ÖĞRENCİLERİN ÖĞRENİLMİŞ GÜÇLÜLÜK DÜZEYLERİ ÜZERİNDE KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VE DUYGUSAL ZEKÂ DÜZEYLERİNİN ETKİSİNİ BELİRLEMEYE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2014, Cilt: 12 Sayı: 4, 50 - 71, 21.01.2015

Yrd. Doç. Dr. Sema Polatcı Öğr. Gör. Fatih Sobacı

https://doi.org/10.18026/cbusos.52623

Cited By: 5

Öz

Araştırmanın amacı kişilik, öğrenilmiş güçlülük ve duygusal zeka arasındaki ilişkileri ortaya koymak, ayrıca kişiliğin öğrenilmiş güçlülük üzerindeki etkisinde duygusal zekanın aracılık rolünün olup olmadığını tespit etmektir. Bir ortaöğretim kurumunda eğitim gören 269 öğrenciden toplanan verilerin analizinde korelasyon, regresyon ve hiyerarşik regresyon analizleri kullanılmıştır. Araştırma sonuçları öğrencilerin kişilik özellikleri ve duygusal zeka düzeylerinin öğrenilmiş güçlülüklerini etkilediğini, kişilik özellikleri ile duygusal zeka düzeyleri arasında pozitif yönde ilişki olduğunu, duygusal zekanın kişilik özellikleri ile öğrenilmiş güçlülük arasındaki ilişkide kısmi aracılık rolü üstlendiğini göstermiştir. Çalışmanın kişilik, duygusal zeka ve öğrenilmiş güçlülük arasındaki ilişkileri bir arada inceleyen ilk çalışma olması sebebiyle literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• ABU ELANAIN, H.M. (2007), “The Five-Factor Model of Personality and Organizational Citizenship Behavior in United Arab Emirates”, SAM Advanced Management Journal, Summer, Vol. 72, Issue 3, ss. 47-57.
• ANN, B. ve YANG, C. (2012), “The Moderating Role of Personality Traits on Emotional Intelligence and Conflict Management Styles”, Psychological Reports, 110(3), 1021-1025.
• ARLI, D., ALTUNAY, E. ve YALÇINKAYA, M. (2011), Öğretmen Adaylarında Duygusal Zeka, Problem Çözme ve Akademik Başarı İlişkisi, Akademik Bakış Dergisi, 25, 1-23.
• ASLAN, H. ve ÇEÇEN, A. R. (2007), “Ortaöğretim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerin Cinsiyetlerine ve Öğrenilmiş Güçlülük Düzeylerine Göre Mizah Tarzlarının İncelenmesi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (2), ss. 1 14.
• BARON, R.M. ve KENNY, D.A. (1986), “The Moderator Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic, and Statistical Considerations”, Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), ss.1173-1182.
• BASIM, N., BEĞENİRBAŞ, M. ve YALÇIN, R.C. (2013), “Öğretmenlerde Kişilik Özelliklerinin Duygusal Tükenmeye Etkisi: Duygusal Emeğin Aracılık Rolü”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1477- 1496.
• BENET-MARTINEZ, V. ve JOHN, O. P. (1998), “Los Cinco Grades Across Cultures and Ethnic Groups: Multitrait-Multimethod Analyses of the Big Five in Spanish and English”, Journal of Personality and Social Psychology, 75, 729-750.
• BERNERTH, J.B., ARMENAKIS, A.A., FEILD, H.S., GILES, W.F., WALKER, H.J. (2007), "Is Personality Associated with Perceptions of LMX? An Empirical Study”, Leadership & Organization Development Journal, Vol.28, Issue.7, ss. 613 – 631
• BOYRAZ, E. ve POLATCI S. (2011), Duygusal Zeka ve Öğrenci Odaklılığın Yaşam Tatmini ve Akademik Başarıya Etkisi, Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar, 3(XIV), 2133-2140.
