NASRETTİN HOCA ZAMAN YOLCUSU: SÖZLÜ, YAZILI VE ELEKTRONİK KÜLTÜR METİNLERİ ARASINDA BİR ÇİZGİ DİZİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 558 - 577, 27.12.2020

Cevdet Avcı

https://doi.org/10.35452/caless.2020.30

Öz

Sanayi Devrimi sonrası ortaya çıkan yeni üretim ve tüketim araçlarıyla birlikte doğan kentleşme, zaman içerisinde dünyayı etkisi altına almıştır. Bu süreç, ulaşım ve iletişim teknolojileriyle eş zamanlı gelişmiştir. Buna bağlı olarak yeni kültür çevresinde, bireyin kültürel edinim sürecinde; aile, akrabalar ve diğer sosyal çevreden ziyade iletişim araçları etkili olmaya başlamıştır. Böylece geleneksel bilgi aktarım sistemlerinin etkisi azalmıştır. Bu süreçte televizyon, özellikle çocuklar üzerinde belirgin etkileri olan bir medya aracı haline gelmiştir. Dolayısıyla televizyonda izlenen kültürel içeriğin yapısı ve amacı önem kazanmıştır. Bu çerçevede makalenin konusunu tematik bir kanal olan TRT Çocuk’ta yayınlanan “Nasreddin Hoca Zaman Yolcusu” adlı çizgi dizi teşkil etmektedir. Makalenin amacı, geleneğin güncellenmesi sürecinde televizyonun rolünü seçilen örneklem üzerinden incelemektir. Çalışma kapsamında, çizgi dizinin baştan itibaren otuz bölümü izlenmiştir. Bu bölümler içerik analizi tekniğiyle incelenmiştir. Çizgi dizide Nasrettin Hoca fıkra tipi, bugünün meseleleriyle yüzleştirilmekte ve izleyiciye onun mizahi, felsefi, eleştirel ve öğretici tutumu gösterilmektedir. Dizideki her bölüm ayrı bir örnek olay üzerinde kurgulanmıştır. Dizide ulaşım, kentleşme, alışveriş ve tüketim kültürü, çevre sorunları, hayvan hakları, teknolojinin etkileri gibi çeşitli konular ele alınmıştır. “Nasreddin Hoca Zaman Yolcusu” adlı çizgi dizi, Nasrettin Hoca fıkra tipinin temsil ettiği kültürel göstergeler alanına dayanarak üretilmiş bir geleneğin güncellenmesi örneğidir. 

Anahtar Kelimeler

Nasrettin Hoca, Metinlerarasılık, Çizgi film, Mizah, Kültür aktarımı

NASRETTİN HODJA TIME TRAVELER: A LINE LANGUAGE BETWEEN ORAL, WRITTEN AND ELECTRONIC CULTURAL TEXTS

Öz

Urbanization, born with the new production and consumption tools that emerged after the Industrial Revolution, has influenced the world over time. This process has developed simultaneously with transportation and communication technologies. Therefore, in the new cultural environment, communication tools have started to be effective in the cultural acquisition process of the individual rather than family, relatives and other social environment. Thus, the effect of traditional information transfer systems has decreased. In this process, television has become a media tool that has significant effects especially on children. Therefore, the structure and purpose of the cultural content watched on television has gained importance. In this context, the subject of the article is the cartoon series "Nasreddin Hoca Zaman Yolcusu" broadcast on TRT Çocuk, a thematic channel. The aim of the article is to examine the role of television in the process of updating the tradition through the selected sample. Within the scope of the study, thirty episodes of the cartoon series were watched from the beginning. These sections were analyzed with content analysis technique. In the cartoon series, Nasreddin Hodja anecdote type is confronted with today's issues and the audience is shown his humorous, philosophical, critical and instructive attitude. Each episode in the series is based on a separate case study. In the series, various topics such as transportation, urbanization, shopping and consumption culture, environmental problems, animal rights, and the effects of technology are discussed. The cartoon named “Nasreddin Hoca Zaman Yolcusu” is an example of updating a tradition produced based on the field of cultural indicators represented by Nasreddin Hodja anecdote type.

