İTALYAN-BULGAR REVİZYONİST POLİTİKALARI KARŞISINDA TÜRKİYE’NİN BALKAN ANTANTI’NI “AYAKTA TUTMA” GİRİŞİMLERİ VE TÜRK-YUNAN İTTİFAK ARAYIŞLARI

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 1, 537 - 578, 31.03.2018

Gürhan Yellice

Öz

Birinci Dünya Savaşı sonrası kazanan devletlerin ortaya koymuş
olduğu “Versay Düzeni”, Bulgaristan ve İtalya’nın rövanşist ve revizyonist
politikaları nedeniyle Balkanlarda hızla etkisini kaybetmeye başlayınca bölgedeki
statükonun tehdit altına girdiğine inanan Balkan Devletleri sınırlarının
güvenlik altına alabilecek bir ittifak arayışına girişti. Türkiye ve
Yunanistan’ın öncülüğünü yaptığı bu arayış 9 Şubat 1934’te Romanya ve
Yugoslavya’nın da dahil olmasıyla Balkan Antantı’nın imzalanmasıyla sonuçlandı.
İtalyan-Bulgar tehdidine karşı bölgede kolektif bir güvenlik çemberi yaratmayı
amaçlayan Antant temelde üyelerin bir diğerine danışmaksızın üçüncü bir
devletle herhangi bir görüşme ya da anlaşma gerçekleştirilmemesi gerektiği
ilkesine dayanıyordu. Ancak çok geçmeden Yugoslavya bu ilkeye aykırı hareket
etmeye başladı; 1935’te İtalya’nın Habeşistan’ın işgalinden sonraki süreçte İtalya
ve Bulgaristan ile yakınlaşma siyaseti benimsedi ve 1937 yılı başında her iki
devletle de birer dostluk ve saldırmazlık anlaşması imzaladı. Antantı
temellerinden dinamitleyen bu gelişmeler karşısında Türkiye ve Yunanistan büyük
bir şok yaşadı; her iki ülke de Antantın geleceğine ilişkin zorunlu olarak bir
yol ayrımına gelindiği gerçeğiyle yüzleşmek zorunda kaldı. Türkiye bir taraftan
Antantı ayakta tutmak için yoğun diplomatik temaslarda bulunurken diğer
taraftan Yunanistan ile yeni bir ittifak arayışına girişti. Bu çalışmanın amacı
İkinci Dünya Savaşı’na giden süreçte Yugoslavya’nın ittifakın değerini azaltan
eylemleri ve İtalyan-Bulgar tehdidi karşısında Türkiye’nin Antantı ayakta
tutabilmek için geliştirmeye çalıştığı politikaları ve eş zamanlı olarak
Antanta alternatif olarak Türkiye ve Yunanistan’ın ittifak arayışlarını ele
almak ve analiz etmektir. 

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Yunanistan, Yugoslava, Bulgaristan, İtalya, Balkan Antantı, Revizyonizm

