A COMPARATİVE STUDY ON THE LEGEND OF THE BOŞ BEŞİK, THE BOŞ BEŞİK THEATER PLAY AND THE MOVİE

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 125 - 158, 30.12.2023

Volkan Çil

Öz

Adaptations take an important place in theater and cinema. Although the adaptati-ons sometimes receive criticism, it is seen that successful and award-winning works in the world literature are adaptation, whether they are theater plays or mo-vies. Boş Beşik theater and cinema film, which form the subject of this study, are also adaptations. Boş Beşik, a Nomad legend, was first adapted to the theater by Necati Cumalı in 1949. This play of Cumalı, consisting of two curtain, was staged in Izmir City Theater in 1949 and in State Theaters in 1981. Also, this theater was later adapted to the cinema in 1952 and in 1969. The story of Boş Beşik, adapted from legend to theater, from theater to cinema, continued its historical adventure by transforming into a movie. Adaptations are one of the most important means for verbal narrative types to survive. In a sense, verbal narrative types have adapted to modern times with theater adaptations and then cinema adaptations. This adapta-tion process, where verbal narrative genres live, shows that literary genres act like a living being and become suitable for all era, epoch and conditions. Boş Beşik narrative that follows the legend-theater-cinema sequence was modified as a result of the adaptation phenomenon while being adapted. It is changed while the legend was adapted to the theater, these changes were also seen in the motion picture adaptation. The legend of Boş Beşik has been transformed into theater text and cinema film with a number of adaptation methods such as transformation, exten-sion and subtraction. In this study, Boş Beşik legend and Boş Beşik (1949) theater play and Boş Beşik (1969) cinema film were compared. As a result of this compari-son, the differences between the source text and the adaptation texts were determi-ned. There are many differences between source work and adaptation works, from person names to plot, from time and place changes to changes in language ele-ments.

Anahtar Kelimeler

Adaptation, legend, theater, cinema, Boş Beşik

BOŞ BEŞİK EFSANESİ İLE BOŞ BEŞİK TİYATRO OYUNU VE SİNEMA FİLMİ ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME

Öz

Tiyatroda ve sinemada uyarlamalar önemli bir yer tutmaktadır. Uyarlamalar kimi zaman eleştiri alsa da dünya literatüründe başarılı ve ödüllü yapıtların uyarlama oldukları görülmektedir. Bu çalışmanın konusunu oluşturan Boş Beşik tiyatro oyunu ve sinema filmi de birer uyarlamadır. Bir Yörük efsanesi olan Boş Beşik ilk olarak 1949 yılında Necati Cumalı tarafından tiyatroya uyarlanmıştır. Cumalı'nın iki perdeden oluşan bu oyunu 1949 yılında İzmir Şehir Tiyatrosu'nda, 1981 yılında da Devlet Tiyatroları’nda sahnelenmiştir. Ayrıca daha sonra bu oyun 1952 ve 1969 yıllarında sinemaya uyarlanmıştır. Efsaneden tiyatroya, tiyatrodan sinemaya uyarlanan Boş Beşik anlatısı tarihsel macerasını sinema filmine dönüşerek sürdürmüştür. Uyarlamalar sözlü anlatı türlerinin varlıklarını devam ettirebilmelerinin en önemli vasıtalarından birisidir. Bir bakıma sözlü anlatı türleri önce tiyatro uyarlamaları daha sonra sinema uyarlamaları ile modern zamanlara adapte olmuşlardır. Sözlü anlatı türlerinin yaşadığı bu adaptasyon süreci edebî türlerin canlı bir varlık gibi hareket ettiğini ve her çağa, döneme ve şartlara uygun hâle geldiğini göstermektedir. Efsane-tiyatro-sinema silsilesini izleyen Boş Beşik anlatısı uyarlanırken uyarlama olgusunun bir sonucu olarak modifiye olmuştur. Boş Beşik efsanesi tiyatroya uyarlanırken birtakım değişikliklere uğramış bu değişiklikler sinema filmi uyarlamasında da görülmüştür. Dönüştürme, ekleme, çıkarma gibi bir takım, uyarlama metotları ile Boş Beşik efsanesi tiyatro metnine ve sinema filmine dönüşmüştür. Bu çalışmada özetle Boş Beşik efsanesi ile Boş Beşik (1949) tiyatro oyunu ve Boş Beşik (1969) sinema filmi mukayese edilmiştir. Bu mukayese sonucunda kaynak metin ile uyarlama metinler arasındaki farklılıklar tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Uyarlama, efsane, tiyatro, sinema, Boş Beşik

Kaynakça

• Aslanoğlu, B. Y. (2004). 41 Türk Filminde Folklorik Unsurlar. Yayımlanmış Yük-sek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Atay, A. (2022). Sinemada Edebiyat Uyarlamaları: ‘‘Dvoynik ve The Double Ör-neği’’. İletişim Çalışmaları Dergisi, 8 (2), 131-155.
• Cumalı, N. (1985), Necati Cumalı Bütün Oyunları 3. Ankara: Tekin Yayınevi.
• Cumalı, N. (1992). Raik Almaçık’a Mektup, Türk Dili Dergisi.
• Cumalı, N. (1996). Yazar ve Yönetmen Gözüyle Sinema Edebiyat İlişkisi. Varlık, 1060, 11-15.
• Bastin, G. L. (1998), “Adaptariton”, Routledge Encyclopedia of Translations Stu-dies. (Ed. Mona Baker), London and New York: Routledge.
• Bulut, S. (2017). Türk Tiyatrosunda Uyarlama (1860-1923). Ankara: Gece Kitaplı-ğı.
• Hutcheon, L. (2006). A Theory of Adaptation. New York and London: Routledge.
• Karadeniz Yağmur, S. (2018). Efsane ve Mitoloji Üzerine Genel Bir Değerlendir-me ve Efsane Mitoloji İlişkisi. Asia Minor Studies-International Journal of Social Siences, 6 (12), 317-328.
• Oylum, R. (2016). Türk Sinemasında Necati Cumalı Uyarlamaları. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Taş, S. (2001). Necati Cumalı ve Oyunları. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınla-rı.
• Ünlü, D. (2015). Necati Cumalı’nın Eserlerinde İzmir ve Çevresi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Kıbrıs.
• Yıldız Kayadevir, R. (2019). Uyarlama Sinema Filmleri Üzerine Bir Sorgulama: Sinema Seyircilerinin Okuma Pratikleri. Sine Filozofi Dergisi, s.453-473.