Anahtar Kelimeler

Nasrettin Hodja, Intertext, Cartoon, Humor, Culture transfer

Kaynakça

• Açıkgöz, N. (2017). Gülmece-retorik ilişkisi ve Nasrettin Hoca fıkraları. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6 (14), 1-6.
• Adorno, T. W. (2011). Kültür endüstrisi ve kültür yönetimi. (Nihat Ülner Çev.). İletişim.
• Aktı, B. B. (2014). Trt çocuk kanalında yayınlanan okulöncesi yaş grubu çocuklarına yönelik çizgi dizilerin çocuk hakları açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Aktulum, K. (2011). Bir ana-metin olarak Nasreddin Hoca hikâyeleri üzerine kimi dönüştürmeler. Millî Folklor, 23(91), 12-24.
• Aktulum, K. (2013). Folklor ve metinlerarasılık. Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Aydın, B. (2010). Çocuk ve ergen psikolojisi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Aytaç, G. (1999). Genel edebiyat bilimi. Papirüs Yayınları.
• Azar, B. (2017). Farkındalık ekseninde bir kültür aktarıcı: Nasrettin Hoca. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(11), 182-190.
• Aziz, A. (1985). Radyo ve televizyona giriş. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Cengiz, Ö., İlçi Küsmüş, G. & Ramazan, O. (2020). TRT çocuk kanalında yayınlanan çizgi filmlerin gelişim alanlarına göre değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (2), 271-287.
• Chambers, I. (2005). Göç, kültür kimlik. (İsmail Türkmen & Mehmet Beşikçi Çev.), Ayrıntı.
• Çobanoğlu, Ö. (2005). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Akçağ Yayınları.
• Doğan, A. & Göker, G. (2012). Tematik televizyon ve çocuk: İlköğretim öğrencilerinin televizyon izleme alışkanlıkları. Millî Eğitim, 41(194), 5-30.
• Duman, M. (2001). Ezop’tan Nasrettin Hocaya. Folklor Edebiyat, 27, 101-104.
• Duman, M. (1996). On altıncı yüzyıl yazılı kaynaklarında Nasrettin Hoca. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri Nasreddin Hoca Seksiyonu. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Duymaz, A. (2009). Nasreddin Hoca fıkralarında mizah unsuru olarak gerçeküstücülük. 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca ile Anlamak Uluslararası Sempozyum. (8-9 Mayıs 2008, s. 253-270). AKM.
• Ekici, M. (2000). Halk, halk bilimi ve halk bilgisi üzerine bir deneme. Millî Folklor, 45, 2-8.
• Ekici, M. (2008). Geleneksel kültürü güncellemek üzerine bir değerlendirme. Millî Folklor, 20 (80), 33-38.
• Enginün, İ. (2006). Çocuk edebiyatı ve çocuk kitapları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19 (I), 213-222.
• Ersoy, R. (2012). Halk bilimi çalışmalarının gelişimine paralel olarak “alan araştırması” kavramını yeniden düşünmek. Millî Folklor, 24 (94), 5-13.
• Ersoy, R. (2006). Şehirleşme halk kültürü ikileminde sorunlar ve bazı çözüm önerileri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (1), 233-238.
• Fedakâr, P. (2011). Çizgiyi aşanlar: Cille Türk mitolojisinin çizgi filmde kullanılması ve çizgi filmle aktarılması. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 11 (1), 107-119.
• Fidan, S. (2018). Çizgi dizilerde geleneksel müzik kullanımına uygulamalı halkbilimi penceresinden bir bakış. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6 (15), 974-984.
• Gander, J. M. ve Gardiner, W. H. (2004). Çocuk ve ergen gelişimi. (Ali Dönmez Çev.). İmge Kitabevi.
• Gökşen, C. (2009). Nasrettin Hoca’dan Temel’e. 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca ile Anlamak Uluslararası Sempozyum. (8-9 Mayıs 2008, s. 335-350). AKM.
• İşleyen, M. (2020). Çocuk, televizyon ve cinsellik: Çizgi filmler üzerine bir inceleme. GİFDER, 8(1), 442-477.
• Karakuş, N. (2017). Çocuk kitaplarında Nasrettin Hoca. SOBİDER (Sosyal Bilimler Dergisi), 4(10), 236-252.
• Kızıldağ, H. (2019). Geleneğin icadı bağlamında Nasrettin Hoca karikatürleri. Turkish Studies, 14 (4), 1971-1988.
• Koçak, Ö. & Göktaş, Y. (2020). Ebeveynlerin çizgi filmlere yönelik bakış açılarının ve görüşlerinin incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4 (1), 52-73.
• Kurgan Ş. (1986). Nasrettin Hoca. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Oğuz, M. Ö. (2001). Küreselleşme ve ulusal kalıt kavramları arasında Türk halkbilimi. Milli Folklor, 50, 5-8.
• Oğuz, M. Ö. (2013). Küreselleşme ve uygulamalı halk bilimi. Akçağ Yayınları.
• Oğuz, M. Ö. (2019). Paldır kültür kentleşme. Geleneksel Yayıncılık.
• Oğuz, M. Ö. (2009). Nasreddin Hoca'nın fıkraları mı? Nasreddin Hoca fıkraları mı? 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca ile Anlamak Uluslararası Sempozyum. (8-9 Mayıs 2008, s. 355-360). AKM.
