütün izleri kaybetmesi onun bellek sınırlarının dışına atıldığını göstermiştir. Roman boyunca Boratin’in hatırlama arzusu okuyucuya bellek kavramını yeniden düşündürtmeyi başarmıştır. Boratin boş bir bellekle İstanbul’un sokaklarını dolaşırken anısal belleğe dair hiçbir ize rastlamaz. Bu çalışmada tespit edilen başlıklarla bellek yitiminin nasıl bir yokluklar evreni kurduğu incelenmiş, toplumsal bellek, nostalji ve rüya gibi kavramların bellekle olan ilişkisinden söz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Burhan Sönmez, Labirent, Bellek Yitimi, Unutma, Roman

Kaynakça

• Boyer, P. ve Wertsch, James V. (2021). Zihinde ve Kültürde Bellek. (Y. Aşçı Dalar, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Boyer, P. (2021). “Anılar Ne işe Yarar? Hatırlamanın Biliş ve Kültürle İlgili İşlevleri”. Boyer, Pascal & Wertsch, James V. (Ed.), Zihinde ve Kül-türde Bellek. (ss. 5-36) içinde. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bryant, R. (2020). “Felaketi Yazmak: Kıbrıs’ta Nostalji ve Tarih(ler)i”. Neyzi, Leyla (Ed.), Nasıl Hatırlıyoruz? Türkiye’de Bellek Çalışmala-rı. (ss. 65-89) içinde. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Cadava, E. (2008). Işık Sözcükleri Tarihin Fotografisi Üzerine Tezler (A. Ufuk, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Cassin, B. (2020). Nostalji İnsan Ne Zaman Evindedir? Odysseus, Aeneas, Arendt. (S. Kıvrak, Çev.). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Durkheim, E. (2020). Dinsel Yaşamın İlk Biçimleri (Ö. Ozankaya. Çev.). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Flew, A. (2005). Felsefe Sözlüğü (N. Özsoy, Çev.). Ankara: Yeryüzü Yayı-nevi. Halbwachs, M. (2007). “Kolektif Bellek ve Zaman”. Cogito Üç Aylık Dü-şünce Dergisi, Bellek: Öncesiz, Sonrasız. 50, 55-76.
• Halbwachs, M. (2022). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri (B. Uçar, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• İlhan, M. E. (2018). Kültürel Bellek Sözlü Kültürden Yazılı Kültüre Hatır-lama. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Karaarslan, F. (2021). Toplumsal Hafıza Hatırlamanın ve Unutmanın Sos-yolojisi. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Neyzi, L. (Ed.) (2020). Nasıl Hatırlıyoruz? Türkiye’de Bellek Çalışmaları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nora, P. (2022). Hafıza Mekânları (M. E. Özcan, Çev.). İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Sarlo, B. (2022). Geçmiş Zaman Bellek Kültürü ve Özneye Dönüş Üzerine Bir Tartışma (P. B. Charum ve D. Ekinci, Çev.). İstanbul: Metis Ya-yınları.
• Schudson, M. (2007). “Kolektif Bellekte Çarpıtma Dinamikleri”. Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi, Bellek: Öncesiz, Sonrasız. 50, 179-199.
• Sönmez, B. (2018). Labirent. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Suarez-Arauz, N. (2007). “Amnezi Manifestosu”. Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi, Bellek: Öncesiz, Sonrasız. 50, 248-257.
• Şahin, S. (2019). Talih, Tesadüf ve İrade. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tatli, M. (2023). Deprem Felaketine Bellek Kavramı Işığında Bakmak. Bilgili, Ali (Ed.). 1. Uluslararası Deprem Çalışmaları Kongresi (ss. 25-32) içinde. İstanbul.
• Traverso, E. (2020). Geçmişi Kullanma Kılavuzu Tarih, Bellek, Politika (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tunç, G. (2020). Şiir ve Bellek Modern Türk Şiirinde Bellek Metaforları. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Urry, J. (2018). Mekânları Tüketmek (R. G. Öğdül, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Uzunoğlu, N. (2018). Kültürel Miras Alanlarının Toplumsal Bellek Bağla-mında Yeniden İşlevlendirilmesi: Haydarpaşa Örneği. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.