KIRGIZ DESTANLARI 17: KURMANBEK DESTANI (SARIKUNAN VARYANTI) ADLI ESERİN TANITIMI

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 213 - 216, 30.12.2023

Betül Ataman

Öz

Altay Türklerinden sonra en fazla destana sahip olan Türk boylarından biri Kırgız Türkleridir. Kırgız destanları denilince akla ilk gelen destan Manas destanıdır. Yalnız Türk dünyasında değil tüm dünyanın en hacimli destanı olma özelliği ile oldukça önemlidir. Kırgız Türklerinin Manas dışında önemli destanlarından biri de Kurmanbek destanıdır. Bu destan Kırgız Türklerinin kahramanlık destanları kategorisinde yer alan bir destandır. Kahraman Kurmanbek’in tarihî bir şahsiyet olması destana tarihî destan olma özelliği kazandırmıştır. Kurmanbek destanı tıpkı Manas destanı gibi bir üçleme oluşturmaktadır: Kurmanbek, Seyitbek, Şırdakbek. Arvas’ın Kurmanbek Destanı (Sarıkunan Varyantı) adlı eserinde belirttiği gibi destanın çok sayıda versiyon ve varyantı vardır. Abdulselam Arvas bu çalışmasıyla destanın bir varyantını daha Türk dünyasına kazandırmıştır. Bu varyantın anlatıcısı Sagınbek Dıykanbayev’dir.
Arvas’ın tanıtım yazısında ele alınan bu eserin ilk baskısı 2013 tarihinde Hâkim Yayıncılık tarafından yapılmıştır. İncelenen baskısı ise 2019 yılının Mayıs ayında Türk Dil Kurumu tarafından “Türk Dünyası Destanlarının Tespiti, Türkiye Türkçesine Aktarılması ve Yayımlanması Projesi; 69” kapsamında yapılmıştır. Eser 16 x 24 ebadında olup 298 sayfadan oluşmaktadır. Eserin kapak ve sayfa tasarımı Dilek Şerbetçi tarafından yapılmıştır. Kapak rengine kızıl ve kahverengi tonları hâkimdir. Bunun yanı sıra genelde Türk destan geleneğinde özelde ise Kırgız destanlarında ayrı bir öneme sahip olan geyik motifi görsel olarak kapağa yerleştirilmiştir. Eser, proje başkanı Fikret Türkmen’in “Sunuş” yazısıyla başlamaktadır. Bu yazıda destan türü ve proje süreci hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Destan, Kırgız Destanları, Kurmanbek Destanı