• Öğüt Eker, G. (2005). Nasrettin Hoja in the Turkic world. Prof. Dr. Mustafa Canpolat Armağanı. Chief, Choi Han-Woo(Edt.). Volume, 10(1), 33-53.
• Öğüt Eker, G. (2009). Kültür ekonomisi temelinde gelenek nasıl değerlendirilir? 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca ile Anlamak Uluslararası Sempozyum. (8-9 Mayıs 2008, s. 375-392). AKM.
• Önder, M. (1996). Nasrettin Hocayı bilmek. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri Nasreddin Hoca Seksiyonu. (s. 182-187). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özakar, S. ve Koçak, C. (2012). Kitle iletişim araçlarından televizyonun 3-6 yaş grubundaki çocukların davranışları üzerine etkisi. New/Yeni Symposium Journal, 50(1), 31-40.
• Özay, Y. (2007). Metinlerarası ilişkilerde sözlü yapıtların ve sanatçıların konumu üzerine. Millî Folklor, 19(75), 164-173.
• Özdemir, N. (2008). Kültürel ekonomik imge olarak Nasrettin Hoca. Millî Folklor, 20(77), 11-20.
• Özdemir, N. (2008). Medya, kültür ve edebiyat. Geleneksel Yayıncılık.
• Özkan, İ. (1996). Türk dünyasında Nasrettin Hoca. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri Nasreddin Hoca Seksiyonu. ( s. 195-200). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Postman, N. (1995). Çocukluğun yok oluşu. (Kemal İnal Çev.). İmge Kitabevi.
• Postman, N. (2004). Televizyon öldüren eğlence. Ayrıntı.
• Sakaoğlu S. ve Alptekin A. B. (2009). Nasrettin Hoca. AKM.
• Sakaoğlu, S. (2013). Nasrettin Hoca üzerine yazılar. Kömen Yayınları.
• Şenocak E. (2009). Çocuk eğitiminde Nasreddin Hoca olabilmek. 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca ile Anlamak Uluslararası Sempozyum. (8-9 Mayıs 2008, s.811-824). AKM.
• Şişman, B. (2010). Nasreddin Hoca fıkralarındaki şahısların sosyal statülerine göre sınıflandırılması ve değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28, 131-150.
• Tuncer, N. (1993). Çizgi roman ve çocuk. Çocuk Vakfı Yayınları.
• Türkmen, F. (1989). Letâif-i Nasrettin Hoca (Burhaniye tercümesi) inceleme-şerh. Kültür Bakanlığı.
• Türkmen, F. (1996). Mizahta üstünlük teorisi ve Nasrettin Hoca fıkraları. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri Nasreddin Hoca Seksiyonu. (s. 263-270). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yıldırım, D. (2000). Türk sözel kültüründe süreklilik “Osmanlı hanedanlığı döneminden cumhuriyete”. Türkbilig, 1, 32-44.
• Yıldırım, Y. (2018). Dijital çağda çocuk yetiştirmek. Nisan Kitabevi Yayınları.
• Yücel F. (2015). Kültürel yozlaşma bağlamında okul öncesi-ilkokul öğrencilerinin masal ve çizgi filmle ilgili algıları. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 119-130.
• URL 1: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu-1 (E. T. 09.10.2020)
• URL 2: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu-2 (E. T. 09.10.2020)
• URL 3: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu-3 (E. T. 09.10.2020)
• URL 4: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu-4 (E. T. 09.10.2020)
• URL 5: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu-5 (E. T. 09.10.2020)
• URL 6: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu-6 (E. T. 09.10.2020)
• URL 7: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu-7 (E. T. 09.10.2020)
• URL 8: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu-8 (E. T. 09.10.2020)
• URL9: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu-13 (E. T. 09.10.2020)
• URL10: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu-15 (E. T. 09.10.2020)
• URL 11: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-zaman-yolcusu-18 (E. T. 09.10.2020)
• URL 12: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-19 (E. T. 09.10.2020)
• URL 13 https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-21 (E. T. 09.10.2020)
• URL 14: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-22 ((E. T. 09.10.2020)
• URL 15: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-23 (E. T. 09.10.2020)
• URL 16: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-24 (E. T. 09.10.2020)
• URL 17: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-26 (E. T. 09.10.2020)
• URL 18: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-29 (E. T. 09.10.2020)
• URL 19: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-30 (E. T. 09.10.2020)
• URL: 20: https://www.trtcocuk.net.tr/video/nasreddin-hoca-32 (E. T. 09.10.2020)