BANKA ÇALIŞANLARININ KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİN PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK DÜZEYLERİNE ETKİSİ

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 2, 49 - 76, 30.06.2018

Selin Çavuşoğlu Melis Yalçın

Öz

İnsanların, stres ve kriz
dönemlerinde olayları algılama şekilleri, tutumları ve olumsuz şartlarla
mücadelede tercih ettikleri yollar farklılık göstermektedir. Psikolojik
dayanıklılık, stresli durumlarda bireyin performans, sağlık ve ruh hallerinin
olumlu kalmasını ifade eden kişilik özelliği olarak tanımlanmaktadır. Bu
çalışmada, psikolojik dayanıklılığın açıklanmasında, stresin olumsuz etkilerini
azaltabilmesi sebebiyle banka gibi çalışanların yoğun stres altında çalıştığı
örgütlerde hangi kişilik özelliklerinin etkili rol oynadığı tespit edilmeye
çalışılmıştır. Araştırmada kullanılan veriler, anket yöntemi yardımı ile
toplanmıştır. Araştırmanın ana kitlesini, 
Manisa’ nın Kula ilçesinde faaliyette bulunan 67 banka çalışanı
oluşturmaktadır.  Bu araştırmada
örnekleme yapılmamış olup ana kitlenin tamamına ulaşılmaya çalışılmıştır. Ölçüm
araçları olarak “Beş Faktör Kişilik Ölçeği” ile “Psikolojik Dayanıklılık
Anketi” kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 21 istatistik paket programı
ile analiz edilmiştir. Araştırma hipotezlerini test etmek üzere korelasyon ve
bir dizi regresyon analizleri uygulanmıştır. Analiz sonuçlarına göre psikolojik
dayanıklılık ve kişilik boyutları arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır.
Dışa dönüklük ve gelişime açıklık ile psikolojik dayanıklılık arasında güçlü
bir ilişki bulunmaktadır.  Uyumluluk,
sorumluluk ve duygusal denge ile psikolojik dayanıklılık arasında orta düzeyde
bir ilişki bulunmaktadır. Sonuçta psikolojik dayanıklılığın açıklanmasında
kişiliğin önemli bir varyansa sahip olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Dayanıklılık, Psikolojik Dayanıklılığın Boyutları, Kişilik, Beş Faktör Kişilik Modeli, Banka Çalışanları

Kaynakça

• AKÇAY, Vildan H. (2011), “Pozitif Psikolojik Sermayenin Kişisel Değerler Bakımından İş Tatminine Etkisi ve Bir Araştırma”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Allemand Mathias, Kathrin Schaffhauser ve Mike Martin (2015). “Long-Term Correlated Change Between Personality Traits and Perceived Social Support in Middle Adulthood”, Personality and Social Psychology Bulletin, 41(3), s.420-432. ARAZ Yasin (2013), “Pozitif Psikolojik Sermayenin İş Yaşamına Etkisi Üzerine Yapılmış Çalışmaların İçeriksel Analizi”, T.C. Zirve Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Gaziantep. AYDOĞDU Tuğba (2013), “Bağlanma Stilleri, Başa Çıkma Stratejileri İle Psikolojik Dayanıklılık Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı, Ankara. BASIM H. Nejat ve Fatih ÇETİN (2011), “Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği’nin Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması”, Türk Psikiyatri Dergisi, 22 (2), s. 104-114. BAR Mustafa (2016), “Beden Eğitimi ve Spor Etkinliklerinin Psikolojik Dayanıklılık ve Akademik Ertelemeye Etkisi”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Yönetmeliği Anabilim Dalı, Sakarya. BARLI Önder (2008), Davranış Bilimleri ve Örgütlerde Davranış, Bakanlar Medya: İstanbul. BARRICK Murray R. ve Michael K. MOUNT (1991), “The Big Five Personality Dimensions and Job Performance: A Meta-Analysis”, Personnel Psychology. 