Haydut ve Devlet: Yermak’ın Batı Sibirya Seferi

Yıl 2019, Sayı: 27, 273 - 296, 18.12.2019

Mesut Karakulak

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.661192

Cited By: 1

Öz

Tarihin müphem alanlarından birini oluşturan Sibir Hanlığı hakkında bilgilerimiz oldukça azdır. Bu hanlık hakkında en ayrıntılı bilgileri dini-mitolojik temelde yazılmış olan Rus kronikleri vermektedir. Bu çalışma XVI. yüzyılın ikinci yarısında kurulduğu varsayılan Sibir Hanlığının Yermak ve yoldaşları tarafından işgalini konu almaktadır. Rus kronikleri ve muhtelif resmi yazışmalar temelinde ele alınacak bu araştırma, Sibir tarihinin tartışmalı işgal sürecini değerlendirmekle birlikte Yermak ve Küçüm Han’ın mücadelesi hakkında muhteva sunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sibir Hanlığı, Yermak, Küçüm Han, Ruslar, Stroganovlar

Kaynakça

• Sibir Kronikleri “Remezovskaya Letopis Po Miroviçevu Spisku”, Sibirskiya Letopisi, İmperatorskaya Arheografiçeskaya Komissiya, S. Peterburg 1907, s.312-366. “Sibirskaya Letopis Savvı Yesipova”, Sibirskiy Vestnik, Sanktpeterburg 1824, s.120-174. “Stroganovskaya Letopis Po Spisku Spasskago”, Sibirskiya Letopisi, İmperatorskaya Arheografiçeskaya Komissiya, S. Peterburg 1907, s.1-46. “Stroganovskaya Letopis Po Tolstovskomu Spisku”, Sibirskiya Letopisi, İmperatorskaya Arheografiçeskaya Komissiya, S. Peterburg 1907, s.47-96. “Stroganovskaya Letopis v Sokraşeniy Po Afanasiyevskomu Spisku”, Sibirskiya Letopisi, İmperatorskaya Arheografiçeskaya Komissiya, S. Peterburg 1907, s.97-104. “Yesipovskaya Letopis Po Abromovskomu Spisku”, Sibirskiya Letopisi, İmperatorskaya Arheografiçeskaya Komissiya, S. Peterburg 1907, s.241-260. “Yesipovskaya Letopis Po Buzunovskomu Spisku”, Sibirskiya Letopisi, İmperatorskaya Arheografiçeskaya Komissiya, S. Peterburg 1907, s.296-306. “Yesipovskaya Letopis Po Golovinskomu Spisku”, Sibirskiya Letopisi, İmperatorskaya Arheografiçeskaya Komissiya, S. Peterburg 1907, s.307-311. “Yesipovskaya Letopis Po Pogodinskomu Spisku”, Sibirskiya Letopisi, İmperatorskaya Arheografiçeskaya Komissiya, S. Peterburg 1907, s.271-295. “Yesipovskaya Letopis Po Rumyantsovskomu Spisku”, Sibirskiya Letopisi, İmperatorskaya Arheografiçeskaya Komissiya, S. Peterburg 1907, s.261-270. “Yesipovskaya Letopis Po Sıçevskomu Spisku”, Sibirskiya Letopisi, İmperatorskaya Arheografiçeskaya Komissiya, S. Peterburg 1907, s.105-170. “Yesipovskaya Letopis Po Spisku Undolskago”, Sibirskiya Letopisi, İmperatorskaya Arheografiçeskaya Komissiya, S. Peterburg 1907, s.171-240.
• Araştırma ve İnceleme Eserler ALLEN W. David Muhteşem Süleyman Zamanında Türk Dünyası, Çev. Serkan Acar, Selenge, İstanbul 2012. ARMSTRONG, Terence Yermak’s Campaign in Siberia, The Hakluyt Society Press, London 1975. ACAR, Serkan “Sibir Hanlığı”, Avrasya’nın Sekiz Asrı Çengizoğulları, Ötüken, İstanbul 2017, s. 388-389. ALAN, Hayrünnisa “Altın Orda Hanlığında Hakimiyet Anlayışı ve Karaçi Beylerin Ortaya Çıkışı”, Tarih Dergisi, S. 54, 2011/2, İstanbul 2012, s. 1-20 ALİMOV, Rysbek Kadir Ali Bek ve Camiü’t-Tevarih’i Üzerine Dil İncelemesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2005. ASLANTÜRK, Harun, Letopis Sibirskaya (Sibir Vekayinamesi)'nın çeviri ve