• CAN, H. (2006), Örgütsel Davranış, Arıkan Yayıncılık, İstanbul.
• CHAN D. W. (2006), “Emotional Intelligence and Components of Burnout Among Chinese Secondary School Teachers in Hong Kong”, Teaching and Teacher Education, 22, ss. 1042 1054.
• CIARROCHI, J., CHAN, A. ve CAPUTI, P. (2000), "A Critical Evaluation of the Emotional Intelligence Construct", Personality and Individual Differences. 28, 539-561.
• CORNELL, J.S.H. (2003), “Relationships Between Emotional İntelligence and Demographic Variables Within Florida's İnmate Population”, University of Florida, Retrieved December 25, 2004, ProQuest Dissertations.
• CÜCELOĞLU, D. (2006), İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, 15. Baskı, İstanbul.
• ÇAKIR, Ö. (2009), “Çalışma Yaşamında Öğrenilmiş Güçlülük ve İş Stresi ile Başa Çıkmada Rolünü Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, 17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, Eskişehir, ss. 21 23.
• ÇARIKÇI, İ., KANTEN, S. ve KANTEN, P. (2010), “Kişilik, Duygusal Zeka ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişkileri Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 41-65.
• DENİZ, M.E. ve YILMAZ, E. (2006), Üniversite Öğrencilerinin Duygusal Zeka ve Stresle Başa Çıkma Stilleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, (25).17-26.
• DOĞAN, S. (2005), Çalışan İlişkileri Yönetimi, Kare Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• DÖNMEZ, B. ve GENÇ, G. (2006), “Genel Liselerdeki Okul Yöneticisi ve Öğretmenlerin Öğrenilmiş Güçlülük Düzeylerine İlişkin Algıları”, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(12), ss. 41 60.
• ERGİN, F. E. (2000), Üniversite Öğrencilerinin Sahip Oldukları Duygusal Zeka Düzeyi ile 16 Kişilik Özelliği Arasında İlişki Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• ERKUŞ, A. ve TABAK, A. (2009), “Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Çalışanların Çatışma Yönetim Tarzlarına Etkisi: Savunma Sanayiinde Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(2), 213- 242.
• FABIO, A. D., PALAZZESCHI, L. ve BAR-ON, R. (2012), “The Role of Personality Traits, Core Self-Evaluation, and Emotional Intelligence in Career Decision-Making Difficulties”, Journal of Employment Counseling, 49, 118-129.
• FOLKMAN, S. and MOSKOWITZ J. T. (2004), “Coping: Pitfalls and Promise”, The Annual Review of Psychology, Vol. 55, S. 745–768.
• FREELAND, E.M., (2007), “A Comparison of Emotional Intelligence and Personality Factors: Two Concepts or One”, University of Oklahoma, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• GALLAGHER, D.J. (1990), “Extraversion, Neuroticism and Appraisal of Stressful Academic Events” Personality and Individual Differences,Volume 11, Issue 10, Pages 1053–1057.
• GOLEMAN, D. (1995), Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ, Bantam Books, New York
• GOLEMAN, D. (2007), Emotional Intelligence, Bloomsbury Business Library – Manegement Library.
• GUTHRIE, J.P., COATE, C. J., SCHWOERER, C.E. (1998), “Career Management Strategies: The Role of Personality”, Journal of Managerial Psychology, 13, 5/6, ss. 371-386.
• GÜLOĞLU, B. ve AYDIN, G. (2007), “İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Öğrenilmiş Güçlülük ve Otomatik Düşünce Biçimi Arasındaki İlişki”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, ss. 157 168.
• HALIÇINARLI, E. ve TEKİN B.M. (2006), “Emotional Quotient (Eq) on Woman and A Field Study ( Kadında Duygusal Zeka (EQ) ve Bir Saha Çalışması)”, II. Uluslararası Kadın Araştırmaları Konferansı, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Gazi Magosa, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti.