44(1), s. 1-26. BONO Joyce E., Terry L. BOLES, Timothy A. JUDGE, ve Kristy J. LAUVER (2002), “The Role of Personality in Task and Relationship Conflict”, Journal of Personality, 70(3), s. 311-344. BİÇKES Durdu, Mehmet Celal YILMAZ, Özgür DEMİRTAŞ ve Ayşegül UĞUR (2014), “Duygusal Emek ile İş Tatmini Arasındaki İlişkide Psikolojik Sermayenin Aracılık Rolü: Bir Alan Çalışması”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Ağustos 2014, 9(2), s. 97‐ 121. CAMPBELL-SILLS, Laura, Sharon L. COHAN ve Murray B. STEIN (2006), “Relationship of Resilience to Personality, Coping, and Psychatric Symptoms in Young Adults”, Behaviour Research and Therapy, 44, s. 585-599. COSTA Paul T., Catherine M. BUSCH, Alan B. ZONDERMAN ve Robert R. MCCRAE (1986), “Correlations of MMPI Factor Scales with Measures of the Five Factor Model of Personality”, Journal of Personality Assessment, 50 (4), s. 640-650. COSTA Paul T., Robert R. MCCRAE, ve David A. DYE (1991), “Facet Scales for Agreeableness and Conscientiousness: A Revision of the NEO Personality Inventory”, Personality and Individual Differences, 12, s. 887-898. COSTA Paul T. ve Robert R. MCCRAE (1995), “Domains and Facets: Hiyerarchical Personality Assessment Using the Revised Neo Personality Inventory”, Journal of Personality Assessment, 64 (1), s. 21-50. CÜCELOĞLU Doğan (1991), İnsan ve Davranış Psikolojisinin Temel Kavramları, Remzi Yayıncılık, Ankara. ÇETİN Fatih ve H. Nejat BASIM (2011), “Psikolojik Dayanıklılığın İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Tutumlarındaki Rolü”, İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(3), s.79-94. ÇETİN Fatih ve H. Nejat BASIM (2012) “Örgütsel Psikolojik Sermaye: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması” Amme İdaresi Dergisi, 45(1), s.121-137. ÇETİN Fatih, Hakkı Okan YELOĞLU ve H. Nejat BASIM (2015), “Psikolojik Dayanıklılığın Açıklanmasında Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Rolü: Bir Kronik İlişki Analizi”, Türk Psikoloji Dergisi, 30 (75), s.81-92. DAĞCI Abdullah ve Saffet KARTOPU (2014), “Mesleki Tükenmişlik ile Dindarlık Eğilimi Arasındaki İlişki Üzerine Ampirik Bir Araştırma”, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(8), s.365-383. DIGMAN John M. (1990), “Personality Structure: Emergence of the Five-factor Model”, Annual Review of Psychology, 41, s. 417-440. ERDEM Haluk, Yunus GÖKMEN ve Ufuk TÜREN (2015), “Psikolojik Sermayenin Örgütsel Özdeşleşme Üzerine Etkisinde Algılanan Örgütsel Desteğin Aracılık Rolü”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 7/2, s. 38-62. ERKUŞ Ahmet ve Arif TABAK (2009), “Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Çalışanların Çatışma Yönetim Tarzlarına Etkisi: Savunma Sanayiinde Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2), s. 213-242. EROĞLU Feyzullah (1996), Davranış Bilimleri, Beta Basım Yayınları: İstanbul. FAYOMBO Grace Adebisi (2010), “The Relationship between Personality Traits and Psychological Resilience among the Caribbean Adolescents”, International Journal of Psychological Studies, Cilt: 2, Sayı: 2, s.105-116. FRIBORG Oddgeir, Dag BARLAUG, Monica MARTINUSSEN, Jan H. ROSENVINGE ve Odin HJEMDAL (2005), “Resilience in Relation to Personality and Intelligence”, International Journal of Methods in Psychiatric Research, 14(1), s. 29-42. GENÇ Alper (2014), “Psikolojik Dayanıklılığın Örgütsel Bağlılık Ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi: Görgül Bir Araştırma”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı İşletme Yönetimi Yüksek Lisans Programı, Ankara. GİATRAS Christopher D. (2000), “Personality hardiness: A Predictor of Occupational Stress and Job Satisfaction among California Fire Service Personnel”, In Unpublished Master's Thesis, California State University: Long Beach. GOLDBERG Lewis. R. (1990), ”An Alternative Description of Personality: The Big-Five Factor Structure”, Journal of