TÜRKÇEDE KISA ÇİZGİNİN KULLANIM YERLERİNE EKLER

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 547 - 557, 27.12.2020

Sertan Alibekiroğlu

https://doi.org/10.35452/caless.2020.29

Cited By: 1

Öz

Dünya dillerinin büyük bir kısmı konuşma dili, daha az sayıdaki bir kısmı ise hem konuşma hem de yazı dili olarak varlığını sürdürmektedir. Konuşma dili kuşaktan kuşağa aktarılarak ve o dile yabancı kimselerce dahi ses ve sözcükleri ezberlemek, taklit etmek yoluyla öğrenilebilir. Ancak yazı dili sahibi toplumların bu dili hem kendi bireylerine hem de o dili öğrenmek isteyen yabancılara öğretmek için çeşitli yazılı eserler, gramerler, yazım kılavuzları vb. hazırlamaları da gerekmiştir. Bu tür kitaplardan olan yazım kılavuzları da bir dilin yazı dilinin (ölçünlü/standart dilinin) doğru öğrenilmesi ve kullanılması için hazırlanır. Ölçünlü dildeki sözcüklerin, özellikle alıntı sözcüklerin, söz öbeklerinin, sayıların vb. doğru yazımları ve noktalama işaretlerinin kullanımları yazım kılavuzlarında örneklerle gösterilir. Bu kılavuzlarda noktalama işaretlerinin kullanımına ayrılan bölüm oldukça geniştir. Noktalama işaretleri konuşma anında sözün akıcılığını sağlayan (durak, vurgu, tonlama vb.) unsurlar ile söze güç katan söz dışı hareketlerin (jest, mimik vb.) yazıda gösterimini sağlar. Bundan dolayı sözün gücünü ve esnekliğini, pratikliğini ve ikna çabalarını yazıda noktalama işaretleri gösterir. Yazıda uygun noktalama işaretlerinin kullanılmaması veya işaretlerin yanlış kullanımı iletinin yanlış veya eksik iletilmesine ya da iletinin iletilmemesine neden olabilir. Bu ve benzeri nedenlerden dolayı noktalama işaretlerinin tam ve yerinde kullanımı oldukça önemlidir. Yaşayan bir varlık olarak dil, yazılı ifadesinde önemli görevleri olan işaretleri de etkilemektedir. Bu etki sonucu noktalama işaretleri de böylece canlılık kazanarak kullanım alanlarını genişletebilir. Türkçede kullanım alanı genişlemiş işaretlerden biri kısa çizgi “-”dir. Bu çalışmada kısa çizgi “-”nin kullanıldığı yeni alanlar ve bu alanlardaki kullanımlarının nedenleri üzerinde durulmuştur.  

Anahtar Kelimeler

Yazı dili, Yazım kılavuzu, Noktalama işaretleri, Kısa çizgi işareti

ADDITIONS TO THE USE OF THE HYPHEN IN THE TURKISH LANGUAGE

Öz

Most of the world’s languages exist as a spoken language and a smaller number of them exist as both a spoken and a written language. A spoken language, passed down from generation to generation, can be learned even by foreigners by the way of memorizing and imitating its sounds and words. However, the societies which have written languages also have to prepare various written works, grammar books, spelling guides, etc. in order to to teach the language both to their own members and foreigners who want to learn this language. Spelling guides, as books of this kind, are also prepared for the correct learning and use of a language's written form (standard language). In spelling guides the correct spelling of the standard language words, especially borrowed words, phrases, numbers, etc. and use of punctuation marks are shown by examples. The section devoted to the use of punctuation marks in these spelling guides is quite extensive. Punctuation marks provide the presentation in writing of the elements that ensure the fluency of the word at the time of speaking (break, accent, intonation, etc.), as well as the presentation of non-verbal movements (gestures, facial expressions etc.) that add power to the word. Therefore, the punctuation marks in the article show the power and flexibility, practicality and persuasion efforts of the word. Failure to use the appropriate punctuation marks in writing or improper use of a punctuation mark may result in a false or incomplete message or a failure to express the message. For these and similar reasons, it is very important to use punctuation marks precisely and in the right place. As a living being, language also affects punctuation marks that play important roles in its written expression. As a result of this effect, punctuation marks can thus expand their usage areas by gaining vitality. One of the marks of extended use in Turkish is hyphen ("-"). This study focuses on new areas where hyphens are used and on the reasons for their use in these areas.

Anahtar Kelimeler

Written language, Spelling guide, Punctuation marks, Hyphen

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2012). Yazım kılavuzu. TDK Yayınları.
• Bilgin, M. (2002). Anlamdan anlatıma Türkçemiz. Başbakanlık Basımevi.
• Demir, N. ve Yılmaz, E. (2009). Türk dili el kitabı. Grafiker Yayıncılık.
• Dinçol, A. (2016). Anadolu’da diller ve yazılar. Çoraklı, E. (Eds.), Klasik Filoloji Seminerleri I, (ss. 25-68). Alfa Yayıncılık.
• Dündar, P. (2018). Güvenlik yazılımlarını “gagalıyorlar”. Bilim ve Teknik. 605, 32-39.
• Eker, S. (2011). Çağdaş Türk dili. Grafiker Yayınları.
• Ergin, M. (1994). Türk dili. Bayrak Yayınları.
• Ergin, M. (1995). Orhun Abideleri. Boğaziçi Yayınları.
• Gencan, T. N. (1966). Dilbilgisi. TDK Yayınları.
• Gülensoy, T. (2010). Türkçe el kitabı. Akçağ Yayınları.
• Karaağaç, G. (2012). Türkçenin dil bilgisi. Akçağ Yayınları.
• Koç, N. (1996). Yeni dilbilgisi. İnkılâp Yayınevi.
• Öztemel, E. (2018). Endüstri 4.0 ve yapay zekâ. Bilim ve Teknik, 607, 78-85.
• Ruhlen, M. (2006). Dilin kökeni ana dilin evriminin izinde. (İsmail Ulutaş Çev.). Hece Yayınları.
• Tekin, T. (2000). Orhon Türkçesi grameri. Sanat Kitabevi.
• Türkoğlu, N. (2004). İletişim bilimlerinden kültürel çalışmalara toplumsal iletişim. Babil Yayıncılık.
• Yakıcı, A., Yücel, M., Doğan, M. ve Yelok, S. (2004). Üniversiteler için Türk dili ve kompozisyon bilgileri. Bilge Kitabevi.
• Zıllıoğlu, M. (2018). İletişim nedir? Cem Yayınevi.