• JENSEN-CAMPBELL, L.A., ve GRAZIANO W.G. (2001), Agreeableness as a Moderator of Interpersonal Conflict, Journal of Personality, Volume 69, Issue 2, pages 323–362.
• KENNETT, D. J. ve KEEFER, K. (2006), “Impact of Learned Resourcefulness and Theories of Intelligence on Academic Achievement of University Students: An Integrated Approach”, Educational Pschology, 26(3), ss. 441 457.
• LEARY, M.M., REILLY, M.D. ve BROWN F.W., (2009), “A Study of Personality Preferences and Emotional Intelligence”, Leadership & Organization Development Journal, 30 (5), 421-434.
• LICATA, J.W., MOWEN, J.C., HARRIS, E.G. ve BROWN, T.J. (2003), “On the Trait Antecedents and Outcomes of Service Worker Job Resourcefulness: A Hierarchical Model Approach”, Journal of the Academy of Marketing Science, 31(3), ss. 256-271.
• LISCHETZKE T. ve EID M. (2006), “Why Extraverts Are Happier Than Introverts: The Role of Mood Regulation” Journal of Personality, Volume 74 (4), 1127–1162.
• LYUSIN, D. B., (2006), “Emotional Intelligence as a Mixed Construct: Its Relation to Personality and Gender” Journal of Russian and East European Psychology, vol. 44, no. 6, November–December, pp. 54–68.
• MCCORMACK, L., MELLOR, D. (2002), “The Role of Personality in Leadership: An Application of the Five-Factor Model in the Australian Military”, Military Psychology, 14(3), 179–197.
• MCSHANE, S.L., VON GLINOW, M.A. (2000), Organizational Behavior, Irwin, McGraw Hill, s.189.
• MCSHANE, S.L., VON GLINOW, M.A. (2005), Organizational Behavior: Emerging Realites for the Workplace Revolution, McGraw Hill Companies, Inc., New York.
• MCWHIRTER, B. T. (1997), “Loneliness, Learned Resourcefulness, and Self-Esteem in College Students”, Journal of Counseling and Development, 75, ss. 460 469.
• MEICHENBAUM, D. (1977), Cognitive-Behavior Modification: An Integrative Approach, Plenum Press, New York.
• MUMCUOĞLU, Ö. (2002), Bar-On Duygusal Zeka Testi’nin Türkçe Dilsel Eşdeğerlik, Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• OTACIOĞLU S.G. (2009), “Müzik Öğretmeni Adaylarının Duygusal Zeka ile Akademik ve Çalgı Başarı Düzeyleri Arasındaki İlişki” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19 (1), 85-96.
• ÖNEN, A. S. (2012), “Öğretmen Adaylarının Kişilik Özellikleri ve Duygusal Zeka Düzeylerinin Stresle Başa Çıkmalarına Etkileri”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42, 310-320.
• ÖZKALP, E. ve KIREL, Ç. (2011), Örgütsel Davranış, Ekin Yayınevi, 5.Baskı, Bursa.
• PIZUR, B. K. ve KNUTSON, J.,(2009), ”A Comparison of the Personality Dimensions and Behavior Changes That Occur During Solitary and Cooccupation”, Journal of Occupational Science, 16(3): 157-162.
• POLATCI, S. ve BOYRAZ, E. (2010), “Öğretmenlerin Öğrenilmiş Güçlülüklerinin Kaynak ve Sonuçlarına İlişkin Bir Model Önerisi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(4), 137-154.
• ROBBINS, S.P. ve JUDGE, T.A. (2010), Organizational Behavior, 14th Edition, Prentice Hall.
• ROSENBAUM, M. (1980), “A Schedule for Assessing Self-Control Behaviors: Preliminary Findings”, Behavioral Therapy, 11, ss. 109 121.
• ROSENBAUM, M. (1990), The Role of Learned Resourcefulness in the Self-control of Health Behavior. In M. Rosenbaum (Eds.), Learned Resourcefulness: On Coping Skills, Self-control, and Adaptive Behavior, New York, Springer, ss.3 30.