Kaynakça

• KAYNAKLAR Arşivler BCA: Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi DDI: Documenti Diplomatici İtaliani (1935-1938) DGFP: Documents on German Foreign Policy 1918-1945 DBPO: Document on British Foreign Policy Overseas, 1919-1939 FRUS: Foreign Relations of the United States Diplomatic Papers, 1937 MB: AEV: Mousio Benaki, Arheio Eleftheriou Venizelou Vouli ton Ellinon, Praktika Synedriaseon, Synedriaseis A'-OTH' (5 martiou 1934 - 17 Septemvriou 1934).
• Gazeteler Akşam, Cumhuriyet, Akropolis, I Ethniki, I Proiai, Vradini, Ellinikon Mellon, Neos Kosmos, The Times, The Manchester Guardian, The New York Times.
• Anılar ve Kitaplar
• ARMAOĞLU, Fahir (2004), 20.yy Siyasi Tarihi 1914-1995, Alkın Yayınevi, İstanbul. ARAS, Tevfik Rüştü(1947), Görüşlerim, Semih Lütfi Kitabevi İstanbul. Atatürk’ün Millî Dış Politikası ( 1981), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara BAYUR, Yusuf Hikmet, (1973), Türkiye Devleti’nin Dış Siyasası, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. BIYIKLI, Mustafa (2011), Mustafa Kemal Atatürk’ün Dış Politika Konuşmaları, Hiperlink, İstanbul. CRAMPTON R. J. (1989), A Short History of Modern Bulgaria, Cambridge Universtiy Press, Cambridge. DESPOTOPOULOS, Aleksandros (1998). I Polemiki Proparaskevi tis Elladas, 1923–1940. Akadimia Athinon, Athens. ESMER, Ahmet Şükrü (1953), Siyasi Tarih (1919-1939), Siyasal Bilgiler Fak. Yay. Ankara. HATZİVASSİLİOU Evanthis(1999), O Eleftherios Venizelos, I Ellinotourkiki Prosegisi kai to Provlima tis Asfaleias sta Valkania, 1928-1931, Thessaloniki, Institute for Balkan Studies, Thessaloniki. KARAMANLİS C. A. (1986), Eleftherios Venizelos kai Oi Eksoterikes mas Shesis, 1928-1932, Helleniki Evroekdotiki, Athina, KITSIKIS Dimitris (1950), I Hellas tis 4is Augoustou kai Megales Dinameis, Deftheri Ekdosi, Athina, Ekdoseis Elefhtereis Skepseis KOUMAS Manoles (2010), I Elleniki Exoteriki Politiki kai to Zitima tis Asfaleias sti Notioanatoliki Evropi, 1933-1936, I. Sideris, Athina, KOLİOPOULOS, Yannis (1985), Palinorthosi, Diktatoria, Polemos, 1935–1941: O Bretanikos paragontas stin Ellada, Ekdoseis Esteia, Athina. KLAPSİS, Antonis (2010), To Ellinotourkiko Oikonomiko Simfono tis 10is Iouniou 1930: O Elefhterios Venizelos kai I Diefthisi ton Ekkremotiton tis Simbasis tis Lozanis gia tin Antallagi ton Plitismon, Sideris, Athina. LEDERER Ivo J. (1963), Yugoslavia at the Paris Peace Conference: A Study in Frontiermaking, Yale University Press, U.S. LINARDATOS Spiros (1993), O Ionannis Metaksas kai Megales Dinameis 1936-1940, Ekdoseis Prokinio, Athina, 1993. METAKSAS, Ioannis (1960) To Prosopiko tou İmerologio, Tom.4, Ekdoseis Ikaros, Athinai. ORAN, Baskın (2001), Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I:1919-1980, İletişim Yayınları, İstanbul. ÖZERSAY, Kudret (1999), Türk Boğazlarından Geçiş Rejimi, Mülkiyeliler Birliği Vakfı. SOYSAL İsmail (1983), Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, I. Cilt (1920-1945), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara STAVRİANOS L. S. (1958), The Balkans since 1453, Rinehart & Company, New York. SVOLOPOULOS, Konstantinos(1992), I Elliniki Eksoteriki Politiki 1900-1945, Ekdoseis Hestia, Athina, ROSS Graham (1987), Oi Megales Dynameis kai i parakmi tou evropaikou kratikou systimatos, 1914-1945, Ekdoseis Paratiritis, Thessaloniki.
