TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ VE BAKIM EMEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 3, 125 - 136, 30.09.2018

Ayşe Gönüllü Atakan

Öz

 Bu makalede toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin yeniden üretimi,
kadınların işgücü piyasasındaki ücretli emeği ile hane içi ücretsiz bakım emeği
ilişkisi temelinde tartışılacaktır. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin
kalkınmasında kadınların üretim süreçlerine dâhil edilmesinin önemi
literatürde, 1970’lerden itibaren kadın ve kalkınma yaklaşımları bağlamında
tartışılmaya başlanmıştır. Söz konusu eleştirel yaklaşımlardan, “Toplumsal
Cinsiyet ve Kadın” yaklaşımı toplumsal cinsiyet eşitliğinin odağını kadının
sadece kamusal alana ve iş gücü piyasasına erişimi ile sınırlı tutmamış; özel
alanda eşitsizlik yaratan "yeniden üretim" süreçlerinin dönüşümünü de
içerecek şekilde güçlenmesi olarak genişletmiştir.  Kadının kendi hayatı hakkında “stratejik
karar alma” yetisini kazanması olarak kavramsallaştırılan güçlenmenin en önemli
koşullarından biri kadının iş gücü piyasasına katılması olarak görülmektedir.
Fakat hane içerisinde kadının üstlendiği toplumsal cinsiyete dayalı iş yükü
kadınların işgücü piyasalarında ya baştan hiç var olmamayı seçmesi ya da esnek,
güvencesiz ve düşük ücretli çalışma biçimlerine yönelmesine neden
olmaktadır.  Bu bağlamda çocuk, yaşlı ve
hasta başta olmak üzere bakım emeğinin kadının hane içinde üstlendiği
görevlerinin doğal uzantısı olması algısı, hem erkeklerin söz konusu işleri
eşitlikçi bir şekilde paylaşmaktaki direncine; 
hem de bakım hizmetlerinin devlet nezdinde de önemli bir sosyal politika
meselesi olarak yeterli düzeyde desteklenmemesine yol açmaktadır. Bu soruna,
toplumsal cinsiyet eşitliği bakış açısıyla üretilmiş kalıcı bir çözüm olarak;
devlet ve yerel yönetimler tarafından kurumsallaşmış, yaygınlaşmış, her
sosyo-ekonomik tabakadan kadın tarafından erişilebilir, güvenilir, ücretsiz
veya düşük maliyetli bakım hizmetlerinin sağlanması gerekmektedir

Anahtar Kelimeler

toplumsal cinsiyete dayalı iş bölümü, bakım emeği, güçlenme

Kaynakça

• BOSERUP, E. (1970), Women's Role in Economic Development, Earthscan, Londra. BRANNEN, J. M. (1988), New Mothers at Work: Employment and Childcare. Unwin Hyman. CALDWELL, J. C. (1978), "A theory of fertility: from high plateau to destabilization", Population and Development Review, ss: 553-577. DEDEOĞLU, S. (2000), “Toplumsal cinsiyet rolleri açısından Türkiye’de aile ve kadın emeği”, Toplum ve Bilim, S 86, ss. 139-170. ERYURT, M. A., CANPOLAT, Ş. B., ve KOÇ, İ. (2013), “Türkiye’de nüfus ve nüfus politikaları: öngörüler ve öneriler”. Amme İdaresi Dergisi, S:46(4), ss. 129-156. GÜNDÜZ-HOŞGÖR, Ayşe (2001), "Convergence Between Theoretical Perspectives in Women-Gender and Development Literature Regarding Women’s Economic Status in the Middle East", METU Studies in Development, S:28 , ss. 111-132. GÜNDÜZ-HOŞGÖR, Ayşe (2010), "Türkiye’de Kırsal Kadının Toplumsal Konumu: Bölgesel Eşitsizlikler, Yasal Müdahaleler ve Kısmi Kazanımlar". (ed.) Hülya Durudoğan, Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler Mücadeleler Kazanımlar, S:4, ss. 295-314, Koç Üniversitesi, İstanbul HOCHSHILD, A. (1989), The second shift: Working parents and the revolution at home, Viking, New York. ILO (2000), ABC Of Women Worker's Rights And Gender Equality, Cenevre. KABEER, N. (1999), "Resources, agency, achievements: Reflections on the measurement of women's empowerment", Development and change, S: 30(3), ss. 435-464. KABEER, N. (2010), “Women's empowerment, development interventions and the management of information flows”, ids Bulletin, S: 41(6), ss. 105-113. KEİG, (2015), "Kadın Emeği ve İstihdamı Girişimi Platformu Çalışma yaşamında eğretilik, eğreti istihdam ve atipik istihdam ilişkisi raporu", (http://www.keig.org/?page_id=267), (16.01.2018). KEİG, (2016), "Yerel Yönetimlerin Çocuk Bakım Hizmetlerine Yönelik Bir Değerlendirme: İstanbul’da Belediye Kreşleri", (http://www.keig.org) (16.01.2018). KEİG, (2017), Basın Açıklaması (6 Ocak 2017) "Çocuk Bakımı Devlet Eliyle Kadınlara Yüklenemez!", (http://www.keig.org), (16.01.2018). KEİG, basın buülteni, Bir Kreş Nasıl Kamu Zararına Dönüşür?, 26 Ocak 2018 LYNNE, P. ve Ilcan, S,(2000). "Domesticating Spaces in Transition: Politics and Practices in the Gender and Development Literature, 1970-99", Anthropologia, ss. 205-216. NEWELL, S. (1993), "The superwoman syndrome: gender differences in attitudes towards equal opportunities at work and towards domestic responsibilities at home", Work, Employment and Society, S:7(2), ss. 275-289. ÖNÜR, Hıdır. (2013), "Gelir düzeyinin eğitim imkânlarından yararlanma düzeyine etkisi: Süleyman Demirel Fen Lisesi ve Atatürk Lisesi örneği", Journal of Süleyman Demirel University Institute of Social SciencesYear, S:2(18). ÖNÜR, Huriye. (2015), "Toplumsal Cinsiyet Ekseninde Yaşlı Bakımı". Jass pb, S:(37), ss. 185-202. (http://dx. doi. org/10.9761/JASSS2955), (08.01.2018). ÖZKAPLAN, N. (2009), "Duygusal emek ve kadın işi/erkek işi", Çalışma ve Toplum, S: 2(21), ss. 15-23. RATHGEBER, E.M. (1990), "WID, WAD, GAD: Trends in Research and Practice", The Journal of Developing Areas, S: 24(4), ss. 489-502. ROGERS, B. (1979), The Domestication of Women: Discrimination in Developing Countries, St Martin’s Press. New York. TEDMEM (2017), Türkiye’de Erken Çocukluk Eğitimi ve Bakımı: Mevcut Durum ve Öneriler Raporu (tedmem.org), (31.07.2018) TİANO, S. (1987). "Gender, work, and world capitalism: Third World women's role in development", Analyzing gender, ss. 216-243. TİNKER, I. ve M.B., BRAMSEN (1976), Women and World Development. Overseas Development Council, Washington. TOKSÖZ, OYA (2012), Kalkınmada kadın emeği, 1. Baskı, Varlık. TÜİK (2016), Aile Yapısı Araştırması, (tüik.gov.tr), (31.07.2018) TÜİK (2017), 2015 Hane Halkı İşgücü İstatistikleri, (tüik.gov.tr), (19.01.2018). TÜİK (2017), İşgücü İstatistikleri Ekim 2017, (tüik.gov.tr), (19.01.2018). WEF (2016), The Global Gender Gap Report 2016, World Economic Forum