Millî Uyanışın Anlatıları yahut Ethem Nejat’ın Dergilerde Kalmış Hikâyeleri

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 34, 22 - 48, 29.04.2023

Bilgin Güngör

https://doi.org/10.17518/canakkalearastirmalari.1220418

Öz

Ethem Nejat, II. Meşrutiyet Dönemi’nin önde gelen aydınlarından biridir. Eğitim bürokrasisinin çeşitli kademelerinde görev yapan, döneme damga vurmuş bazı dergi ve gazetelerin çıkmasına öncülük eden, bir grup öğrencisi ve öğretmen arkadaşıyla beraber Çanakkale Savaşı’na gönüllü olarak katılan Ethem Nejat 1918’e kadar Türkçü düşüncenin, 1918’den itibaren ise sosyalist düşüncenin izinden gitmiştir. Türkçü olduğu yıllarda çeşitli makalelerin, kitapların yanı sıra birtakım hikâyeler de kaleme almıştır. Yani, bugün daha çok eğitimci ve siyasetçi kimlikleriyle bilinse de Ethem Nejat'ın bir de edebiyatçı kimliği söz konusudur. Gerek içerik gerekse de biçim açısından Millî Edebiyat estetiği çerçevesinde değerlendirebileceğimiz, Türkçülük ekseninde propagandist bir tutumun kendisini net bir şekilde gösterdiği bu hikâyelerin ikisi, yani en hacimlileri ve zamanında kitap formatında yayımlanmış olanları (“Çiftlik Müdürü” ve “Yiğit Türkler”) kısa bir süre önce Ütopik Hikâyeler başlıklı bir çalışmada yorumlanıp derlenmişti. Bu makalede ise diğer hikâyeler, yani kısa ve dergilerde yayımlananlar (“O Zengin ve Mesut Oldu”, “Kahraman Nuri”, “Bal Bahçesi” ve “Zengin Böcekçi”) yorumlanıp derlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Millî Edebiyat, Türkçülük, hikâye

Narratives of the National Awakening or Ethem Nejat’s Stories Remaining in the Magazines

Öz

Ethem Nejat is one of the leading intellectuals of the Second Constitutional Era. Ethem Nejat, who worked at various levels of the education bureaucracy, pioneered the publication of some journals and newspapers that left their mark on the period, and voluntarily participated in the Battle of Gallipoli with a group of students and fellow teachers, followed the Turkist thought until 1918, and the socialist thought from 1918 on. In the years he was a Turkist, he wrote several articles and books as well as some stories. In other words, although Ethem Nejat is mostly known as an educator and politician today, there is also a literary identity of Ethem Nejat. These stories can be evaluated within the framework of National Literature aesthetics in terms of both content and form. In these, a propagandist attitude on the axis of Turkism clearly shows itself. Two of the stories in question, the most voluminous ones that were published in book format at the time (“Çiftlik Müdürü” and “Yiğit Türkler”), had recently been interpreted and compiled in a work entitled Ütopik Hikâyeler. In this article, other stories, namely the short ones and published in magazines (“O Zengin ve Mesut Oldu”, “Kahraman Nuri”, “Bal Bahçesi” and “Zengin Böcekçi”) were interpreted and compiled.

Anahtar Kelimeler

National Literature, Turkism, story

Kaynakça

• AHMAD, Feroz (2020). İttihat ve Terakki: 1908-1914, (çev. Nuran Yavuz). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• ERKEK, Mehmet Salih (2012). Bir Meşrutiyet Aydını Ethem Nejat: 1887-1921, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Ethem Nejat (1 Nisan 1329/14 Nisan 1913). “O Zengin ve Mesut Oldu”, Toprak. 2: 38-40.
• Ethem Nejat (18 Nisan 1329/1 Mayıs 1913). “Kahraman Nuri”, Çocuk Dünyası, 6: 2-3.
• Ethem Nejat (25 Nisan 1329/8 Mayıs 1913). “Kahraman Nuri”, Çocuk Dünyası, 7: 1-2.
• Ethem Nejat (23 Mayıs 1329/5 Haziran 1913). “Kahraman Nuri”, Çocuk Dünyası, 11: 1-2.
• Ethem Nejat (Teşrinievvel 1329/Ekim-Kasım 1913). “Bal Bahçesi”, Yeni Fikir, 17: 545-549.
• Ethem Nejat (1 Kanunusani 1329/14 Ocak 1914). “Zengin Böcekçi”, Yeni Fikir, 19: 614-618.
• Ethem Nejat (2001). Türklük Nedir ve Terbiye Yolları, (hzl. Faruk Öztürk), İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
• Ethem Nejat (2022). Ütopik Hikâyeler, (hzl. Bilgin Güngör-Nilgün Büyüker Güngör), İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• İBRAHİMHAKKIOĞLU, Belkıs, “Bilgi, Millilik ve Değer Arasında Hangi Eğitim?”, Erişim tarihi: 15.12.2022, https://www.star.com.tr/acik-gorus/bilgi-millilik-ve-deger-arasinda-hangi-egitim-haber-1602062/
• Kubbealtı Lugatı, Erişim tarihi: 5.12.2022, http://lugatim.com/
• Namık Kemal (2019). Vatan yahut Silistre, (hzl. Ezgi Aslan-Gönül Yüksel), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Nâzım Hikmet (2015). Bütün Şiirleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• SU, Ruhi, “Karadeniz Ağıtı”, Erişim tarihi: 14.12.2022, https://simurg.info/2022/01/14/ruhi-su-karadeniz-agiti/
• “Şehzade Süleyman Marşı”, Erişim tarihi: 9.12.2022, http://tr.wikisource.org/wiki/Şehzade_Süleyman_Marşı
• Tevfik Fikret (2004). Bütün Şiirleri, (hzl. İsmail Parlatır-Nurullah Çetin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ULU, Yavuz Sinan (2019). “Türkçü ve Eğitimci Bir Aydın Ethem Nejat’ın Bilinmeyen Öyküleri Üzerine”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 67: 151-163.