• Makaleler AVRAMOVKSİ, Zivko, “The Yugoslav-Bulgarian Perpetual Friendship Pact of 24 January 1937”, Canadian Slavonic Papers / Revue Canadienne des Slavistes, C.11, S. 3, 1969. DİMİTRAKİS Panagiotis (2007), “Greek Military Intelligence and the Italian Threat, 1934-1940, Journal of Intelligence History, Vol.7, No.1, ss.1-29. DEĞERLİ Esra, Balkan Pact and Turkey, Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.2, S.6, 2009, ss.136-147 ÖNAL Bülent ve ÖZLEM Ultan Melike, “Balkan Paktı (1934) ve Dışarıdaki Yansımaları”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.12, S.22, 2012, ss.65-84 HATSIVASILIOU, Evanthis (2009), “I Teleftea fasi tis politikis stadiodromios tou Venizelou, 1924-1936”, sto Sta Hronia tou Venizelou, Ethniko Idrima Erevnon kai Meleton “Elefterios Venizelos”, Hania. ERDEM Nilüfer, “Yunan Tarihçilerin Gözüyle 1930 Türk-Yunan Dostluk Antlaşması ve Venizelos’un Bu Sürece Katkıları”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, No.23, 2009, ss. 93-128 ÇAKMAK, Zafer, Yunanistan Başbakanı Panagis Tsaldaris’in Ankara Ziyareti (10-17 Eylül 1933), Turkish Studies, C.2, S.4, 2007, 1271-1282. UZMAN Nurullah, “Balkan Paktı ve Basındaki Yansımaları”, Yedinci Uluslar arası Atatürk Kongresi, 17-22 Kasım 2011, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, II. Cilt, ss.1257-1304. ERDAL İbrahim, “Yunanistan Kamuoyunda Balkan Antantı”, Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt XXX, S.50, 2011, ss.111-112. S.A.H, “Bulgaria and the Balkan Entente”, Bulletin of International News, C. 15, S.16, 1938, ss.3-7 BARLAS Dilek and VLASİC Andelko, “The Balkan Entente in Turkish-Yugoslav Relations (1934-1941): Yugoslav Perspective”, Middle Eastern Studies, C.52, S.6, 2016 FOTAKİS Zisis, Greek naval policy and the Great Powers, 1931–40, Journal for Maritime Research, C.13, S.1, 2011, ss.55-67. TÜRKEŞ Mustafa, 'The Balkan Pact and its Immediate Implications for the Balkan States, 1930-34', Middle Eastern Studies, C. 30, S. 1, 1994 IRMAK Sadi, "Atatürk'ün Dış Politika ilkeleri", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.3, S. 9, 1987, ss. 487-495 TÜNAY Bekir, IRMAK Sadi, "Atatürk ve Liderlik", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.1, S.2, 1985, ss. 555-571 GÖNLÜBOL Mehmet - KÜRKÇÜOĞLU Ömer, “Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasına Genel bir Bakış”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. I, S. 2, 1985, ss.451-473
• Tezler BİLGİÇ Bestami Sadi, Turkish-Greek Relations in the Interwar Era: From War to Détente, c.1923-1940, Unpublished PhD thesis, George Washinton University, 2004, s.243 UYSAL Mehmet, Türkiye-Yunanistan İlişkileri 1930-1938, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 2007. VAKALİ, Anna, Agreements and Friendship Between Greece and Turkey in 1930: Contesting Nationalist Discourses and Press Reactions, Unpublished MA thesis, Boğaziçi University, Istanbul, 2007 LİTTLEFİELD Frank C., Yugoslav Relations with Germany and Italy and the National Problem 1933-1941, Unpublished PhD thesis, New York University, 1972. PUNDEFF, Marin V. Bulgaria’s Place in Axis Policy 1936-1944, Unpublished PhD thesis, University of Southern California, June 1958 ANTONİA, Patrikiadou, I Valkaniki Sinennoisi kai O Voulgarikos Anatheoritismos (1934-1940), Unpublished PhD Thesis, Aristoteleio Panepistimiou Thessalonikis, Thessaloniki, 2013. FRUSETTA, James, Bulgaria’s Makedonia: Nation-Building and State Building, Centralization and Autonomy in Pirin Macedonia, 1903-1952”, Unpublished PhD thesis, University of Maryland College Park, United States, 2006. MACRIS, John Bubby, The Foreign Policy of the Metaksas Regime 1936-1941, Unpublished PhD thesis, Indiana University, 1979. FARLEY A., Brigit, The decline of the Franco-Yugoslav Alliance, 1933-1937, Unpublished PhD thesis, Indiana University, 1991. GOUROUMANOS, L Andreas., Anamesa sti Valkaniki Allilengi kai stin Epidioksi tou Ethnikou Simferondos: Oi Sheseis Athinon-Velgradiou apo tin İpografi tou Voulgarogiouslavikou Simfonou filias eos tin ptosi tis Kivernisis Stoyanidoniç (Ianouariou 1937-Febrouariou 1939), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Thessaloniki, 2009.