Personality and Social Psychology, 59, s. 1216-1229. GÜNEL Ö. Devrim (2010), “ İşletmelerde Yıldırma Olgusu ve Yıldırma Mağdurlarının Kişilik Özelliklerine İlişkin Bir Araştırma”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 3, Yıl: 2010, s. 37-65. GÜNERİ YÖYEN Elif (2016). “Uluslararası Kişilik Envanteri (IPI) Kısa Versiyonunun Türkçe’ ye Uyarlaması: Güvenilirlik ve Geçerlilik Analizi”, International Journal of Social Sciences and Education Research: 2(4), s. 1308-1321. HUNTER Anita J. (2001), “A Cross-cultural Comparison of Resilience in Adolescents”, Journal of Pediatric Nursing, 16(3), s. 172-179. Jones Chris. ve Simon Hackett (2007). “Communicative Openness Within Adoptive Families: Adoptive Parents’ Narrative Accounts of the Challenges of Adoption Talk and the Approaches Used to Manage These Challenges”, Adoption Quarterly, 10(3/4), s.157-178. JUDKINS Sharon K. ve Raedel RIND (2005), “Hardiness, Job Satisfaction and Stress among Home Health Nurses”, Home Health Care Management and Practice, 17(2), s. 113-118. KALAYCI Şerif (2010), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, 5.Baskı, Asil Yayın Dağıtım, Ankara. KELEŞ Hatice Necla (2011), “Pozitif Psikolojik Sermaye: Tanımı, Bileşenleri ve Örgüt Yönetimine Etkileri”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi Cilt 3, Sayı 2, ISSN: 1309 -8039 (Online), s.343 – 350. KLAG Stefanie ve Graham BRADLEY (2004), The Role of Hardiness in Stress and Illness: An Exploration of the Effect of Negative Affectivity and Gender”, British Journal of Health Psychology, (9), s.137-161. KÜÇÜKTATLIDİL Sevgül (2006). “Sigorta Sektöründe Çalışan Kişilerin Psikolojik Dayanıklılık ve Stresle Başetme Stratejilerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, T.C. Nişantaşı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. LUTHANS Fred ve Carolyn M. YOUSSEF (2004), “Human, Social and Now Positive Psychological Capital Management: Investing in People for Competitive Advantage”, Organizational Dynamics, 33, s. 143–160. LUTHANS Fred, Carolyn M. YOUSSEF, ve Bruce J. AVOLIO (2007), Psychological Capital: Developing the Human Competitive Edge, Oxford University Press.: New York, LUTHANS Fred., Steven M. NORMAN , Bruce J. AVOLIO ve James B. AVEY (2008), “The Mediating Role of Psychological Capital in The Supportive Organizational Climate-Employee Performance Relationship”, Journal of Organizational Behavior, 29(2), s. 219-238. LUTHANS Fred, James B. AVEY, Bruce J. AVOLIO ve, Suzanne J. PETERSON (2010), ‘‘The Development and Resulting Performance Impact of Positive Psychological Capital’’, Human Resource Development Quarterly, 21 (1), s. 41-67. MADDI Salvatore R. (1998), Dispositional Hardiness in Health and Effectiveness, In H. S. Friedman (Ed.). Encyclopedia of Mental Health, CA: Academic Press: San Diego. MADDI Salvatore R. (2006), “Building and Integrated Positive Psychology”, The Journal of Positive Psychology: Dedicated to Furthering Research and Promoting Good Practise, 1(4), s. 226-229. MADDI Salvatore R., Richard H. HARVEY, Deborah M. KHOSHABA, , John L. LU, Michele PERSICO ve Marnie BROW (2006), The Personality Construct of Hardiness, III: Relationships with Repression, Innovativeness, Authoritarianism, and Performance”, Journal of Personality, 74(2), s. 575-598. MASTEN, Ann S., Karin M. BEST, ve Norman GARMEZY (1990), “Resilience and Development: Contributions from the Study of Children Who Overcome Adversity”, Development and Psychopathology, Cilt: 2, Sayı: 4, s. 425-444. MCCRAE Robert R. ve Paul T. COSTA (1987). “Validation of the Five-factor Model of Personality Across Instruments and Observers”, Journal of Personality and Social Psychology, 52 (1), s. 81-90. MCCRAE Robert R. ve Oliver P. JOHN (1992), “An Introduction to the Five-Factor and Its Applications”, Journal of Personality, 60 (2), s. 175-215. MCSHANE Steven L. ve Glinow VON, Mary ANN (2005), “Organizational Behavior: Emerging Realites For The Workplace Revolution”, McGraw Hill Companies, Inc., New York. MET Ömer L. (2010), “Pozitif Psikolojinin Örgütsel Davranışın Gelişmesi Üzerinde Etkileri ve “Psikolojik Sermaye” Kavramı”, 18. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı, Çukurova Üniversitesi, Adana, s. 889-895. MORRISEY Craig ve T. Edward HANNAH (1986), Measurement of Psychological Hardiness in Adoles¬cents”, Journal of Genetic Psychology, 148(3), s.393-397. MOUNT Michael K., Murray R. BARRICK, Steven M. SCULLEN ve James ROUNDS (2005), “Higher-Order Dimensions of the Big Five Personality Traits and the Big Six Vocational Interest Types”, Personal Psychology, 58, s. 447-478. PODSAKOFF Philip M., Scott B. Mackenzie, Nathan P. Podsakoff ve Jeong-Yeon Lee (2003), “Common Method Biases in Behavioral Research: A Critical Review of the Literature and Recommended Remedies”, Journal of Applied Psychology, Cilt: 88, Sayı: 5, s.879-903. ROBBINS Stephen P. ve Timoty A. JUDGE, (2007), Organizational Behavior, Pearson Prentice Hall.: New Jersey. SANDY Sandra V., Susan K. BOARDMAN, Morton DEUTSCH (2000), Personality and Conflict, M. Deutsch, ve P.T. Coleman (Ed.), The Handbook of Conflict Resolution: Theory and Practice, Jossey-Bass Publishers, San Francisco. SEZGİN Feridun (2012), İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Psikolojik Dayanıklılık Düzeylerinin İncelenmesi”, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt:20 No: 2, s. 489-502. SEZGİN NARTGÜN Şenay ve Kumru Dilan MOR (2015), “Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Etik Liderlik Ve Psikolojik Dayanıklılık İlişkisi”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:15, Yıl:15, Sayı:2, 15, s. 269-290. SIĞRI Ünsal ve Sait GÜRBÜZ (2011), “Akademik Başarı ve Kişilik İlişkisi: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma”, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Dergisi, Cilt 10, Sayı 1, Mayıs, s.30-48. STORM Karin ve Simon ROTHMANN (2013). “The Relationship Between Burnout, Personality Traits and Coping Strategies in a Coorporate Pharmacetial Group”, SA Journal of Industrial Psychology, Cilt: 29, Sayı: 4, s.35-42. SÜRAL ÖZER Pınar, Tayfun TOPALOĞLU, Özmen Ömür N. TİMURCANDAY (2013), “Destekleyici Örgüt İkliminin, Psikolojik Sermaye ile İş Doyumu İlişkisinde Düzenleyici Etkisi”, Ege Akademik Bakış, Cilt: 13, Sayı: 4, s.437-447. TERZİ Şerife (2008), ‘‘Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Dayanıklılıkları ve Algıladıkları Sosyal Destek Arasındaki İlişki’’, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3, 29, s. 1-11. TERZİ Şerife (2005), “Öznel İyi Olmaya İlişkin Psikolojik Dayanıklılık Modeli”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. TUSAIE Kathleen ve Janyce DYER (2004) “Resilience: A Historical Review of the Construct”, Holistic Nursing Practice, 18(1), s. 3-8. UĞURLU KARA Arzu ve Memduh BEGENİRBAŞ (2016), “Çalışanların Psikolojik Sermaye Algıları Onların Duygusal Rol Davranışlarını Etkiler Mi?: Turizm Sektöründe Bir Araştırma”, EUL Journal of Social Sciences, LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi; VII(I), s. 50-66. YAŞİN Tuğba (2016), “Kişilik Özellikleri ve Psikolojik Sermayenin Psikolojik İyi Oluş, Akış Deneyimi, İş Tatmini ve Çalışan Performansına Etkileri”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme ABD, Yönetim ve Organizasyon Doktora Programı, Ankara.