incelemesi, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek lisans Tezi, Ordu 2017. ATLASİ, Hadi Sibir Tarihı, Söyenbike, Kazan Hanlıgı, Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan 1993. ATLASİ, Hadi Sibir Tarihi, Çev. Eser Havare, TTK, Ankara 2016. BUTSINSKİY, P. N., Zaselenie Sibiri i Bıt PervıhYeya Naselnikov, Harkov 1889, EBU’L-GAZİ BAHADIR HAN, Türk’ün Soy Ağacı Türk Şeceresi, Çev. Doktor Rıza Nur, Sadeleştiren Yunus Yiğit, İlgi Kültür Sanat, İstanbul 2009. FİŞER, İogan Ebergard, Sibirskaya İstoriya s Samago Otkrıtiya Sibiri Do Zavoyevaniya Sey Zemli Rossiyskim Orujiem, Sanktpeterburg 1774 FORSYTH, James A History of the Siberia, Russian’s Nort Asian Colony 1581-1990, Cambiridge 1992. GAGEMEYSTER Yu. A. (1854), Statistiçeskoe Obozrenie Sibiri, I, Sanktpeterburg. HALİKOV, A.H. Rus Tanınan 500 Bulgar-Tatar Türk Asıllı Sülale Çev. Mustafa Öner, TDAV, İstanbul 1995. HOWORTH, H. H. “Two Early Sources for Mongol History” The Journal of the Royal Asiatic Society, C. XV., S. 4, Ocak 1883, s.s. 346-356; İNAN, Abdülkadir “Sibirya Türkleri”, Türk Dünyası El Kitabı, Ankara: TKAE, s.1272-1282. KARAMZİN, N. M, İstoriya Gosudarstva Rossiyskago, Kniga III, T. IX, Sanktpeterburg 1843. KURAT, Akdes Nimet Ahmet Temir, “Sibir (Sibirya) Hanlığı, Türk Dünyası El Kitabı (Coğrafya-Tarih), C. I., Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara 2001. LEVŞİN, Aleksey Opisanie Kirgiz-Kazaçih Ord i Stepey, 2. Kısım, S. Peterburg 1832. MİLLER, Gerard Friderik Opısanie Sibirskago Tsarstva i Vseh Proizşedşih v Nem Del, Ot Naçala A Osoblivo Ot Pokoreniya Ego Rossiyskoy Derjave Po Siy Vremena, Akademiy Nauk, Sanktpeterburg 1750. ÖZKAN, Murat “Sibir Araştırmlarına Dair Bir Rus Mecmuasının Tetkiki: ‘Sibirskiy Vestnik’, SUTAD, Nisan 2019, S. 45, s. 307-332. SERGEEV, V. I. “K voprosu o pokhode v Sibir’ druzhiny Ermaka,” Voprosy istorii, No. 1 (1959); idem, “Istochniki i puti issledovaniia pokhoda volzhskikh kazakov,” in AktuaVnye problemy istorii SSSR (Moscow: Nauka, 1975). SKRYNNIKOV, R. G., “Ermak's Sıberıan Expedıtıon” Russian History, Vol. 13, No. 1, Specıal Issue: Studıes On Sıxteenth-Centurymuscovy: Ermak And John The Dread (Sprıng 1986 / Prıntemps 1986). SKRYNNİKOV, R. G., Rossiia Posle Oprichniny (Leningrad: Leningradskii universitet, 1975). SPERANSKİY, M. N., Povest o Gorodah Tare i Tyumeni, Trudı Komissii po Drevne-Russkoy Literature Akademii Nauk, Leningrad 1932, T. 1., s.13-32 TOMİLOV, N. A., Batı Sibirya Türkleri, Çev. Ahsen Batur, Selenge Yay. İstanbul 2013. TOPSAKAL, İlyas, Sibirya Tarihi, Ötüken, İstanbu 2017. VERNADSKY, George Rusya Tarihi, Çev., Doğukan Mızrak, Egemen Ç. Mızrak, Selenge, İstanbul 2011. Veselovskiy, N.İ. (1891). İvan Daniloviç Hohlov, S. Petersburg, 1891. S. 48-72. ÜNAL, Fatih “Çarlık Döneminde Rusların Sibirya Araştırmaları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 8, S. 41, Aralık 2015, s.613-647. ÜNAL, Fatih “Geçmişten Günümüze As-Tarhan (Astrahan/Hacı Tarhan), A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 38, Erzurum 2008, s. 227-252. VVEDENSKİİ, A.A. Dom Stroganovykh v XVI-XVII vv. Moskova 1962. ZAVALİŞİN, İ. Opisanie Zapadnoy Sibiri i Zavalişina, 1862 Moskva. VELYAMİNOV-ZERNOV, V. V., İzsledovanie o Kasimovskih Tsaryah i Tsareviçah, II, Sanktpeterburg 1864.