• SAKLOFSKE, D. H., AUSTIN, E. J., MASTORAS, S. M., BEATON, L. ve OSBORNE, S. E. (2012), “Relationships of Personality, Affect, Emotional Intelligence and Coping With Student Stress and Academic Success: Different Patterns of Association for Stressa and Success”, Learning and Individual Differences, 22, 251-257.
• SALOVEY, P. ve MAYER, J. D. (1990), “Emotional Intelligence”, Imagination, Cognition and Personality, 9(3), ss. 185 211.
• SANDY, S.V., BOARDMAN, S.K.ve DEUTSCH, M. (2000), Personality and Conflict. In M. Deutsch & P. T. Coleman (Eds.), The Handbook of Conflict Resolution: Theory and Practice, San Francisco: Jossey- Bass.
• SCHMITT, D. P., ALLIK, J., MCCRAE, R. R. ve BENET- MARTINEZ, V. (2007), “The Geographic Distribution of Big Five Personality Traits: Patterns and Profiles of Human Self-Description Across 56 Nations”, Journal of Cross-Cultural Psychology, 38 (2), 173-212.
• SCHUTTE, N.S., MALOUFF J.M., Hall L.E., HAGGERTY D.J., COOPER J.T., GOLDEN C.J. ve Dornheim L. (1998), “Developing and Validation of a Measure of Emotional Intelligence”, Personality and Individual Differences, 25, ss. 167 177.
• SCHULTE, M.J., REE, M.J. ve CARRETTA, T.R., (2004), “Emotional Intelligence: Not Much More than g and Personality”, Personality and Individual Differences, 37: 1059–1068.
• SHULMAN, T.E. ve HEMENOVER, S.H. (2006), “Is Dispositional Emotional Intelligence Synonymous with Personality?”, Self and Identity, 5: 147-171.
• ŞAHİN, N. H., GÜLER, M. ve BASIM, H. N. (2009), “A Tipi Kişilik Örüntüsünde Bilişsel ve Duygusal Zekanın Stresle Başa Çıkma ve Stres Belirtileri ile İlişkisi”, Türk Psikiyatri Dergisi, 20(3), 243-254.
• TATAR, A., TOK, S. ve SALTUKOĞLU, G. (2011), “Gözden Geçirilmiş Schutte Duygusal Zeka Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması ve Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi”, Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 21(4), 325-338.
• TOBIN, R.M., GRAZIANO, W.G., VANMAN, E.J. ve TASSINARY, L.G. (2000), “Personality, Emotional Experience, and Efforts to Control Emotions”, Journal of Personality and Social Psychology,79(4), 656-669.
• WATSON D. ve HUBBARD B. (1996), “Adaptational Style and Dispositional Structure: Coping in the Context of the Five-Factor Model”, Journal of Personality,64(4), 737–774.
• WONG, C. ve LAW, K.S. (2002), “The Effects of Leader and Follower Emotional İntelligence on Performance and Attitude: An Exploratory Study”, The Leadership Quarterly, 13(3), 243–274.
• YILDIRIM, A. ve EKİNCİ M. (2005), “Eğitimi Hemşirelik Olan ve Olmayan Üniversite Öğrencilerinin Stresle Başa Çıkma Düzeylerinin Karşılaştırılması”, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 8(3), ss. 19 29.
• YÜRÜR, S. ve KESER, A. (2010), “Öğrenilmiş Güçlülüğün Demografik Değişkenlere Bağlı Olarak İncelenmesi: Öğretmenler Üzerine Bir Uygulama”, Çalışma İlişkileri Dergisi, 1(1), ss. 59 70.
• ZAUSZNIEWSKI, J.A. ve MARTIN, M.H. (1999), “Developmental Task Achievement and Learned Resourcefulness in Healthy Older Adults”, Archives of Psychiatric Nursing, 13(1), ss. 41 47.